Ήταν από τα λιγότερα αναπάντεχα πολιτικά γεγονότα μέχρι στιγμής φέτος, αλλά η επανεκλογή του Βλαντίμιρ Πούτιν για πέμπτη θητεία στη θέση του προέδρου της Ρωσίας έρχεται σε μια εποχή γεωπολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας για τη Ρωσία, προκαλώντας ερωτηματικά σχετικά με το τι μπορεί να αναμένουμε από τα έξι ακόμη χρόνιας εξουσίας του Ρώσου ισχυρού άνδρα.
Με τον Πούτιν να κερδίζει τις εκλογές με τεράστια διαφορά, σύμφωνα με το Κρεμλίνο και την Κεντρική Εκλογική Επιτροπή του, οι ρωσικές εκλογές του 2024 είχαν ως στόχο να αποδείξουν ότι η ρωσική κοινωνία ήταν “παγιωμένη” γύρω από τον πρόεδρο και ότι οι εσωτερικές και εξωτερικές πολιτικές του αποφάσεις έχουν την ευλογία των Ρώσων τόσο στο εσωτερικό της χώρας και στα διεκδικούμενα “νέα” εδάφη της που προσαρτήθηκαν παράνομα από την Ουκρανία, όσο και στο εξωτερικό.
Αυτό το μήνυμα εκφράστηκε με τον καλύτερο τρόπο με το “συντριπτικό” 87% των ψηφοφόρων που τον εξέλεξαν, σύμφωνα με τις εκλογικές αρχές, και στο “πρωτοφανές ρεκόρ” ποσοστό συμμετοχής των ψηφοφόρων στο 77,4%, από 67,7% το 2018.
Οι αναλυτές μοιράζονται τις απόψεις τους σχετικά με το τι μπορούμε να περιμένουμε τώρα που ο Πούτιν έχει ενισχύσει την εξουσία του, με τον πόλεμο στην Ουκρανία, τις εγχώριες οικονομικές μεταρρυθμίσεις και έναν πιθανό κυβερνητικό ανασχηματισμό να αποτελούν βασικούς παράγοντες που πρέπει να έχουμε στα υπόψη.
Πόλεμος
Η στρατηγική της Ρωσίας στον πόλεμο στην Ουκρανία θα αποτελέσει ένα σημαντικό σημείο εστίασης για το Κρεμλίνο στο άμεσο και βραχυπρόθεσμο μέλλον, λένε οι αναλυτές, με τη Ρωσία να φαίνεται να έχει στρατιωτικό πλεονέκτημα στο πεδίο της μάχης τους τελευταίους μήνες. Οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές αργότερα φέτος, εν τω μεταξύ, θέτουν υπό αμφισβήτηση το μέλλον της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία.
Η Ρωσία θα μπορούσε να επιδιώξει να ενισχύσει το πλεονέκτημά της κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους, στέλνοντας περισσότερο ανθρώπινο δυναμικό στο μέτωπο, αν και αυτό θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στο εσωτερικό της χώρας.
“Στην ομιλία του το βράδυ της Κυριακής μετά την ανακοίνωση των exit polls, ο Πούτιν δήλωσε ότι οι κύριοι στόχοι της επόμενης εξαετίας περιλαμβάνουν την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” (σ.σ. έτσι αποκαλεί η Μόσχα τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία) και την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων της χώρας. Ο πόλεμος είναι δημοφιλής στη Ρωσία, αλλά η επιστράτευση δεν είναι και η ευρεία εκλογική νίκη θα μπορούσε να ενθαρρύνει τον Πούτιν να ενισχύσει τη στρατιωτική προσπάθεια”, δήλωσε ο Λίαμ Πιτς, ανώτερος οικονομολόγος αναδυόμενων αγορών στην Capital Economics.
Η ρωσική κυβέρνηση έχει ήδη θέσει την οικονομία σε πολεμική βάση και έχει σχεδιάσει να αυξήσει σημαντικά τις στρατιωτικές δαπάνες το 2024. Ο υπουργός Οικονομικών Αντόν Σιλουάνοφ ανακοίνωσε το περασμένο φθινόπωρο ότι οι δαπάνες της Ρωσίας για την άμυνα θα ανέλθουν σχεδόν σε 11 τρισ. ρούβλια (117 δισ. δολάρια), με σχέδια για την εκτροπή σχεδόν του 30% του συνολικού προϋπολογισμού προς την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της χώρας και τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Οι πρόσφατες επιτυχίες της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία έχουν κάνει ορισμένους να αναρωτηθούν αν ο Πούτιν θα μπορούσε επίσης να διατάξει έναν νέο γύρο “μερικής” επιστράτευσης μετά τις εκλογές ή αν διστάσει να προχωρήσει σε μια αμφιλεγόμενη κίνηση.
