Του Κώστα Ράπτη
Ζητείται “στρατηγική εξόδου”. Με άλλα λόγια, μια στοιχειώδης σαφήνεια από πλευράς Ισραήλ, το οποίο αυτή τη στιγμή έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων στο επιχειρησιακό πεδίο, για το πώς φαντάζεται να επέρχεται η λήξη της σύγκρουσης με την οργάνωση Χαμάς και ποια η μελλοντική τύχη της Λωρίδας της Γάζας.
Οι δηλώσεις της ισραηλινής ηγεσίας, αρχής γενομένης από τον πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου, δεν διαφωτίζουν ιδιαίτερα το διεθνές ακροατήριο – ενίοτε δε προκαλούν αμηχανία στο κύριο στήριγμα του εβραϊκού κράτους στην άλλη άκρη του Ατλαντικού.
Ο ηγέτης του Ισραήλ περιγράφει ως αδιανόητη την παύση των εχθροπραξιών, όσο παραμένουν στα χέρια των παλαιστινιακών οργανώσεων οι περίπου 240 Ισραηλινοί και αλλοδαποί όμηροι που απήχθησαν την μοιραία 7η Οκτωβρίου. Ταυτόχρονα, όμως, διαβεβαιώνει τους αγωνιούντες συγγενείς των ομήρων (οι οποίοι πραγματοποιούν πενθήμερη πεζοπορία διαμαρτυρίας από το Τελ Αβίβ μέχρι το πρωθυπουργικό γραφείο στην Ιερουσαλήμ) ότι καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την απελευθέρωση των ανθρώπων τους – την ίδια ώρα που, κατά τη Χαμάς, αρκετοί από αυτούς έχουν ήδη πέσει θύματα των ισραηλινών βομβαρδισμών της Λωρίδας της Γάζας.
Επιπλέον, τόσο οι ίδιος όσο και οι στρατιωτικοί ηγήτορες, περιγράφουν ως στόχο της διεξαγόμενης επιχείρησης την εκρίζωση της Χαμάς – όπερ παραπέμπει σε μακρά παράταση των μαχών, διότι, ακόμη και αν το σύνολο της Λωρίδας της Γάζας μετατραπεί σε ερείπια, η ικανότητα των μαχητών της παλαιστινιακής οργάνωσης να προβάλλουν αντίσταση από τα υπόγεια καταφύγιά τους θα διατηρηθεί για ένα ακαθόριστο χρονικό διάστημα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το ότι τη στιγμή που ο ισραηλινός στρατός υποστηρίζει ότι έχει σχεδόν ελέγξει το βόρειο τμήμα της Λωρίδας της Γάζας, ο συναγερμός εξακολουθεί να ηχεί περίπου καθημερινά, εφόσον οι εκτοξεύσεις ρουκετών της Χαμάς προς το κεντρικό και νότιο Ισραήλ δεν έχουν διακοπεί.
Όλα αυτά σχηματίζουν, παρά την εμφανή υπεροπλία του Ισραήλ, ένα “τοπίο στην ομίχλη”, χωρίς καν να συνυπολογισθεί τυχόν γενίκευση του πολέμου, με ανάφλεξη της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη (όπου άλλωστε οι Παλαιστίνιοι νεκροί ήδη ξεπερνούν τους 190) ή πλήρες άνοιγμα του “βορείου μετώπου” από τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου.
“Έλεγχος ασφαλείας”
Και όταν κάποτε σιγήσουν τα όπλα, τι; Εδώ η ισραηλινή ηγεσία βυθίζει ακόμη περισσότερο στη σύγχυση συμμάχους και παρατηρητές, κάνοντας λόγο για “επ’ αόριστον” διατήρηση του “ελέγχου ασφαλείας” της Λωρίδας της Γάζας, ώστε να μην αναστηθεί η απειλή της Χαμάς, κατά τρόπους οι οποίοι εξετάζονται και πάντως δεν θα ταυτίζονται με νέα κατοχή.
Χαρακτηριστικές είναι οι εκκλήσεις της αμερικανικής πλευράς, διά στόματος άλλοτε του προέδρου Τζο Μπάιντεν και άλλοτε του υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν, να μην προχωρήσει το Ισραήλ στο “σφάλμα” της κατάληψης της Λωρίδας της Γάζας, αλλά και να μην αφήσει να εκτραχυνθεί η κατάσταση στη Δυτική Όχθη όπου στρατιωτικές δυνάμεις και έποικοι πραγματοποιούν καθημερινές επιθέσεις κατά των Παλαιστινίων.
Επιπλέον, η αμερικανική πλευρά φαντάζεται κάποιου είδους ανάληψη της εξουσίας στη Λωρίδα της Γάζας την επόμενη μέρα από την Παλαιστινιακή Αρχή του 87χρονου Μαχμούντ Αμπάς, σενάριο το οποίο έχει απορριφθεί από ισραηλινής πλευράς.
