Του Κώστα Ράπτη
Η πυκνότητα των εξελίξεων της Παρασκευής 22 Μαρτίου καταδεικνύει ότι η διεθνής σύγκρουση με αφορμή την Ουκρανία έχει εισέλθει σε φάση φρενήρους επιτάχυνσης.
Εν αρχή είχαμε την απόφαση της Συνόδου Κορυφής των “27” για διοχέτευση στον εξοπλισμό της ουκρανικής πλευράς των έκτακτων κερδών (ύψους περίπου 3 δισ. ευρώ ετησίως) που προκύπτουν από τα δεσμευμένα σε ευρωπαϊκή δικαιοδοσία κεφάλαια της Τράπεζας της Ρωσίας. Πρόκειται για κίνηση δίχως προηγούμενο η οποία νομικά ανοίγει τον ασκό του Αιόλου και κινδυνεύει να εξελιχθεί σε αυτοτραυματισμό της Ευρώπης ως ασφαλούς επενδυτικού καταφυγίου.
Την ίδια ώρα, η Ρωσία εξαπέλυσε ολονύκτια ομοβροντία εναντίον ουκρανικών υποδομών, κυρίως ενεργειακών, στο μεγαλύτερο κύμα επιθέσεων αυτού του είδους από την έναρξη του πολέμου, με αποτέλεσμα τη διακοπή της ηλεκτροδότησης στο Χάρκοβο και άλλες πόλεις. Πρόκειται προφανώς για την απάντηση της ρωσικής πλευράς στην πρόσφατη στοχοποίηση με drones διυλιστηρίων σε μεγάλο βάθος στην επικράτεια της Ρωσίας. Μάλιστα οι επιθέσεις αυτές φέρονται να έχουν ανησυχήσει την Ουάσιγκτον που, σύμφωνα με τους Financial Times, ζήτησε τον τερματισμό τους, διότι έχουν ήδη προκαλέσει αύξηση της τιμής του πετρελαίου κατά 4%, γεγονός που δυσκολεύει την προεκλογική καμπάνια του Τζο Μπάιντεν.
Η σκλήρυνση της ρωσικής στάσης σηματοδοτείται και στο επίπεδο της σημειολογίας. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, αρχικά με συνέντευξή του στο “Αργκουμέντι ι Φάκτι” και κατόπιν στην τακτική ενημέρωση των δημοσιογράφων, δήλωσε ότι αυτό που de jure είναι για τη Ρωσία “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” στην Ουκρανία έχει de facto μετατραπεί σε “πόλεμο”, λόγω της εμπλοκής της Δύσης. Διόλου τυχαία, όλα αυτά λέγονται στο φόντο της συζήτησης που έχει ανοίξει με πρωτοβουλία του Γάλλου προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν για ενδεχόμενη αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων ευρωπαϊκών χωρών στην ουκρανική επικράτεια.
Δεν πρόκειται απλώς για ζήτημα προπαγάνδας και εντυπώσεων: η έννοια της “ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης” σήμαινε ότι η Μόσχα κινείται με μιαν ορισμένη αυτοσυγκράτηση – κατά τη διαβόητη φράση του Βλαντίμιρ Πούτιν “Ακόμη δεν αρχίσαμε στα σοβαρά”. Αντίθετα, ο “πόλεμος” συνεπάγεται άλλου τύπου κινητοποίηση – και άλλο μήνυμα στην ρωσική κοινωνία, στην οποία μέχρι τώρα καλλιεργούνταν η αίσθηση της διατήρησης της “κανονικότητας”.
Αλλά η ρωσική κοινωνία είδε ούτως ή άλλως τον ρυθμό ζωής της να διαταράσσεται ανεπανόρθωτα από την εξέλιξη που ήρθε να επισκιάσει όλες τις άλλες στο τελείωμα αυτής της ταραχώδους Παρασκευής: την επίθεση ομάδας ενόπλων σε κατάμεστο συναυλιακό χώρο στο Ζελενογκόρσκ της Μόσχας, που άφησε πίσω της περισσότερους από 90 νεκρούς, σύμφωνα με τον τελευταίο απολογισμό.
Η Ρωσία μοιάζει σαν να γύρισε ξαφνικά στην πρώτη δεκαετία του αιώνα, όταν οι επιθέσεις “τζιχαντιστών” από τον Βόρειο Καύκασο προκαλούσαν πολύνεκρες τραγωδίες όπως του δημοτικού σχολείου του Μπεσλάν, του θεάτρου Νορντ-Οστ, του σταθμού της Λουμπιάνκα στο μοσχοβίτικο μετρό, των εκρήξεων σε αεροπορικές πτήσεις κ.ο.κ.
“Τζιχαντιστικής” εμπνεύσεως φέρεται και η επίθεση στο Ζελενογκόρσκ, για την οποία υπήρξε ανάληψη ευθύνης από το ISIS. Μάλιστα, η Ουάσιγκτον ενισχύει αυτή την εκδοχή, υποστηρίζοντας, δια στόματος αξιωματούχου τον οποίο επικαλείται το πρακτορείο Reuters, ότι διέθετε τις σχετικές πληροφορίες και τις διαβίβασε αρμοδίως.
