Σε μια απόφαση-ορόσημο την Παρασκευή, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης απεφάνθη ότι το Ισραήλ πρέπει να λάβει μέτρα για την προστασία της ανθρώπινης ζωής στη Γάζα, συντασσόμενο με τη Νότια Αφρική, η οποία κατηγόρησε το Ισραήλ ότι διαπράττει γενοκτονία στην περιοχή – ενώ δεν απαίτησε την κατάπαυση του πυρός, όπως σημειώνει το πρακτορείο Bloomberg.
Η Νότια Αφρική κατηγόρησε το Ισραήλ για γενοκτονία στις 29 Δεκεμβρίου, τρεις μήνες μετά την επίθεση της Χαμάς, κατά την οποία κσοτώθηκαν 1.200 άνθρωποι και πιάστηκαν πολλοί όμηροι. Το Ισραήλ απάντησε εξαπολύοντας πόλεμο κατά της Χαμάς στη Γάζα, ο οποίος, κατά τη στιγμή της κατάθεσης της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο, είχε σκοτώσει περισσότερους από 23.000 ανθρώπους, σύμφωνα με τη Χαμάς.
Η υπόθεση, η οποία κέρδισε ευρεία υποστήριξη σε ολόκληρο τον Παγκόσμιο Νότο, αντιπροσωπεύει τον στόχο του προέδρου Cyril Ramaphosa να ανακτήσει το ηθικό κύρος που η Νότια Αφρική απέκτησε μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Nelson Mandela και στη συνέχεια έχασε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του Jacob Zuma στην εξουσία, που ήταν γεμάτη διαφθορά, σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές.
“Κάποιοι μας είπαν να κοιτάμε τη δουλειά μας”, δήλωσε ο Ramaphosa σε δηλώσεις του μετά την απόφαση. “Άλλοι είπαν ότι δεν ήταν δική μας δουλειά. Και όμως είναι σε μεγάλο βαθμό η θέση μας, ως άνθρωποι που γνωρίζουμε πολύ καλά τον πόνο των διακρίσεων, της κρατικά υποστηριζόμενης βίας”.
Με το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο του Ραμαφόζα (ANC) να βρίσκεται αντιμέτωπο με την προοπτική να χάσει την πλειοψηφία του στις φετινές εκλογές, το ζήτημα της Γάζας βρίσκεται στο επίκεντρο αυτού που το κόμμα του ελπίζει ότι θα αποτελέσει την κληρονομιά της κυβέρνησής του. Η στάση της Νότιας Αφρικής απέναντι στο Ισραήλ είναι η πιο πρόσφατη από μια σειρά θέσεων που έχει λάβει ο Ramaphosa σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, παρά το ότι η κυβέρνησή του βρίσκεται αντιμέτωπη με εσωτερικά ζητήματα όπως η ενεργειακή κρίση.
Σύμφωνα με την Sanusha Naidu, ανεξάρτητη αναλύτρια εξωτερικής πολιτικής, μετά από χρόνια απώλειας της θέσης της στην παγκόσμια τάξη, η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου αποτελεί “ηθική νίκη” για τη Νότια Αφρική. “Η ιστορία θα τη θυμάται ως τη στιγμή που ορίζει ένα προηγούμενο στο διεθνές δίκαιο και ένα προηγούμενο στις διεθνείς σχέσεις”, δήλωσε η ίδια.
Η υπόθεση έχει ενώσει το ANC, το οποίο ήταν διχασμένο τα τελευταία χρόνια, και βοήθησε στη συσπείρωση του κόμματος γύρω από τον Ramaphosa. Η μοίρα του Ισραήλ και του παλαιστινιακού λαού είναι ένα ιδιαίτερα φορτισμένο θέμα στη χώρα, καθώς το απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής εγκαθιδρύθηκε το 1948, την ίδια χρονιά που ιδρύθηκε το κράτος του Ισραήλ, και οι δύο χώρες ανέπτυξαν ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς από την αρχή. Το ANC, το απελευθερωτικό κόμμα των μαύρων που τα επόμενα χρόνια θα έπαιρνε τα όπλα εναντίον της κυβέρνησης, αναγνώρισε ένα ομόλογο σκοπό στον παλαιστινιακό αγώνα. Από την έναρξη του πολέμου στις 7 Οκτωβρίου, οι Νοτιοαφρικανοί επικριτές του Ισραήλ έχουν παραλληλίσει τις δολοφονίες αμάχων στη Γάζα με τη βία του καθεστώτος απαρτχάιντ της ίδιας της Νότιας Αφρικής.
