Ένα φορτηγό κολλάει στη λάσπη σε ένα εργοτάξιο στην ακτή νότια της Λισαβόνας. Οι πύργοι ενός εκτός λειτουργίας εργοστασίου ηλεκτροπαραγωγής δεσπόζουν πάνω από την περιοχή, ενώ η σιλουέτα του μοναδικού διυλιστηρίου πετρελαίου της Πορτογαλίας είναι ορατή στο βάθος.
Υπό κατασκευή βρίσκεται ένα κέντρο δεδομένων (data center) που θα τροφοδοτείται με καθαρή ενέργεια και υπόσχεται να είναι ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη και μέρος του σχεδίου της χώρας να εκσυγχρονίσει την οικονομία τη. Ωστόσο, το έργο στην πόλη Sines βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο ενός σκανδάλου που συγκλόνισε τη χώρα και άνοιξε το δρόμο για εκλογές σε μια δύσκολη στιγμή για την Ευρώπη.
Η ανάπτυξη ύψους 3,5 δισ. ευρώ βρίσκεται στο επίκεντρο μιας έρευνας σχετικά με τους ισχυρισμούς ότι κυβερνητικοί αξιωματούχοι επηρεάστηκαν για να επισπεύσουν τις προτάσεις στα στάδια του σχεδιασμού. Ενώ η έρευνα θα μπορούσε να διαρκέσει χρόνια, οι πολιτικές επιπτώσεις εκτυλίσσονται ταχύτερα, σημειώνει το Bloomberg.
Η Πορτογαλία, γνωστή τελευταία περισσότερο για το ρεκόρ τουρισμού της Λισαβόνας, την “έκρηξη” των ακινήτων και τους ψηφιακούς νομάδες, δεν είναι συνηθισμένη σε τόσο μεγάλο δράμα από τότε που ένας πρώην πρωθυπουργός συνελήφθη για υποτιθέμενη φορολογική απάτη πριν από μια δεκαετία.
Το τελευταίο σκάνδαλο αποκάλυψε μια λαϊκή δυσαρέσκεια για μια οικονομία που υστερεί σε σχέση με τα κάποτε φτωχότερα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, τους χαμηλούς μισθούς, το σκληρό νομικό σύστημα και τις πολιτικές πελατειακές σχέσεις.
Ο απερχόμενος πρωθυπουργός Αντόνιο Κόστα επανεξελέγη με συντριπτική πλειοψηφία πριν από δύο χρόνια. Υποσχέθηκε να αναμορφώσει την οικονομία -που εν μέρει στηρίζεται σε πράσινα και ψηφιακά έργα- και να αντιμετωπίσει την κρίση στέγασης που επιδεινώθηκε από ένα καταργημένο πλέον πρόγραμμα “χρυσής βίζας” για πλουσιότερους ξένους που αγόραζαν ακίνητα.
Αλλά η καριέρα του σταμάτησε απότομα στις 7 Νοεμβρίου, όταν παραιτήθηκε απροσδόκητα μετά από οκτώ χρόνια στη θέση του, εν μέσω της έρευνας που αφορούσε το έργο για την κατασκευή του κέντρου δεδομένων και δύο παραχωρήσεις για την εξερεύνηση λιθίου.
Οι εκλογές στη χώρα θα πραγματοποιηθούν στις 10 Μαρτίου, με τους Σοσιαλιστές να προηγούνται στις δημοσκοπήσεις. Ωστόσο, όπως και σε τόσα άλλα μέρη της Ευρώπης, η υποστήριξη προς την ακροδεξιά αυξάνεται και το ενδεχόμενο αναταραχής είναι μεγάλο. Υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι αναποφάσιστων ψηφοφόρων, σύμφωνα με τον Αντόνιο Μπαρόζο, διευθύνοντα σύμβουλο της Teneo.
“Πρόκειται για πολύ περίεργες εκλογές – δεν είναι ότι έληξε η θητεία ή ότι ο πρωθυπουργός αποφάσισε ότι αυτή ήταν μια συμφέρουσα στιγμή για να προκηρύξει εκλογές”, είπε. “Το πόσο μεγάλη στιγμή θα είναι αυτές οι εκλογές για την Πορτογαλία θα εξαρτηθεί από το πόσο δύσκολο θα είναι να σχηματιστεί κυβέρνηση”.