Ειδικότερα γίνεται λόγος για το “Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν”, το οποίο φέρεται να στρατολογεί μαχητές κυρίως από το Τατζικιστάν και έχει ήδη διαπράξει αλλεπάλληλες επιθέσεις στο ελεγχόμενο από τους Ταλιμπάν Αφγανιστάν, καθώς και το μακελειό με τους 94 νεκρούς στο Κερμάν του Ιράν κατά το μνημόσυνο του στρατηγού Σολεϊμανί στις 3 Ιανουαρίου. Τατζίκος ήταν και ο ένας από τους δύο δράστες της επίθεσης της 28ης Ιανουαρίου στην ρωμαιοκαθολική εκκλησία του Μπουγιούντερε στην Κωνσταντινούπολη (η οποία, όπως προκύπτει και από αλλεπάλληλες συλλήψεις των τουρκικών διωκτικών αρχών αποτελεί κόμβο μετακίνησης και χρηματοδότησης του “Ισλαμικού Κράτους στο Χορασάν”).
Όμως η εμφάνιση του ISIS, ό,τι και αν σημαίνει αυτό το brand, δεν συνιστά απάντηση, παρά αφετηρία για περαιτέρω ερωτήματα. Και την πορεία των πραγμάτων δεν θα καθορίσει μία ανάληψη ευθύνης στο Telegram, αλλά οι απαντήσεις που βάσει των ερευνών τους θα δώσουν οι ρωσικές υπηρεσίες στον εαυτό τους και προς τα έξω – διότι αυτά δεν είναι υποχρεωτικό να ταυτίζονται.
Προς το παρόν, το ρωσικό αίτημα για έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ προφανώς στο να πιεστούν οι δυτικές πρωτεύουσες να αποκηρύξουν την επίθεση με όρους που θα ικανοποιούν τη Μόσχα, ειδάλλως θα καταγγελθούν ως οιονεί συνεργοί.
Αυτό και εντάσσει την τρομοκρατική επίθεση του Ζελενογκόρσκ στην ίδια ακολουθία με τις λοιπές εξελίξεις της Παρασκευής. Διότι ενισχύει την αίσθηση της Ρωσίας ότι βρίσκεται σε “πόλεμο” εξελισσόμενο σε πολλά μέτωπα. Διότι επαναφέρει τον εφιάλτη προηγούμενων δεκαετιών, σχετικά με τον οποίο (και αυτό δεν έχει προσεχθεί επαρκώς) ο ίδιος ο Βλαντίμιρ Πούτιν στις μέρες μας καταγγέλλει αναδρομικά την Δύση ότι στήριξε την τρομοκρατία. Διότι ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ σε ανύποπτο χρόνο “διερωτήθηκε” δημοσίως ποια ελικόπτερα μετέφεραν τους μαχητές του ISIS στο Αφγανιστάν. Διότι ορισμένοι από τους φερόμενους ως δράστες της χθεσινής επίθεσης συνελήφθησαν στο Μπριάνσκ, ενώ επιχειρούσαν να διαφύγουν προς την Ουκρανία. Και διότι η Ρωσία έχει ήδη βιώσει μικρότερης κλίμακας ενέργειες (φιλο)ουκρανικής τρομοκρατίας, όπως η δολοφονία της φιλοσόφου Ντάρια Ντούγκινα ή ο βομβαρδισμός του “χριστουγεννιάτικου χωριού” της πόλης Μπέλγκοροντ.
Από ανεπίσημα χείλη κατονομάζεται ήδη ως εμπνευστής του χθεσινού μακελειού ο επικεφαλής των ουκρανικών μυστικών υπηρεσιών Κίριλλο Μπουντάνοφ, ενώ στο ρωσικό διαδίκτυο πολλοί θυμούνται τις δηλώσεις της μέχρι πρότινος υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ κατά την τελευταία της επίσκεψη στο Κίεβο περί “ασύμμετρων κινήσεων” που προετοιμάζει η ουκρανική πλευρά και περί “δυσάρεστων εκπλήξεων” που αναμένουν τον Βλαντίμιρ Πούτιν.
Αν η Μόσχα κατορθώσει (ή/και επιλέξει) να συνδέσει την τρομοκρατική επίθεση με Ουκρανούς ηθικούς αυτουργούς, οι επιπτώσεις θα είναι κατακλυσμιαίες. Η γκάμα των πιθανοτήτων περιλαμβάνει από την κήρυξη νέας επιστράτευσης μέχρι την στοχοποίηση Ουκρανών ιθυνόντων ή την αποκήρυξη της Ουκρανίας ως “τρομοκρατικής οντότητας” δίχως κρατική νομιμοποίηση.
Για την εναλλακτική δυνατότητα, την επίκληση της τρομοκρατίας ως μίας παγκόσμιας απειλής που επιβάλλει παγκόσμια συνεννόηση και συνεργασία, όπως στο παρελθόν, μάλλον είναι πια αργά…