Στην πρώτη του θητεία, ο Εμανουέλ Μακρόν επεσήμανε ότι επισκέφτηκε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ. Αυτές οι πρωτοβουλίες δεν τελεσφορούσαν κάθε φορά.
Τώρα, με τη Γερμανία να έχει απορροφηθεί στις δικές της ανησυχίες, ο Γάλλος πρόεδρος έχει μεταμορφωθεί σε ηγέτη της ΕΕ, κάτι το οποίο πίστευε εδώ και καιρό ότι θα μπορούσε να είναι.
Σε τομείς που κυμαίνονται από την άμυνα έως τη βιομηχανική πολιτική, αξιωματούχοι που είναι εξοικειωμένοι με τις εσωτερικές λειτουργίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης λένε ότι ο Μακρόν κινεί τα νήματα όπως δεν έκανε μέχρι τώρα. Και ενώ η τεταμένη σχέση του με τον Όλαφ Σολτς έχει θέσει στην άκρη το γαλλογερμανικό δίπολο μέσω του οποίου συνήθιζε να κινείται, αυτές τις μέρες ασκεί επιρροή μέσω μιας σειράς πιο αθόρυβων συνεργασιών.
Αυτή η νέα, πιο λεπτή δέσμευση σηματοδοτεί μια αλλαγή από τις ημέρες που ο Γάλλος πρόεδρος πίστευε ότι τα τακτικά τηλεφωνήματα θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τον Βλαντιμίρ Πούτιν να σκεφτεί καλύτερα την εισβολή στην Ουκρανία. Εξακολουθεί να μπορεί να αποξενώσει τους συμμάχους με το κύρος του, αλλά η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη τον περασμένο μήνα προσέφερε στοιχεία για την αυτοσυγκράτηση του: για πρώτη φορά στην προεδρία του, ο Μακρόν δεν εμφανίστηκε καν.
Η νέα προσέγγιση του 45χρονου προέδρου είναι πιο εμφανής πίσω από τις κλειστές πόρτες των πρεσβειών στην Ανατολική Ευρώπη, όπου καλλιεργεί έναν περίπλοκο ιστό συνεργασιών και μετατρέπεται σε έναν απροσδόκητο παράγοντα για τις υποθέσεις της ΕΕ. Βοηθά να επικεντρωθούν οι ανησυχίες αυτών των χωρών στην ευρωπαϊκή ατζέντα, σύμφωνα με άτομα που είναι εξοικειωμένα με αυτές τις αλληλεπιδράσεις — και σε αντάλλαγμα κερδίζει έλξη από μόνος του.
Το αποτέλεσμα αυτού του ελιγμού είναι μια Ευρώπη που αρχίζει να χρησιμοποιεί την κρατική εξουσία πιο δυναμικά για να υπερασπιστεί τις εταιρείες της, τοποθετώντας την σε ανταγωνιστική βάση τόσο προς την Κίνα όσο και προς τις ΗΠΑ. Εάν οι ηγέτες της καταφέρουν να επιτύχουν συναίνεση στη σύνοδο κορυφής τους στην Ισπανία αυτή την εβδομάδα, ενδέχεται ακόμη και να προωθήσουν τις μακροχρόνιες εκκλήσεις του Μακρόν, οι οποίες έπεφταν στο κενό, να ενισχυθεί η στρατιωτική ισχύς του μπλοκ. Εν ολίγοις, ο Μακρόν βοηθά στη δημιουργία μιας Ευρώπης που μοιάζει όλο και πιο γαλλική.
Ο Μακρόν αναδιαμορφώνει την πολιτική της ΕΕ στην εικόνα της Γαλλίας
Δεν είναι όλοι πεπεισμένοι. Η μόνη χώρα της Ανατολικής Ευρώπης που κατατάσσεται μεταξύ των 10 κορυφαίων εμπορικών εταίρων της Γαλλίας, η Πολωνία είναι κάτι σαν ανωμαλία στην περιοχή, με τη συνεργασία να ευδοκιμεί στις επιχειρήσεις, αλλά σε μεγάλο βαθμό παρακάμπτει τις δύο κυβερνήσεις. Όταν ρωτήθηκε για τη νέα επιρροή του Μακρόν, ένας ανώτερος Πολωνός αξιωματούχος μόλις γούρλωσε τα μάτια του.
Κατά τα άλλα, είναι προφανές στους συμμάχους ότι ο Μακρόν αλλάζει ρότα. Εδώ και τόσο καιρό, η Γαλλία, η οποία παρουσιαζόταν στις πρωτεύουσες της Ανατολικής Ευρώπης ως πολύ εφησυχασμένη αναφορικά με τη ρωσική επιθετικότητα, παρουσιάζεται πλέον πανταχού παρούσα αναφορικά με την άμυνά της. Υπάρχει ένα τάγμα γαλλικών στρατευμάτων που είναι εγκατεστημένα στη Ρουμανία και οι Ουκρανοί εκτοξεύουν γαλλικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς κατά των Ρώσων. Ένας ανώτερος Λιθουανός αξιωματούχος αστειεύτηκε ότι αντί για την απείθαρχη Ουγγαρία του Όρμπαν, η ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ περιλαμβάνει αυτές τις μέρες τη Γαλλία.