Το δράμα ξεκίνησε με την έφοδο της αστυνομίας στα κυβερνητικά γραφεία και τη σύλληψη του προσωπάρχη του Κόστα. Ο διευθύνων σύμβουλος της Start Campus, της εταιρείας που κατασκευάζει το κέντρο δεδομένων Sines, συνελήφθη επίσης μαζί με ένα άλλο στέλεχος. Και οι δύο έχουν έκτοτε παραιτηθεί από τις θέσεις τους, αν και κανένας από τους δύο δεν έχει κατηγορηθεί επίσημα για εγκληματική ενέργεια.
Αυτό που ώθησε τον Κόστα να παραιτηθεί ήταν μια παράγραφος στην ανακοίνωση των εισαγγελέων. Ανέφερε ότι μια έρευνα του Ανώτατου Δικαστηρίου θα μπορούσε να εξετάσει κατά πόσον παρενέβη για να “ξεμπλοκάρει” ορισμένες διαδικασίες που αφορούν τα έργα.
Ο Κόστα, 62 ετών, αρνείται κάθε κατηγορία. Οι κυβερνήσεις πρέπει να προσελκύσουν επενδύσεις, να καταπολεμήσουν τη γραφειοκρατία και να επιταχύνουν την αδειοδότηση, είπε.
Το κέντρο δεδομένων έπρεπε να πληροί όλους τους περιβαλλοντικούς κανόνες, πρόσθεσε ο Κόστα, ενώ η Start Campus ανέφερε ότι προσπαθεί να έχει τα “υψηλότερα πρότυπα” σε κάθε στάδιο του έργου. Ένας δικαστής αποφάσισε στις 13 Νοεμβρίου να απελευθερώσει τα άτομα που κρατούνται στο πλαίσιο της έρευνας, ενώ απαγόρευσε σε δύο να ταξιδέψουν στο εξωτερικό.
Εκτός από το κέντρο δεδομένων, οι εισαγγελείς εξετάζουν δύο συμβόλαια έρευνας για το λίθιο, ένα κρίσιμο υλικό για χρήση στις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων. Η εταιρεία Savannah Resources Plc με έδρα το Λονδίνο κέρδισε πέρυσι περιβαλλοντική έγκριση για ένα ορυχείο και ανακοίνωσε το πρόγραμμα γεωτρήσεων για την περιοχή κοντά στην Boticas στο βόρειο τμήμα της χώρας, κοντά στα σύνορα με την Ισπανία.
Οι ερευνητές επισκέφθηκαν τοποθεσίες της Savannah στην Πορτογαλία. Η εταιρεία ανέφερε ότι κανένας από τους υπαλλήλους της δεν αποτελεί μέρος της έρευνας και ότι ενεργούσε πάντα νόμιμα.
Έρευνες πραγματοποιήθηκαν επίσης σε κοντινή απόσταση στα γραφεία της Lusorecursos SA, της εταιρείας που σχεδιάζει να εξορύξει λίθιο κοντά στην περιοχή ενός παλιού μεταλλείου κασσίτερου. Ο διευθύνων σύμβουλος Ricardo Pinheiro δήλωσε ότι κανείς στην εταιρεία δεν ανακρίθηκε ούτε συμπεριλήφθηκε στην έρευνα.
Το πρόβλημα για τον Κόστα ήταν ότι, παρόλο που οι εισαγγελείς δεν έχουν βρει μέχρι στιγμής κανένα στοιχείο εγκλήματος, η αστυνομία ανακάλυψε φακέλους με μετρητά στο γραφείο του προσωπάρχη του. Ο Κόστα απέλυσε τον βοηθό και ζήτησε συγγνώμη στην εθνική τηλεόραση, αλλά δήλωσε ότι είναι απίθανο να αναλάβει ξανά δημόσιο αξίωμα, δεδομένου του πόσο καιρό θα διαρκέσει η έρευνα.