Η λύση δύο κρατών
Παράλληλα, η Ουάσιγκτον τονίζει με νόημα ότι επάνοδος στην προ της 7ης Οκτωβρίου κατάσταση δεν είναι δυνατή – και αυτό δεν αφορά μόνο το ότι η Χαμάς δεν μπορεί να παραμείνει στη θέση της. Αφορά και την ανάγκη μιας ευρύτερης σταθεροποίησης της Μέσης Ανατολής μέσω της αναβίωσης του “ορίζοντα” για μία “λύση δύο κρατών” στο παλαιστινιακό πρόβλημα.
Η απόρριψη οποιουδήποτε ρόλου για την Παλαιστινιακή Αρχή από πλευράς ισραηλινής κυβέρνησης είναι στην πραγματικότητα ο τρόπος της να ξεκόψει τη συζήτηση περί “λύσης δύο κρατών”. Και το ότι ο Νετανιάχου αντιμετωπίζεται εντός και εκτός της χώρας του ως “πολιτικός μελλοθάνατος” διόλου δεν προδικάζει την προθυμία μιας αυριανής ισραηλινής ηγεσίας να προσέλθει σε μια τέτοια διαδικασία.
Οι ανάγκες ανοικοδόμησης και το ερώτημα της χρηματοδότησής τους
Αλλά το ερώτημα επιμένει: Ποιος θα διαχειρίζεται έστω την καθημερινότητα μιας περιοχής δύο εκατομμυρίων κατοίκων, όπου οι ανθρωπιστικές ανάγκες θα είναι τεράστιες, δεδομένης της ήδη συντελεσθείσας καταστροφής; Και ποιος θα χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση; Οι αραβικές μοναρχίες δίχως κανένα πολιτικό αντάλλαγμα;
Ενδεικτικά, το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Συντονισμό Ανθρωπιστικών Υποθέσεων (OCHA), δήλωσε ότι οι ισραηλινές επιθέσεις κατέστρεψαν πάνω από 41.000 οικιστικές μονάδες και προκάλεσαν ζημιές σε πάνω από 222.000 (ήτοι αθροιστικά το 45% του συνόλου), συμπεριλαμβανομένων 279 εκπαιδευτικών μονάδων, με κανέναν από τους 625.000 μαθητές της Γάζας να μην έχει πρόσβαση σε εκπαίδευση.
Η υπηρεσία του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες (UNRWA) εκτιμά ότι λόγω της έλλειψης καυσίμων, το 70% των ανθρώπων στη νότια Γάζα δεν έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό, ενώ σε κοινή τους έκθεση, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τη Δυτική Ασία (ESCWA) και το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (UNDP) ανέφεραν ότι περίπου 390.000 θέσεις εργασίας έχουν χαθεί από την έναρξη του πολέμου και το ποσοστό φτώχειας (ήδη στο 61% το 2020) αναμένεται να αυξηθεί κατά 20% έως 45%.
Το μεγαλύτερο ρίσκο
Ό,τι για όλους τους άλλους αποτελεί αμείλικτο εκκρεμές ερώτημα για το Ισραήλ φαίνεται πως έχει απαντηθεί με ωμό τρόπο, αφού ορίζοντας των ενεργειών του, όπως προκύπτει από ακριτομυθίες και διαρροές εγγράφων, είναι η εθνοκάθαρση της Λωρίδας της Γάζας. Η φιλολογία για το αν οι άμαχοι αποτελούν “παράπλευρες απώλειες” ή καταβάλλεται προσπάθεια προστασίας τους, μένει δίχως νόημα αν φανταστούμε ότι αυτοί ακριβώς αποτελούν τον “βάλτο” ο οποίος θα πρέπει να “αποξηρανθεί”, ώστε να μην ξαναϋπάρξει Χαμάς. Η εμμονή με τη στοχοποίηση νοσοκομειακών και άλλων υποδομών το καταδεικνύει σαφώς, όπως και η κλιμάκωση των πληγμάτων τα τελευταία 24ωρα εναντίον του νότιου τμήματος της Λωρίδας της Γάζας, που προτεινόταν έως τώρα ως “ασφαλές καταφύγιο”.
Ο Νετανιάχου ενδεχομένως θεωρεί, υπολογίζοντας την υποτονικότητα των αραβο-μουσουλμανικών αντιδράσεων, να πάρει αυτό το ρίσκο. Και αν πάλι το στοίχημα δεν “βγει” και προκύψει διεύρυνση των μετώπων, θα έχει εκβιασθεί η άμεση αμερικανική εμπλοκή υπέρ του Ισραήλ.
Φυσικά, η Ουάσιγκτον δρέπει τους καρπούς των δικών της αντιφάσεων. Στον βαθμό που συγκατατίθεται στο μείζον (και μάλιστα το καθιστά δυνατό με την εξοπλιστική της βοήθεια), ήτοι τη συνέχιση των επιχειρήσεων, ενώ κάθε έκκληση για εκεχειρία δαιμονοποιείται ως “υπόκλιση στην τρομοκρατία”, η προσπάθειά της να διασφαλίσει τα ελάσσονα (“ανθρωπιστικές παύσεις”, αποφυγή ακροτήτων) κινδυνεύει να εκραγεί στα χέρια της με μια μείζονα αποσταθεροποίηση της περιοχής.