‘Εκείνη η εποχή παρήλθε’
Με αυτόν τον νέο, πιο διασκεδαστικό τρόπο δέσμευσης, ο Μακρόν ξεπέρασε πολλές δεκαετίες κατά τις οποίες κυριαρχούσε μια καλά ριζωμένη γαλλική στάση απέναντι στα όρια της Ευρώπης — ακόμα και μερικές από τις προσωπικές του αδυναμίες.
Σε τηλεφωνική συνέντευξη σχετικά με το εάν συμφώνησε ότι ο διάδοχός του ήταν πιο αποτελεσματικός στην άσκηση ήπιας ισχύος τον τελευταίο καιρό, ο πρώην πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ έδωσε μια συμβουλή: “Η Γαλλία πρέπει να είναι σταθερή και ξεκάθαρη, αλλά όχι αλαζονική. Αυτό είναι συχνά η μομφή”.
Την παραμονή της ένταξής τους στην ΕΕ, ο Ζακ Σιράκ είπε περίφημα στους Ατλαντιστές Ανατολικοευρωπαίους που διαφωνούσαν μαζί του για το Ιράκ ότι είχαν χάσει μια καλή ευκαιρία να μείνουν ήσυχοι. Αυτό το καλοκαίρι, ο Μακρόν πήγε στη Σλοβακία και ζήτησε συγγνώμη που δεν άκουσε. “Δεν ακούγαμε πάντα τις φωνές σας”, είπε στο φόρουμ GLOBSEC στην Μπρατισλάβα. “Εκείνη η εποχή παρήλθε”.
Σε εκείνη την ομιλία, υποσχέθηκε να υποστηρίξει τη διεύρυνση της ΕΕ για την οποία εξέφραζε μέχρι πρόσφατα σκεπτικισμό, και επανέλαβε τη δέσμευσή του για την ασφάλεια της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Αυτό εδραίωσε μια αλλαγή πορείας που έχει παρατηρηθεί από τα Βαλκάνια στη Βαλτική.
Αμυντική Συνεργασία
Μερικοί διπλωμάτες της Ανατολικής Ευρώπης καταγγέλλουν σε ιδιωτικές συζητήσεις ότι είναι εύκολο για τον Μακρόν να αλλάξει ρότα στο να είναι ολοφάνερα υποστηρικτής της περαιτέρω διεύρυνσης του ΝΑΤΟ, καθώς γνωρίζει ότι είναι απίθανο να συμβεί όσο οι ΗΠΑ και η Γερμανία παραμένουν αντίθετες.
Ωστόσο, η μόνη πυρηνική δύναμη της Ευρώπης δρα αντίθετα με τα παραπάνω. Σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη, ο Γάλλος ελεγκτής αναμένει ότι η συνεισφορά της χώρας στο ΝΑΤΟ θα φτάσει τα 830 εκατομμύρια ευρώ (872 εκατομμύρια δολάρια) μέχρι το τέλος του 2023 — τετραπλάσια αύξηση σε σχέση με πέρυσι.
Τώρα αναπληρώνει τον χαμένο χρόνο αφού παραχώρησε την ηγεσία για την άμυνα της Ουκρανίας σε άλλους, ώστε να ενεργήσουν πιο γρήγορα, σύμφωνα με τον Ριμ Μομτάζ του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών. Μετά τη συνταξιοδότηση της Άγγελα Μέρκελ, “στα χαρτιά ήταν μια τέλεια ευκαιρία για τον Εμανουέλ Μακρόν να καταλάβει αποφασιστικά την ηγεσία της ΕΕ με μετασχηματιστικό τρόπο”, είπε ο Μομτάζ. “Αλλά δεν συνέβη”.
Τώρα, αφού έχει ήδη προγραμματίσει να στείλει τζετ στη Λιθουανία στο τέλος του έτους υπό την αιγίδα αεροπορικής περιπόλου του ΝΑΤΟ, η Γαλλία βρίσκεται σε συζητήσεις με τη Λετονία για να κάνει το ίδιο, είπε ένας από τους ανθρώπους. Και όταν οι Εσθονοί κατέθεσαν πρόταση για την προμήθεια ενός εκατ. φυσιγγίων για την Ουκρανία νωρίτερα φέτος, το σχέδιο πέρασε πρώτα από τους Γάλλους, σύμφωνα με δύο διπλωμάτες που μίλησαν στο Bloomberg υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Επίθεση γοητείας
Ανανεωμένος μετά από μια απογοητευτική G-20, ο Μακρόν βλέπει τις μεγάλες συνόδους κορυφής ως έναν όλο και πιο αναποτελεσματικό τρόπο διεξαγωγής της διπλωματίας και επικεντρώνεται στην ελάχιστη εμπλοκή, σύμφωνα με υψηλόβαθμο Γάλλο αξιωματούχο που ζήτησε να μην κατονομαστεί καθώς συζητά εμπιστευτικά ζητήματα στρατηγικής.