“Προς το παρόν, αυτό φαίνεται απίθανο, καθώς η συγκέντρωση στρατιωτών με συμβόλαια αποδεικνύεται επαρκής για να αντικαταστήσει τις ρωσικές απώλειες στην Ουκρανία”, δήλωσε ο Άντριους Τούρσα, υψηλόβαθμο στέλεχος της Teneo.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Ρώσων δεν αναμένει επιστράτευση στο εγγύς μέλλον, σημείωσε ο Τούρσα, και “δεδομένου ότι ο προηγούμενος γύρος επιστράτευσης αποδείχθηκε εξαιρετικά αντιδημοφιλής και προκάλεσε σημαντική ανησυχία στην κοινή γνώμη, ο Πούτιν θα προσπαθήσει να το αποφύγει για όσο το δυνατόν περισσότερο”, πρόσθεσε.
Η Αντελίν Βαν Χούτε, ανώτερη σύμβουλος για την Ευρώπη στο Economist Intelligence Unit, δήλωσε ότι οι αμερικανικές εκλογές, που αναμένεται να διεξαχθούν τον Νοέμβριο, θα είναι ένα γεγονός που η Ρωσία θα παρακολουθεί στενά.
“Ενώ αναμένουμε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία πιθανόν να κατασταλάξει σιγά-σιγά σε μια παγωμένη σύγκρουση με μια ασταθή διαχωριστική γραμμή και χωρίς προοπτική μιας διαρκούς ειρήνης, η πιθανή επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ τον Νοέμβριο θα μπορούσε να γείρει την ισορροπία υπέρ της Ρωσίας”, δήλωσε η ίδια.
Εγχώριες μεταρρυθμίσεις
Οι αναλυτές εξετάζουν επίσης τις εγχώριες μεταρρυθμίσεις και τις οικονομικές πολιτικές που μπορεί να επιλέξει να εφαρμόσει ο Πούτιν μετά από ένα εκλογικό αποτέλεσμα που το Κρεμλίνο παρουσίασε ως μια “ξεχωριστή” εκδήλωση υποστήριξης προς τον πρόεδρο.
Το γεγονός ότι οι δυτικές χώρες καταδίκασαν τις εκλογές ως “ούτε ελεύθερες ούτε δίκαιες”, σημειώνοντας ότι έλαβαν χώρα σε ένα σκηνικό πολιτικής καταστολής και λογοκρισίας, απορρίφθηκε ως “παράλογο” από τον εκπρόσωπο Τύπου του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ.
Έχοντας ξεπεράσει περισσότερο ένα διαδικαστικό εμπόδιο παρά μια πραγματική δοκιμασία των πολιτικών και της δημοτικότητάς του στις εκλογές, ο Πούτιν θα έχει μεγαλύτερη ελευθερία να προωθήσει αμφιλεγόμενες μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό, σημειώνουν αναλυτές.
“Το επίκεντρο τώρα θα είναι αν αυτό θα ενθαρρύνει τον Πούτιν να αφιερώσει περισσότερους πόρους στην πολεμική προσπάθεια, αν οι αξιωματούχοι προωθήσουν την αντιδημοφιλή δημοσιονομική σύσφιξη για να διατηρήσουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και αν υπάρξουν αλλαγές στο πολιτικό τοπίο, συμπεριλαμβανομένων των θέσεων εξουσίας που βρίσκονται κοντά στον Πούτιν”, δήλωσε ο Πιτς της Capital Economics.
Ο Πούτιν είχε ήδη αναφερθεί σε προγράμματα δημόσιων δαπανών και πιθανές δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις στην ομιλία του για την κατάσταση του έθνους τον Φεβρουάριο. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας, η οποία έμοιαζε με προεκλογικό μανιφέστο, ο πρόεδρος αναφέρθηκε στα 126 δισ. δολάρια σε υποδομές και στις κοινωνικές δαπάνες για τα επόμενα έξι χρόνια.
Τα νέα εθνικά προγράμματα επικεντρώθηκαν στη στήριξη των νοικοκυριών, όπως με το πρόγραμμα επιδοτούμενων στεγαστικών δανείων, καθώς και σε προτάσεις για τη μείωση της φτώχειας και τη βελτίωση της υγείας και του προσδόκιμου ζωής. Ο Πούτιν δήλωσε επίσης ότι σκέφτεται τρόπους εκσυγχρονισμού του φορολογικού συστήματος της Ρωσίας για τη δημιουργία μιας “δικαιότερης κατανομής του φορολογικού βάρους προς εκείνους με υψηλότερα προσωπικά και εταιρικά εισοδήματα”.
Ενώ η κυβέρνηση θα παρουσιάσει συγκεκριμένες προτάσεις στο εγγύς μέλλον, ο Τούρσα σημείωσε ότι η ομιλία υποδηλώνει ότι “οι Ρώσοι πολίτες και οι εταιρείες είναι πιθανό να δουν μια συνολική αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης για να βοηθήσουν στη χρηματοδότηση του πολέμου και την αντιμετώπιση ευρύτερων δημοσιονομικών προκλήσεων”.