Τον Δεκέμβριο, οι Σοσιαλιστές επέλεξαν τον Πέντρο Νούνο Σάντος, πρώην υπουργό υποδομών, ως αντικαταστάτη του. Σε συνέδριο του κόμματος στις αρχές Ιανουαρίου, ο Σάντος δήλωσε ότι σκοπεύει να “ανοίξει έναν νέο κύκλο στη χώρα και να διασφαλίσει ότι υπάρχουν απαντήσεις για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ολόκληρη η χώρα”.
Η οργή για τη στέγαση, η εκτίναξη του κόστους διαβίωσης και μια διαμάχη για τους μισθούς στην κρατική αεροπορική εταιρεία TAP SA ήταν προκλήσεις που αντιμετώπιζε ο Κόστα ήδη πριν από την έρευνα. Για τα κόμματα της αντιπολίτευσης, το επίκεντρο θα είναι το πώς θα “εκμεταλλευτούν “τα προβλήματα – παλιά και νέα.
Ο Κόστα έχει επίσης επικριθεί για το γεγονός ότι αντλεί τα υπουργικά συμβούλια και τα μέλη της ομάδας του από μια μικρή ομάδα, μερικές φορές με οικογενειακούς δεσμούς. Μία από τις κυβερνήσεις του περιελάμβανε μεταξύ των υπουργών της ένα παντρεμένο ζευγάρι και έναν πατέρα με την κόρη του.
“Το Σοσιαλιστικό Κόμμα ανέλαβε το κράτος και νομίζει ότι είναι ο ιδιοκτήτης των πάντων”, δήλωσε τον Δεκέμβριο ο Λουίς Μοντενέγκρο, ο ηγέτης του κεντροδεξιού κόμματος PSD. “Χρειαζόμαστε μέλλον, επειδή το Σοσιαλιστικό Κόμμα απέτυχε σε όλα όσα είναι σημαντικά για την κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας”.
Δίπλα στο κάστρο της πόλης Sines υπάρχει ένα άγαλμα του εξερευνητή του 15ου αιώνα Βάσκο ντα Γκάμα, του πρώτου ανθρώπου που ταξίδεψε στην Ινδία από την Ευρώπη. Σήμερα, η Πορτογαλία φιλοδοξεί να βρίσκεται στην αιχμή της τεχνολογίας και της πράσινης ενέργειας.
Σε ένα εστιατόριο που βρίσκεται απέναντι από το εσωτερικό τείχος του κάστρου, ο διευθυντής Carlos Grulha, 53 ετών, δήλωσε ότι “όλοι μιλούσαν” για τις επιδρομές και τις συλλήψεις στις 7 Νοεμβρίου. Ζει στο Sines από τότε που ήταν δύο ετών και βλέπει οφέλη από το κέντρο δεδομένων και άλλα νέα έργα στην περιοχή.
Αλλά, όπως πάντα στην Πορτογαλία, το ερώτημα είναι πού μπορούν οι άνθρωποι να ζήσουν οικονομικά, είπε. “Τώρα δεν υπάρχουν κατοικίες για όλους αυτούς τους ανθρώπους”, δήλωσε ο Grulha. “Υπάρχει πολλή δουλειά και δεν υπάρχουν σπίτια”.
Η Μαρία, μια 70χρονη συνταξιούχος που εργαζόταν στη διοίκηση του λιμανιού του Sines, δήλωσε ότι τέτοια έργα διασφαλίζουν τουλάχιστον ότι η Πορτογαλία μπορεί να συνεχίσει να προχωράει ως χώρα.
Η Start Campus ανέφερε ότι και οι δύο μέτοχοί της, οι επενδυτικές εταιρείες Davidson Kempner Capital Management LP και Pioneer Point Partners LLP, έχουν δεσμευτεί για το έργο. Η εταιρεία υπολογίζει ότι θα δημιουργήσει έως και 1.200 θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης και 8.000 θέσεις εργασίας έως το 2028.
Η τοποθεσία θα τη βοηθήσει να συνδεθεί με δίκτυα καλωδίων οπτικών ινών με την Ευρώπη, την Αμερική και την Αφρική. Το πρώτο στάδιο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία περίπου την ίδια περίοδο με τις εκλογές – και τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα προσπαθήσουν να διατηρήσουν τη διαμάχη γύρω από αυτό το ζήτημα στο μυαλό των ψηφοφόρων.