Κλυδωνισμούς στο πολιτικό σκηνικό της χώρας προκαλεί η έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τις απευθείας αναθέσεις του Δημοσίου, τα έτη 2021-2022, θέμα που έχει θίξει η Αντιπολίτευση κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ κατηγορώντας την κυβέρνηση για μεγάλο φαγοπότι με άλλοθι την πανδημία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, που έχει αντλήσει απ’ την Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, μόνο για τα έτη 2021 – 2022 έγιναν 314.006 συμβάσεις με απευθείας ανάθεση ή με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης, με το κόστος να ανέρχεται σε σχεδόν 4,5 δισ. ευρώ.
Το «πάρτι» δισεκατομμυρίων ευρώ παρατηρείται κυρίως στα δημόσια νοσοκομεία της χώρας με την κυβέρνηση να επικαλείται την πανδημία Covid-19.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο, αφού έλεγξε 64 δημόσιους φορείς και ένα δείγμα 5.073 συμβάσεων, στηλιτεύει την τακτική και απευθύνει σειρά συστάσεων.
Το πόρισμα 7 σημείων του Ελεγκτικού Συνεδρίου αναφέρει:
- Οι δημόσιοι φορείς δεν προγραμματίζουν εγκαίρως και ορθολογικά την κάλυψη των αναγκών τους. Προσαρμόζουν τις ανάγκες τους στο όριο των απευθείας αναθέσεων καλύπτοντας αυτές αποσπασματικά και προβαίνοντας σε κατατμήσεις.
- Δεν αιτιολογείται επαρκώς ο απρόβλεπτος και επείγων χαρακτήρας των αναγκών που καλύπτονται με προσφυγή στη διαδικασία με διαπραγμάτευση. Οι αναθέτοντες φορείς ταυτίζουν το «απρόβλεπτο» με το «επείγον».
- Σημαντικά περιθώρια ενίσχυσης υφίστανται στην ουσιαστική συμμετοχή των διοικητικών υπηρεσιών του φορέα κατά τη διαδικασία που προηγείται της τελικής απόφασης ώστε να μην δημιουργούνται υπόνοιες αυθαιρεσίας και αδιαφάνειας.
- Σε πολλές περιπτώσεις δεν καθορίζεται με σαφήνεια το αντικείμενο της σύμβασης ούτε προκύπτει ο τρόπος υπολογισμού της εκτιμώμενης δαπάνης. Δεν αποδεικνύεται προηγούμενη έρευνα αγοράς.
- Δεν παρέχονται εχέγγυα διαφάνειας ως προς την επιλογή του αναδόχου και τον καθορισμό του τιμήματος ιδίως όταν διενεργούνται επανειλημμένες αναθέσεις στον ίδιο ανάδοχο. Δεν υφίστανται προκαθορισμένα και επομένως επαληθεύσιμα κριτήρια επιλογής όσων καλούνται να υποβάλουν προσφορά. Δεν γίνεται διαπραγμάτευση του τιμήματος. Προσφέρονται χαμηλά έως μηδενικά ποσοστά έκπτωσης. Συστήματα ηλεκτρονικής αγοράς δεν εφαρμόζονται ευρέως.
- Το υψηλότερο ποσοστό απευθείας αναθέσεων παρατηρήθηκε στα νοσοκομεία. Μικρό ποσοστό των συμβάσεών τους ανατίθεται μέσω διαγωνιστικών διαδικασιών λόγω χρόνιων συστημικών αδυναμιών σε συνδυασμό με τις επιτακτικές ανάγκες προμήθειας φαρμάκων και λοιπών αναλωσίμων. Προσφυγή σε νομιμοποιητικές διατάξεις.
- Οι δημόσιοι φορείς δεν διαθέτουν σύστημα αξιολόγησης των καταγγελιών και αξιοποίησης αυτών για τη βελτίωση της ακεραιότητας της διαδικασίας των απευθείας αναθέσεων.
Και οι συστάσεις
- Σύσταση πρώτη: Οι δημόσιοι φορείς οφείλουν να παρακολουθούν συστηματικά τα αποθέματά τους και την εκτέλεση των τρεχουσών συμβάσεων ώστε να είναι σε θέση να γνωρίζουν τις πραγματικές ανάγκες τους και να προγραμματίζουν εγκαίρως την κάλυψή τους με την κατάλληλη διαδικασία. Οφείλουν να εγκαταστήσουν σύστημα καταγραφής των αναγκών τους αξιοποιώντας και τις δυνατότητες που πλέον παρέχονται από τα πληροφοριακά συστήματα. Για πάγιες, περιοδικές και επαναλαμβανόμενες συμβάσεις, θα μπορούσε να εξετασθεί η λύση του διαγωνισμού με ορίζοντα υλοποίησης πέραν του ενός οικονομικού έτους. Θα μπορούσαν επίσης να αξιοποιηθούν τα συστήματα ηλεκτρονικών αγορών και η δυνατότητα σύναψης συμφωνιών – πλαίσιο.