Ο Πιτς της Capital Economics δήλωσε ότι οι πρωτοβουλίες που επισήμανε ο Πούτιν είναι σημαντικές, αλλά συμφώνησε ότι από βραχυπρόθεσμη δημοσιονομική άποψη, “το μεγάλο ζήτημα που πρέπει να έχουμε στα υπόψη είναι αν η κυβέρνηση θα προωθήσει την αντιδημοφιλή δημοσιονομική σύσφιξη για να εξυπηρετήσει τις υψηλότερες στρατιωτικές δαπάνες”.
Ένας ανασχηματισμός … και πιθανός διάδοχος;
Οι αναλυτές σημειώνουν ότι τα προτεινόμενα κοινωνικά προγράμματα για την επόμενη εξαετία σημαίνουν ότι υπάρχει επίσης η πιθανότητα μετεκλογικού ανασχηματισμού των υπουργών της ρωσικής κυβέρνησης και ότι νέοι αξιωματούχοι θα μπορούσαν να αναδειχθούν και να θεωρηθούν ως πιθανοί μελλοντικοί διάδοχοι του Πούτιν.
Ο Πούτιν δεν είναι διατεθειμένος να προβεί σε σημαντικές αλλαγές στο προσωπικό ελαφρά τη καρδία. Έχει διατηρήσει αρκετούς στενούς υπουργούς στη θέση τους για πολλά χρόνια, όπως τον υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού και τον υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ. Η τελευταία μεγάλη αλλαγή στους ηγετικούς ρόλους πραγματοποιήθηκε το 2020, όταν ο τεχνοκράτης επικεφαλής της φορολογικής υπηρεσίας της Ρωσίας, Μιχαήλ Μισούστιν, έγινε πρωθυπουργός, αντικαθιστώντας τον Ντμίτρι Μεντβέντεφ.
“Μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία, οποιεσδήποτε αλλαγές στο προσωπικό αποθαρρύνθηκαν από το Κρεμλίνο. Ωστόσο, με τη δυναμική του πολέμου να μετατοπίζεται πλέον υπέρ της Ρωσίας, ο Πούτιν μπορεί να αισθάνεται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση για τον ανασχηματισμό. Αυτό δεν θα αποτελούσε έκπληξη, καθώς ο Πούτιν είχε προεδρεύσει σημαντικών αλλαγών στο προσωπικό στο παρελθόν με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του γραφειοκρατικού μηχανισμού”, σημείωσε ο Τούρσα.
Ο Αντρέι Πέρτσεφ, ένας Ρώσος δημοσιογράφος που γράφει για το Carnegie Endowment for International Peace, ανέφερε την περασμένη εβδομάδα ότι “η δημιουργία ενός νέου πολιτικού αξιώματος για την επίβλεψη των μεγάλων σχεδίων κοινωνικών δαπανών θα προκαλέσει μια αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων εντός της γραφειοκρατίας της Ρωσίας”.
“Οι δεσμεύσεις για τις κοινωνικές δαπάνες που ανέλαβε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν στην ομιλία του για την κατάσταση του έθνους τον Φεβρουάριο δείχνουν ότι τουλάχιστον ένας Ρώσος αξιωματούχος θα αποκτήσει μια νέα θέση με μεγάλη επιρροή. Το τυχερό πρόσωπο θα είναι πιθανότατα είτε ένας αναπληρωτής πρωθυπουργός με διευρυμένες εξουσίες, είτε ένας ειδικός συντονιστής” που θα έχει άμεση και τακτική πρόσβαση στον πρόεδρο, σημείωσε.
“Είτε έτσι είτε αλλιώς, θα έχει τακτική πρόσβαση στον πρόεδρο, την ευκαιρία να εκταμιεύει μεγάλα ποσά και τα εργαλεία για να διαμορφώνει τη δημόσια εικόνα του. Αυτό θα δημιουργήσει αυτόματα ένα εναλλακτικό κέντρο εξουσίας εντός της κυβέρνησης”, πρόσθεσε.
Ο Πέρτσεφ δήλωσε ότι ο διορισμός είναι πιθανό να ωθήσει την ελίτ της Ρωσίας να αρχίσει να “σκέφτεται για έναν πιθανό διάδοχο του Πούτιν”.
“Το πρόσωπο που θα πάρει τη θέση αναπόφευκτα θα παρακολουθείται υπό νέο πρίσμα. Εδώ και πολλά χρόνια, ο Πούτιν έχει αποφύγει έναν μεγάλο ανασχηματισμό μεταξύ των κορυφαίων αξιωματούχων της Ρωσίας, προκειμένου να αποτρέψει κάθε εικασία για μεταβίβαση εξουσίας ή διάδοχο. Τώρα, ωστόσο, δεν έχει άλλη επιλογή από το να εξουσιοδοτήσει έναν σημαντικό νέο πολιτικό παίκτη”, δήλωσε.