Επικεφαλής της αντιπροσωπείας της Νότιας Αφρικής ήταν ο νεότερος υπουργός στο υπουργικό συμβούλιο του Ramaphosa, ο 40χρονος Ronald Lamola, ο οποίος εκφώνησε την εναρκτήρια ομιλία ενώπιον του δικαστηρίου. Σε αυτήν περιέγραψε πώς κλιμακώθηκε η σύγκρουση δεκαετιών και γιατί χρειαζόταν επείγουσα παρέμβαση. “Η διεθνής κοινότητα έχει πλέον δει με λεπτομέρεια τις φρικαλεότητες που συμβαίνουν στη λωρίδα της Γάζας”, δήλωσε ο Lamola στο Bloomberg πριν από την ανακοίνωση της απόφασης. “Πιστεύουμε ότι αποκαλύψαμε την προπαγάνδα του κράτους του Ισραήλ με το πρόσχημα του κυνηγιού της Χαμάς”.
Το Ισραήλ αρνήθηκε οποιαδήποτε πρόθεση διάπραξης γενοκτονίας και χαρακτήρισε την κατηγορία της Νότιας Αφρικής ως “παράλογη συκοφαντία”. Το Ισραήλ θεωρεί ότι διατηρεί το δικαίωμά του στην αυτοάμυνα κατά της Χαμάς, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική οργάνωση από την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Παρά την αυξανόμενη διεθνή πίεση, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Benjamin Netanyahu έχει υποστηρίξει ότι ο πόλεμος θα συνεχιστεί μέχρι να εξαλειφθεί η Χαμάς και να απελευθερωθούν όλοι οι όμηροι.
Σύμφωνα με τον Sydney Mufamadi, πρώην υπουργό Ασφαλείας επί Mandela και νυν απεσταλμένο του Ramaphosa σε εμπόλεμες ζώνες, η αναμέτρηση της Νότιας Αφρικής με τη δική της σκοτεινή ιστορία της έχει δώσει “ηθικό κύρος” σε θέματα διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της επέμβασης του Ισραήλ στη Γάζα. Μετά από περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες καταπιεστικής διακυβέρνησης της λευκής μειονότητας, η χώρα διαπραγματεύτηκε μια σχετικά ειρηνική μετάβαση στη δημοκρατία το 1994 με την εκλογή του Mandela. Η συμφιλιωτική προσέγγισή του προς το απερχόμενο καθεστώς πιστώθηκε με την αποτροπή της βίας που έλαβε χώρα τότε σε άλλα πρώην αποικιακά εδάφη.
Εν μέρει ως αποτέλεσμα αυτής της κληρονομιάς, ο Mufamadi σημείωσε ότι η Νότια Αφρική ήταν συνεπής στην άποψή της ότι τα αντιμαχόμενα μέρη πρέπει να είναι ανοιχτά στο διάλογο. “Δεν γνωρίζουμε μια σύγκρουση που να μην καταλήγει στο τραπέζι”, είπε.
Παράλληλα, η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου είναι πιθανό να πολώσει περαιτέρω μια ολοένα και πιο κατακερματισμένη παγκόσμια τάξη. Δεκάδες χώρες έχουν ευθυγραμμιστεί με την προσπάθεια της Νότιας Αφρικής να επιφέρει κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, ενώ δυτικά έθνη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας και της Γαλλίας, συνεχίζουν να τάσσονται με το Ισραήλ.
Για πολλούς Νοτιοαφρικανούς, η υπεράσπιση των Παλαιστινίων έχει γίνει σημείο εθνικής υπερηφάνειας.
“Η πλειοψηφία των κρατών στον κόσμο, κρίνοντας από τις αποφάσεις της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ, υποστηρίζει τη θέση της Νότιας Αφρικής. Η Νότια Αφρική δεν παρεκκλίνει από την κοινώς αποδεκτή διεθνή γραμμή”, είπε η πολιτική αναλύτρια, Sithembile Mbete.
Στη Νότια Αφρική, η υπόθεση βοήθησε επίσης στην συσπείρωση του ANC στην ίσως πιο δύσκολη στιγμή της ιστορίας του. Μετά την άνοδό του στην εξουσία με τη δέσμευσή του για “μια καλύτερη ζωή για όλους”, η θέση του κόμματος διαβρώθηκε υπό τον πρώην πρόεδρο Zuma. Ο Zuma δεν έχει ακόμη κατηγορηθεί για φερόμενη διαφθορά, και ούτε οι φίλοι του πρώην ηγέτη που κατηγορούνται για κλοπή περίπου 500 δισ. ραντ από τα κρατικά ταμεία δεν έχουν λογοδοτήσει. Ως αποτέλεσμα της προστασίας του Zuma, το ANC υπέστη μεγάλες απώλειες στις τελευταίες εκλογές, αν και διατήρησε τον έλεγχο της πλειοψηφίας.
Όταν ο Ramaphosa ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2017, το πρώτο του καθήκον ήταν να αντιμετωπίσει τη διαφθορά και τις παρανομίες που είχαν εντατικοποιηθεί υπό τον προκάτοχό του.
Τα τελευταία χρόνια, ο Ramaphosa προσπάθησε να αναδειχθεί ως η φωνή της δικαιοσύνης και της ηθικής διαύγειας στις διεθνείς υποθέσεις. Άσκησε πιέσεις στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου για την παροχή ευρύτερης πρόσβασης σε εμβόλια κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, πρωτοστάτησε σε μια πρωτοβουλία για να βοηθήσει να τερματιστεί ο πόλεμος της Ρωσίας με την Ουκρανία και ηγήθηκε της εντολής για επέκταση του οικονομικού μπλοκ BRICS προσκαλώντας έξι χώρες να ενταχθούν. Ενώ αυτές οι κινήσεις έχουν επικριθεί ως πολιτικός καιροσκοπισμός – ή ως ένας τρόπος να στρέψει την προσοχή ο Ramaphosa από την εσωτερική πολιτική – έχουν επίσης καταστήσει τη Νότια Αφρική ως τη φωνή του Παγκόσμιου Νότου.
Παρά τις παγκόσμιες φιλοδοξίες του, ο Ramaphosa θα πρέπει να βασιστεί σε απεσταλμένους τους επόμενους μήνες καθώς θα κάνει εκστρατεία για επανεκλογή. Μετά από 30 χρόνια στην εξουσία, το ANC είναι πιο ευάλωτο από ποτέ, με ορισμένες δημοσκοπήσεις να δείχνουν ότι το κόμμα θα χάσει την πλειοψηφία του και θα αναγκαστεί είτε να κυβερνήσει μέσω συνασπισμού είτε να μείνει και εκτός εξουσίας. Οι ανησυχίες για την υποτονική οικονομική ανάπτυξη, τις καταρρέουσες κρατικές εταιρείες και την ενεργειακή ανασφάλεια βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των ψηφοφόρων, οι οποίοι είναι απίθανο να ανταμείψουν τις διεθνείς προσπάθειες της Ramaphosa όσο η ποιότητα της ζωής τους συνεχίζει να επιδεινώνεται.
Ωστόσο, στο εσωτερικό του κόμματος, ο αγώνας του Ramaphosa του κέρδισε την υποστήριξη που προηγουμένως του έλειπε.
“Ό,τι κι αν συμβεί στις εκλογές, θα έχει θέσει καλά θεμέλια για να συνεχίσει να διαδραματίζει διεθνή ρόλο”, είπε η Mbete.