Λένε πως κάθε γραπτό με τη δημοσίευση του αφήνεται στους αναγνώστες του. Διότι, αναπόφευκτα, δυστυχώς, ο καθένας σε αυτό θα διαβάσει λίγο αυτό που επιθυμεί, λίγο από αυτό που δεν θέλει, λίγο από αυτό που φοβάται. Σαν συνταγή λειτουργεί αυτό ή σαν χημεία: η δόση και το μείγμα θα κρίνουν την αντίδραση.
Αυτό συνέβη και με το προχθεσινό ρεπορτάζ του «Βήματος», με τίτλο «Η μονταζιέρα στα Τέμπη ρίχνει νέες σκιές στην τραγωδία». Μόλις έφυγε από τα «χέρια» μας αυτονομήθηκε μέσα από τις διαφορετικές ερμηνείες που λίγο υπολόγισαν την αλήθεια και τις λέξεις. Οι λέξεις όμως είναι εδώ κι έχουν τη σημασία τους. Και εμείς οφείλουμε να τις υπερασπιστούμε. Τι είμαστε, άλλωστε, εμείς που γράφουμε χωρίς αυτές;
Σίγουρα δεν είμαστε πολιτική, ούτε επικοινωνία. Η γλώσσα μας είναι, ίσως, πιο πεζή, λιγότερο φαντασμαγορική από τα δουλεμένα μηνύματα για την τέρψη του κοινού. Μα είναι, όμως, και πιο ειλικρινής.
Τι υποστηρίζει το ρεπορτάζ
Ας δούμε, λοιπόν, τι γράψαμε, με τις δικές μας λέξεις, όχι αυτές των κομματικών ανακοινώσεων.
- Το μεσημέρι της 1ης Μαρτίου 2023, λίγες μόνο ώρες μετά το έγκλημα στα Τέμπη, εμφανίζεται στη δημοσιότητα ένας αλλοιωμένος διάλογος «που φέρεται να έδειχνε εμφατικά τις διαδοχικά λανθασμένες εντολές του σταθμάρχη».
- Συγκεκριμένα, γράφουμε πως «όπως προκύπτει από νεότερα έγγραφα των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων της ΕΛ.ΑΣ., που παρουσιάζει η εφημερίδα μας, η υπόδειξη του σταθμάρχη για αναχώρηση τρένου προς την υποτιθέμενη «λάθος πορεία» δεν αφορούσε τη μοιραία αμαξοστοιχία – όπως παρουσιάστηκε την 1η Μαρτίου σε μονταρισμένο ηχητικό ντοκουμέντο – αλλά εκείνη τοπικού συρμού που κινήθηκε κανονικά».
- «Το Βήμα» ξεκαθάρισε εμφατικά ότι η αλλοίωση αφορά τον διάλογο που δόθηκε στη δημοσιότητα και όχι τις μαγνητοφωνήσεις που αποτελούν μέρος της δικογραφίας. Τα πρώτα αφορούν την επικοινωνία. Την εικόνα που δόθηκε στην κοινή γνώμη με ένα ηχητικό που, όπως γράψαμε, επί λέξει, έδειχνε «μια σπουδή να προβληθεί μόνο η θεωρία του υπαρκτού ανθρώπινου λάθους».
- Οι πλήρεις και ατόφιες μαγνητοφωνήσεις του συστήματος καταγραφών του ΟΣΕ δόθηκαν στην Ελληνική Αστυνομία, στο πλαίσιο της προανάκρισης, δύο μέρες μετά τη δημοσίευση του μονταρισμένου. Αυτό ακριβώς είναι το κενό που εντόπισε το ρεπορτάζ του «Βήματος» και το υποστήριξε με έγγραφα που δείχνουν την παραλαβή του από τα Εγκληματολογικά Εργαστήρια της ΕΛ.ΑΣ.