- Σύσταση δεύτερη: Η προκήρυξη των διαγωνισμών πρέπει να γίνεται προ ευλόγου χρονικού διαστήματος ανάλογα με τον μέσο όρο διάρκειας αντίστοιχων διαγωνισμών στο παρελθόν, ώστε να καταλείπεται ο αναγκαίος χρόνος για την ολοκλήρωσή τους. Οι καθυστερήσεις που οφείλονταν σε δικαστικές προσφυγές πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν
- Σύσταση τρίτη: Να ακολουθούνται αυστηρά οι εσωτερικές διαδικασίες για την ολοκλήρωση της σύμβασης και να τηρείται ο διακριτός ρόλος κάθε οργάνου. Να ανατίθενται στο υπηρετούν προσωπικό διακριτά και συγκεκριμένα καθήκοντα κατά τρόπο ώστε να μην εμπλέκεται με όλα τα αντικείμενα εργασίας το ίδιο πρόσωπο. Γενικώς επιβάλλεται να ενσωματώνονται στο σύστημα θεσμικά αντίβαρα που να αποκλείουν την κυριαρχία επί της όλης διαδικασίας από ένα και μόνο πρόσωπο.
- Σύσταση τέταρτη: Να λαμβάνεται μέριμνα για τη διαρκή ενημέρωση και εκπαίδευση του αρμόδιου προσωπικού σε θέματα που άπτονται των
δημοσίων συμβάσεων με συστηματική παρακολούθηση της νομολογίας του Ελεγκτικού Συνεδρίου και έμφαση στις έννοιες του «απροβλέπτου και του επείγοντος».
- Σύσταση πέμπτη: Να καθορίζονται εκ των προτέρων σαφή και αντικειμενικά κριτήρια για την επιλογή του αναδόχου ανάλογα με τη φύση της σύμβασης και να αποδεικνύεται ότι η επιλογή έγινε βάσει των κριτηρίων αυτών.
- Σύσταση έκτη: Να αιτιολογείται ειδικώς η εκτιμώμενη δαπάνη της σύμβασης και να τεκμηριώνεται η προηγούμενη διενέργεια έρευνας αγοράς. Να υφίσταται διακριτή φάση διαπραγμάτευσης ως προς το τίμημα και να φυλάσσονται τα σχετικά στοιχεία.
- Σύσταση έβδομη: Να αναπτυχθεί σύστημα ενδογενούς ελέγχου εντός του οποίου θα αξιοποιούνται και τυχόν καταγγελίες και να υιοθετηθούν οι ασφαλιστικές δικλίδες για την ακεραιότητα της διαδικασίας των απευθείας αναθέσεων, ώστε και να αξιοποιηθεί η δυνατότητα που παρέχεται από το άρθρο 4 της ΦΓ8/55081 Κανονιστκής Απόφασης της Ολομέλειας του Ελεκγτικού Συνεδρίου (Β΄ 4938/2020), για τη συνδρομή του αρμόδιου Επιτρόπου του Ελεγκτικύυ Συνεδρίου σε περίπτωση εμπλοκής.
Ομαδικά πυρά
Τα συμπεράσματα και οι συστάσεις της έκθεσης έφθασαν στην Ολομέλεια της Βουλής με τις αντιδράσεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης να είναι σφοδρές και την κυβέρνηση να «παίζει» άμυνα.
Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Παππάς υπογράμμισε πως «δεν υπήρξε επαρκής αιτιολόγηση, υπήρξε παράκαμψη των διοικητικών υπηρεσιών, υπήρχαν περιπτώσεις όπου ήταν ασαφές το αντικείμενο της σύμβασης, δεν υπήρχαν εχέγγυα διαφάνειας, δεν υπήρχαν σαφή κριτήρια, δεν γίνονταν διαπραγματεύσεις».
Ο βουλευτής του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Χάρης Μαμουλάκης, τόνισε με τη σειρά του πως «οι φόβοι μας επιβεβαιώθηκαν, λέγαμε ότι η κυβέρνηση συμπεριφερόταν ανεύθυνα με τις απευθείας αναθέσεις που κατευθύνθηκαν σε ολιγοπώλια με αφορμή την πανδημία».
Οι εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Μιχάλης Κατρίνης, εξαπέλυσε επίσης πυρά αμφισβητώντας το κυβερνητικό αφήγημα περί χρηστής διοίκησης.
Συγκεκριμένα, χαρακτήρισε «καταπέλτη που γκρεμίζει το αφήγημά περί χρηστής διαχείρισης» την έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Τόνισε επίσης ότι πιθανόν σε άλλες συνθήκες η έκθεση αυτή θα οδηγούσε σε μομφή απέναντι στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης.
Τι απαντά κυβερνητικός βουλευτής
Ο Δημήτρης Μαρκόπουλος, από την πλευρά της κυβερνητικής παράταξης, υπερασπίστηκε τις κυβερνητικές επιλογές λέγοντας πως «κάποιοι, μιλώντας για απευθείας αναθέσεις, ξεχνούν τον λόγο.
Και ο λόγος ήταν ένας, μία λέξη με παγκόσμια ισχύ και εμβέλεια, δηλαδή «Covid». Όσοι δεν το έχουν καταλάβει, ζούσαν σε άλλον πλανήτη το 2021, όχι σε άλλη χώρα, αλλά σε άλλον πλανήτη».
- Δείτε την έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου