Του Κώστα Ράπτη
Τηλεφωνική επικοινωνία, την πρώτη μετά από εννέα μήνες, είχαν το βράδυ της Πέμπτης οι ηγέτες της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι και του Ισραήλ, Βενιαμίν Νετανιάχου, σε μία συγκυρία κατά την οποία εξετάζεται η πιθανότητα διοργάνωσης μιας συνάντησης των δύο ανδρών στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη εντός του μηνός.
Σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε το ισραηλινό πρωθυπουργικό γραφείο, αντικείμενο της συνδιάλεξης αποτέλεσε η συνέχιση της παροχής βοήθειας από το Ισραήλ στην Ουκρανία (ιδίως στον τομέα της πολιτικής άμυνας), η κατάσταση των Ουκρανών προσφύγων που έχουν καταφύγει στο εβραϊκό κράτος, καθώς και η “εξασφάλιση της θρησκευτικής ελευθερίας”, με την διευκόλυνση των προσκυνητών που αναμένονται στην ουκρανική πόλη Ουμάν.
Το Ουμάν των περίπου 80.000 κατοίκων βρίσκεται στον νομό Τσερκάσι της κεντρικής Ουκρανίας, στην ιστορική περιοχή της Ποδολίας και έχει μακρά και ταραγμένη ιστορία ως τμήμα αρχικά της Πολωνο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας και κατόπιν (μετά τον Δεύτερο Πολωνικό Διαμελισμό) της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η πόλη ήρθε και πάλι στην επικαιρότητα τον περασμένο Απρίλιο, όταν στο πλαίσιο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, συνδυασμένη επίθεση με πύραυλο και drones προκάλεσε τον θάνατο 23 ανθρώπων σε κτήριο κατοικιών.
Και όμως: σε αυτά τα συμφραζόμενα της ένοπλης σύγκρουσης είναι χιλιάδες οι Ισραηλινοί που ετοιμάζονται να επισκεφθούν το Ουμάν με την ευκαιρία της Ρος Ασανά, της Εβραϊκής Πρωτοχρονιάς, στις 16 Σεπτεμβρίου.
Ο λόγος είναι μεγάλη σημασία που έχει η ουκρανική αυτή πόλη στον Χασιδικό Εβραϊσμό, ως τόπος ταφής του Ραββίνου Ναχμάν του Μπρεσλόφ (1772-1810). Ο “Ρέμπε” Ναχμάν υπήρξε ο ιδρυτής του “Μπρεσλοφικού” κλάδου του Χασιδισμού, ο οποίος έχει αρκετές χιλιάδες πιστούς τόσο στο Ισραήλ όσο και στη Διασπορά, ενώ έχει προσελκύσει και Εβραίους Υεμενίτικης και Μιζραχί καταγωγής.
Σύμφωνα με τη διδασκαλία του Ναχμάν του Μπρεσλόφ, θα έχει την ευλογία του όποιος επισκέπτεται τον τάφο του κατά τη Ρος Ασανά, ακόμη και αν είναι ο μεγαλύτερος αμαρτωλός. Εξ ού και το προσκήνυμα στο Ουμάν μπόρεσε να επιβιώσει (έστω και στην παρανομία κάποτε) των μεγάλων ιστορικών περιπετειών των τελευταίων δύο αιώνων, συμπεριλαμβανομένης της Οκτωβριανής Επανάστασης και του ναζιστικού Ολοκαυτώματος.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Εβραίοι προσκυνητές που συγκεντρώθηκαν το 2021 έφθασαν τους 30.000, ενώ και την επόμενη χρονιά, μεσούσης της πολεμικής αντιπαράθεσης, ήσαν 10.000 αυτοί που βρήκαν το θάρρος να μεταβούν στο Ουμάν.
Πριν από την ρωσική εισβολή, το προσκύνημα στον τάφο του “Ρέμπε” Ναχμάν αποτελούσε κινητήρα της οικονομίας της πόλης, ωστόσο δεν έλειπαν οι εντάσεις, καθώς η κοσμοσυρροή είχε φθάσει να θυμίζει εβραϊκή εκδοχή του φεστιβάλ Burning Man της Νεβάδα, με περίπου μισούς από τους “προσκυνητές” να “διαπρέπουν” στην χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών και εν γένει τα “χίπικα” ήθη.
Η ουκρανική πλευρά δεν είναι διόλου πρόθυμη να αναλάβει, εν μέσω πολέμου, το βάρος της διοργάνωσης και ιδίως της διαφύλαξης της τάξης, ωστόσο για τον Βενιαμίν Νετανιάχου, στην νέα κυβέρνηση του οποίου έχουν αυξημένο ειδικό βάρος τα θρησκευτικά και ακροδεξιά κόμματα, το “ρουσφέτι” προς τους Χασιδιστές έχει ιδιαίτερη σημασία. Εξ ού και η τηλεφωνική επικοινωνία Νετανιάχου-Ζελένσκι.
Ούτως ή άλλως η ουκρανο-ισραηλινή σχέση δεν είναι διόλου ανέφελη. Το Κίεβο καταγράφει το γεγονός ότι, σε αντίθεση με άλλες χώρες της Δύσης, το Ισραήλ δεν μεταβιβάζει εξοπλιστική βοήθεια στην Ουκρανία, σε μια προφανή προσπάθεια να κρατήσει τις ισορροπίες στις σχέσεις του με τη Ρωσία (από την οποία και εξαρτάται, μεταξύ άλλων, η ελευθερία που έχει εξασφαλίσει η ισραηλινή αεροπορία να επιχειρεί στη Συρία, επιφέροντας πλήγματα σε στόχους κυβερνητικούς ή σχετιζόμενους με τη Χεζμπολλάχ και τους Ιρανούς Φρουρούς της Επανάστασης). Προκάλεσε δε αγανάκτηση στους Ουκρανούς ιθύνοντες το γεγονός ότι, παρά τις καταβαλλόμενες προσπάθειες για απομόνωση της Μόσχας, το Ισραήλ υπέγραψε πρόσφατα συμφωνία συνεργασίας με τη Ρωσία στον τομέα του κινηματογράφου.
Αλλά το κατεξοχήν αγκάθι στις διμερείς σχέσεις είναι αυτή τη στιγμή η τύχη των Ουκρανών πολιτών που έχουν καταφύγει στο Ισραήλ. Όσοι από αυτούς δεν είναι Εβραίοι, ώστε να κινήσουν διαδικασίες πολιτογράφησής τους βάσει του Νόμου περί Επιστροφής, αντιμετωπίζουν προβλήματα στην κατοχύρωση υγειονομικής ασφάλισης (η οποία εντέλει τους αποδόθηκε με απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου τον Αύγουστο) και άδειας εργασίας. Οι δε αιτήσεις εισόδου Ουκρανών με τουριστική βίζα στο Ισραήλ απορρίπτονται πλέον σε ποσοστό της τάξης του 10%.
“Είναι αδιανόητο ότι θα πασχίζουμε να φιλοξενήσουμε δεκάδες χιλιάδες Ισραηλινούς στο Ουμάν, με μεγάλο ρίσκο ασφαλείας και τεράστια επιμελητειακή προσπάθεια, ενώ η ισραηλινή κυβέρνηση κακομεταχειρίζεται τους πολίτες μας που καταφθάνουν στο Ισραήλ στο πλαίσιο διμερούς ασφαλείας” δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ουκρανός πρεσβευτής στο εβραϊκό κράτος Γεβγκέν Κορνιτσούκ. Το πώς ακριβώς μπαίνουν στο ζύγι τα δικαιώματα προσφύγων και προσκυνητών (συμπεριλαμβανομένων και των “προσφύγων” ή “προσκυνητών”) είναι ένα αναπάντεχο ερώτημα των ιδιόμορφων καιρών μας.