- Το ερώτημα που, αβίαστα, προκύπτει είναι το ποιος είχε πρόσβαση στο σύστημα καταγραφής του ΟΣΕ ώστε να πάρει τα ηχητικά, να τα μοντάρει και να τα διοχετεύσει στη δημοσιότητα.
- Για την προέλευση των ηχητικών το δημοσίευμα εντόπισε μια σημαντική αντίφαση. Στην εξεταστική επιτροπή της Βουλής, υψηλόβαθμο στέλεχος του ΟΣΕ είχε αναφέρει ότι λίγες ώρες μετά το δυστύχημα φώναξε την Αστυνομία και πήγε «με εξουσιοδοτημένο άτομο» να πάρει τις καταγραφές από τον χώρο του ΟΣΕ όπου φυλάσσονται. Σημείωσε δε ότι «τις καταγραφές δεν μπορεί να τις πάρει όποιος να ‘ναι» κι ότι όποιος μπαίνει στο σύστημα «έχει εξουσιοδότηση από τον Οργανισμό, μπαίνει με κωδικό, τα καταγράφει με στικάκια και φαίνεται ποιος μπήκε και τι κατέγραψε».
- Παρ’ όλ’ αυτά η παραπάνω κατάθεση φαίνεται να διαψεύδεται πλήρως από πηγές της ΕΛ.ΑΣ. Στελέχη της τόνισαν, μιλώντας στο «Βήμα», ότι δεν έλαβαν τις συνομιλίες με τον παραπάνω τρόπο την 1η Μαρτίου. Αλλά ότι αυτές παραδόθηκαν στην έδρα της Αστυνομίας σε μεταγενέστερο χρόνο (στις 2 μ.μ. της 3ης Μαρτίου 2023) από υπάλληλο του ΟΣΕ. Οπως αποκαλύπτει, μάλιστα, το έγγραφο που κατ’ αποκλειστικότητα δημοσίευσε «Το Βήμα», τις επίμαχες ηχογραφήσεις παρέδωσε υπάλληλος με τα αρχικά Ν.Κ., που εργάζεται στη Διεύθυνση Συντήρησης Ηλεκτρομηχανολογικών Συστημάτων και Ηλεκτροκίνησης του ΟΣΕ.
Τα συμπεράσματα ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ
Ας δούμε, όμως, τι έγραψαν και είπαν για τα παραπάνω.
- Το ότι υπήρξε συρραφή δεν αμφισβητείται από κανέναν. Η κυβέρνηση, μάλιστα, παρά τις σφοδρές αντιδράσεις της, δεν αμφισβήτησε την ορθότητα της πληροφορίας που αποτελεί τον πυρήνα του ρεπορτάζ μας παρότι, παραδόξως και αντιφατικά, έκανε λόγο ταυτόχρονα και για «fake news». Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος σε ανακοίνωσή του μάλιστα δήλωσε ότι η δημοσίευση του παραποιημένου με μοντάζ διαλόγου ήταν τόσο γνωστή που «σειρά μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας ΕΡΤ, αλλά και του site του ίδιου συγκροτήματος, την έχουν αναφέρει από τις 2 Μαρτίου του 2023». Ολες οι κυβερνητικές ανακοινώσεις παραλείπουν να αναφέρουν, ωστόσο, σε ποιες ενέργειες προχώρησαν για τη διαλεύκανση αυτού του γνωστού συμβάντος παρότι είναι σαφές πως η πρόσβαση, παραποίηση και διανομή των ηχογραφήσεων αυτών συνιστά καταφανή παρανομία.
- Η ΝΔ στην ανακοίνωσή της έκανε λόγο για «παραπλανητικό τίτλο». Τι το παραπλανητικό υπάρχει στον τίτλο «η μονταζιέρα στα Τέμπη ρίχνει νέες σκιές στην τραγωδία»; Το μοντάζ ήταν, όπως επιμένουν, γνωστό, άρα είναι παραδεδεγμένο. Το ποιος το έκανε είναι μυστήριο, άρα «σκιά».
- Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Στέφανος Κασσελάκης, στη δική του ανακοίνωση, δήλωσε χθες πως «Το Βήμα» αποκάλυψε «κρατική μονταζιέρα» και πως το «το κράτος – παρακράτος έδωσε το μονταρισμένο υλικό σε φιλοκυβερνητικά Μέσα, για να δημιουργηθεί η εντύπωση στην κοινή γνώμη ότι πρόκειται περί ενός τυχαίου ανθρώπινου λάθους». Παρομοίως, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης, με αφορμή το δημοσίευμα, ανακοίνωσε την πρωτοβουλία του για κατάθεση πρότασης δυσπιστίας, κάνοντας λόγο για «μια αδίστακτη αγέλη εξουσίας, που καταπατά ανθρώπινα δικαιώματα και υπονομεύει το κράτος δικαίου». «Το Βήμα», πάντως, ουδέποτε ονομάτισε ενόχους ούτε προέβη σε χαρακτηρισμούς ή υποδείξεις. Οι ανακοινώσεις των κομμάτων αποτυπώνουν τα δικά τους συμπεράσματα και τις δικές τους επιδιώξεις.
Παραμένουν αναπάντητα
Επανερχόμαστε, άρα, στα μοναδικά πραγματικά και αναπάντητα ερωτήματα, όπως διατυπώθηκαν εξαρχής:
«Ενα βασικό αρχικό σημείο ενδιαφέροντος λοιπόν είναι: Πώς ανασύρθηκαν και δημοσιοποιήθηκαν (μονταρισμένα) τα ηχητικά αρχεία με τις συνομιλίες του σταθμάρχη της Λάρισας, μόλις λίγες ώρες μετά τη σύγκρουση των τρένων; Με κύριο ζητούμενο: Ποιος αφαίρεσε βιαστικά τις εν λόγω μαγνητοφωνήσεις από το σύστημα καταγραφών του ΟΣΕ που είναι ελεγχόμενης πρόσβασης; Με προφανές βασικό μέλημα να εστιασθεί το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης μόνο στο πρόσωπο του σιδηροδρομικού κι όχι στην έλλειψη των ηλεκτρονικών συστημάτων ασφαλείας. Σημειώνεται ότι αυτά τα αρχεία εμφανίζεται ότι παρελήφθησαν επισήμως από την ΕΛ.ΑΣ. και τις δικαστικές Αρχές στις 3 Μαρτίου 2023 και μέχρι τότε ουδείς θα έπρεπε να τα είχε».
Αυτά θέσαμε, επί λέξει, στο δημοσίευμά μας, προς όλες τις αρμόδιες Αρχές αυτής της χώρας. Καμία κατηγορία δεν διατυπώθηκε, ούτε ενοχοποιούμε κανέναν γιατί πέρα και πάνω απ’ όλα δεν είναι ο ρόλος μας. Προς τι αυτή η αντίδραση, λοιπόν;
Στα ερωτήματα μας, όμως, θα επιμείνουμε. Γιατί αυτό οφείλουμε να κάνουμε. Κι ως προς αυτό τα πράγματα είναι, ευτυχώς, πολύ καθαρά.
Τα κρίσιμα ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις
Του Βασίλη Λαμπρόπουλου
Μια σειρά από κρίσιμα ερωτήματα για ενέργειες αρμόδιων υπηρεσιών τα πρώτα εικοσιτετράωρα μετά την τραγωδία των Τεμπών προκύπτουν από το δημοσίευμα του «Βήματος της Κυριακής» και τα έγγραφα που παρουσίασε.