Ο πρόεδρος παραμένει άνετος, δείχνουν τα γεγονότα, με ενέργειες που ομιλούν όταν είναι προϊόν των δικών του ιδεών: η σύνοδος κορυφής του Παρισιού για τον καθορισμό της παγκόσμιας χρηματοδότησης για το κλίμα τον Ιούνιο, για παράδειγμα, ή η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα που συνεδριάζει την Πέμπτη για τρίτη φορά στη Γρανάδα της Ισπανίας.
Αν και έπρεπε να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα στα σύνορα της Ευρώπης, είναι επίσης αλήθεια ότι μέσα σε αυτά έχει ωριμάσει η στιγμή για ορισμένες ιδέες των οποίων έχει εμφανιστεί ως υπέρμαχος ο πρόεδρος. Αρκετοί αξιωματούχοι – Γάλλοι και άλλοι – τόνισαν ότι από την Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα μέχρι τη “στρατηγική αυτονομία”, οι τελευταίοι μήνες έχουν δικαιώσει ορισμένες από τις εμμονές του Μακρόν. Μιλάει για “κυρίαρχη Ευρώπη” από τότε που κέρδισε τις πρώτες του εκλογές το 2017, αλλά χρειάστηκε ο υβριδικός πόλεμος της Ρωσίας για να γίνει κυρίαρχη η ιδέα αυτή.
Κοινά αίτια
Αν και έχει μετριάσει λίγη από την πιο ελεύθερη ρητορική του, τον τελευταίο χρόνο ο ηγέτης της Γαλλίας κατάφερε να αναστατώσει την Ταϊβάν, τη Γερμανίδα καγκελάριο και τον Μαροκινό βασιλιά. Οι επιδρομές του στην Ανατολική Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπιστούν με κάποιες αποτυχίες στα παρασκήνια: ήθελε να ταξιδέψει στη σύνοδο κορυφής των BRICS στη Νότια Αφρική τον Αύγουστο, είπε ένας αξιωματούχος, αλλά δεν προσκλήθηκε. Ο Γάλλος πρόεδρος ήλπιζε να δοκιμάσει τις δυνάμεις του στη διαμεσολάβηση μιας συμφωνίας μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν, αλλά με την προσφορά να στείλει όπλα στη μία πλευρά φαίνεται να έχει αποξενώσει την άλλη.
Ο Μακρόν γνωρίζει ότι το να ξανακερδίζεις φίλους μετά από χρόνια αντιληπτής δυσπιστίας σημαίνει να βρίσκεις κοινές αιτίες συνεργασίας. Η Ρουμανία και η Γαλλία έχουν συμμαχήσει για να διασφαλίσουν ότι οι ορισμοί της καθαρής ενέργειας που υιοθετούνται από την ΕΕ περιλαμβάνουν την πυρηνική ενέργεια στην οποία βασίζονται και οι δύο. Το ίδιο ισχύει και για την Πολωνία, σε κάποιο βαθμό – αν και η σχέση της Γαλλίας με την εθνικιστική κυβέρνηση είναι πολύ πιο συναλλακτική, δήλωσαν ανώτεροι αξιωματούχοι, που δυσκολεύονται να ονομάσουν άλλα στοιχεία αμοιβαίας βοήθειας.
Αντίθετα, η Εσθονία μπορεί να είναι το καλύτερο παράδειγμα των βραβείων που διακυβεύονται, εάν η Γαλλία μπορέσει να βελτιώσει το βήμα της στα συμφέροντα των εταίρων της. Οι δύο χώρες συνεργάστηκαν για να βρουν τη γλώσσα για δήλωση των ηγετών της ΕΕ τον Ιούνιο που προέτρεπε το μπλοκ να ενισχύσει τη βιομηχανία όπλων του, σύμφωνα με αξιωματούχο της ΕΕ, δημιουργώντας δυναμική στην οποία θα ελπίζουν να αναπτύξουν στις συνομιλίες αυτής της εβδομάδας.
Ειδικότερα, ώθησαν τη διατύπωση που καλούσε το μπλοκ να αυξήσει την “αμυντική του ετοιμότητα” και την Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική της ασφάλεια μακροπρόθεσμα – ένα βασικό δόγμα του Μακρόν. Αν και η Γαλλία και η Εσθονία έχουν συνεργαστεί σε θέματα ασφάλειας στο παρελθόν, οι Βαλτικές αισθάνονταν για πολύ καιρό άβολα με την προσπάθεια του Μακρόν για ανεξαρτησία της ΕΕ στην άμυνα και σε άλλους στρατηγικούς τομείς, στηριζόμενοι κατά συνήθεια στη συμμαχία του ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.
“Όσο πιο απομακρυσμένες γίνονται οι ΗΠΑ, τόσο περισσότερο η Ευρώπη θα βρίσκεται υπό γαλλική επιρροή”, δήλωσε ο πρώην πρόεδρος Ολάντ. “Πολλοί άνθρωποι στην Ευρώπη είναι φυσικά αντίθετοι σε αυτό και έχουν συμφέρον να παραμείνουν συνδεδεμένοι με τις ΗΠΑ — καλή τύχη με αυτό!”