- Το πρώτο αφορά τον τρόπο που δόθηκαν στη δημοσιότητα, λίγες ώρες μετά το τραγικό συμβάν, οι καταγεγραμμένες συνομιλίες των σιδηροδρομικών. Κι αυτό γιατί υπάρχουν δύο διαφορετικές περιγραφές για τον τρόπο που «βγήκε» το σχετικό ηχητικό υλικό από το σύστημα καταγραφών του ΟΣΕ, που είναι περιορισμένης πρόσβασης και συγκεκριμένα:
Α) Από ανακοίνωση της ΕΛ.ΑΣ. κι από έγγραφα που υπάρχουν στη δικογραφία για το πολύνεκρο δυστύχημα προκύπτει ότι το ηχητικό υλικό στάλθηκε στις 2-3 Μαρτίου ηλεκτρονικά, αλλά και «χέρι με χέρι» από υπάλληλο του ΟΣΕ στα γραφεία της Αστυνομίας.
Β) Αντιθέτως στέλεχος του ΟΣΕ είχε προσδιορίσει στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής ότι ο ίδιος, μαζί με αστυνομικό, λίγες ώρες μετά τη σύγκρουση των δύο συρμών εισήλθαν στο ελεγχόμενο σύστημα καταγραφών συνομιλιών του σιδηροδρόμου και τότε παραδόθηκε το ηχητικό υλικό στην Αστυνομία.
Οπότε, εναπόκειται στη δικαστική έρευνα να ανακαλύψει ποιοι εισήλθαν τελικά τα κρίσιμα 24ωρα στον ειδικό χώρο του ΟΣΕ και ποιοι έλαβαν σχετικά ηλεκτρονικά αντίγραφα.
- Το δεύτερο ζήτημα αφορά το μοντάζ των συνομιλιών του ήδη κατηγορούμενου σταθμάρχη της Λάρισας με δύο διαφορετικούς μηχανοδηγούς (εκείνου της μοιραίας «Intercity 62» και ενός τοπικού συρμού) που ενοποιήθηκαν σε μία. Από αυτή την ηλεκτρονική συγκόλληση των συνομιλιών (δόθηκε στη δημοσιότητα την 1η Μαρτίου 2023) δημιουργήθηκε η εικόνα ότι δόθηκε δύο φορές η εντολή για τη «λάθος πορεία» του μοιραίου τραίνου κι η δεύτερη μάλιστα μετά την αναχώρησή του. Από την ίδια «συνομιλία» δίνεται η εικόνα ότι υπήρχε και νεότερο ερώτημα του άτυχου μηχανοδηγού, ενώ κάτι τέτοιο δεν είχε συμβεί. Υπήρχε μόνο μία συνομιλία δύο φράσεων προ της αναχώρησης της αμαξοστοιχίας.
Σημειώνεται ότι Πανελλήνια Ενωση Προσωπικού Ελξης του ΟΣΕ, σε ανακοίνωσή της, σημειώνει σχετικά με τις αποκαλύψεις του «Βήματος της Κυριακής» ότι «το ρεπορτάζ της εφημερίδας επιβεβαιώνει τα όσα δημόσια δήλωνε το Σωματείο μας λίγες ημέρες μετά το έγκλημα των Τεμπών για τη διαρροή μονταρισμένων ηχητικών λίγες ώρες μετά το έγκλημα, για να καλλιεργηθεί η θεωρία του μοναδικού ανθρώπινου λάθους».
- Το τρίτο σημαντικό ζήτημα αφορά διευκρινίσεις στελεχών της ΕΛ.ΑΣ. ότι εκείνοι δεν είχαν καμία σχέση με όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες. Αστυνομικοί επισημαίνουν ότι δεν έχουν καμία σχέση με τη διαρροή των ηχητικών ντοκουμέντων (τα οποία παρέλαβαν μάλιστα μετά τη… δημοσιοποίησή τους) και τα παρέδωσαν αμέσως – σε συνεννόηση με τις δικαστικές Αρχές – για ανάλυση στα Εγκληματολογικά Εργαστήρια της ΕΛ.ΑΣ.