Ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς δεν κινδυνεύει απλώς να προκαλέσει μια ανάφλεξη σε περιφερειακό επίπεδο. Επηρεάζει επίσης την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων, καταναλώνοντας αμερικανικούς και ευρωπαϊκούς πόρους, ενώ εκτονώνει την πίεση στη Ρωσία και παρέχει νέες ευκαιρίες στην Κίνα, γράφει σε άρθρο της η Wall Street Journal.
Η μακροπρόθεσμη επίδραση της έξαρσης στη Μέση Ανατολή είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Εξαρτάται, πρώτα απ’ όλα, από το εάν το Ισραήλ θα επιτύχει τελικώς τον δεδηλωμένο στόχο του να εξαλείψει τη Χαμάς. Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα είναι εάν οι διπλωματικές σχέσεις του Ισραήλ στην περιοχή και η παγκόσμια θέση των δυτικών υποστηρικτών του μπορούν να επιβιώσουν από τις αυξανόμενες απώλειες αμάχων στη Γάζα και την επικείμενη φρίκη του πολέμου σε αστικό περιβάλλον εντός του πυκνοκατοικημένου θύλακα.
Όμως, προς το παρόν, ο πόλεμος που ξεκίνησε από τη Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου με μια βάναυση επίθεση σε ισραηλινές πόλεις και χωριά, που στοίχισε τη ζωή σε περίπου 1.400 ανθρώπους, κυρίως άμαχους, αποδεικνύεται ευεργέτημα για τους κύριους γεωπολιτικούς αντιπάλους της Αμερικής. Η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν προσπαθούν εδώ και καιρό να υπονομεύσουν το διεθνές σύστημα που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και τώρα εκμεταλλεύονται τον περισπασμό της Αμερικής.
“Αυτό που βλέπουμε είναι μέρος μιας μεταβαλλόμενης παγκόσμιας τάξης”, δήλωσε ο πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας Αλεξάντερ Στουμπ, ο οποίος είναι υποψήφιος για την προεδρία της Φινλανδίας. “Όταν οι ΗΠΑ αφήσουν κενά ισχύος, κάποιος πρόκειται να γεμίσει αυτά τα κενά”.
Βεβαίως, οι ΗΠΑ έχουν ήδη επιστρέψει στη Μέση Ανατολή, επιδεικνύοντας τον ρόλο τους ως απαραίτητος εταίρος για το Ισραήλ και τις βασικές αραβικές χώρες με διπλωματία και ανάπτυξη στρατιωτών – μια δέσμευση που απολαμβάνει δικομματική υποστήριξη και διαλύει μέρος του απομονωτικού αισθήματος που έχει κερδίσει έδαφος τα τελευταία χρόνια.
Ωστόσο, καθώς η προσοχή της Ουάσιγκτον επικεντρώνεται στη Μέση Ανατολή, η Ρωσία είναι πιθανώς η πλευρά που σαφέστατα επωφελείται από την εξάπλωση της αναταραχής. Επισημαίνοντας τους αυξανόμενους θανάτους Παλαιστινίων, η Μόσχα στηλιτεύει αυτό που αποκαλεί υποκρισία των δυτικών κυβερνήσεων, οι οποίες έχουν καταδικάσει απερίφραστα τις ρωσικές σφαγές αμάχων στην Ουκρανία, αλλά ασκούν μόνο ήπια, έως καθόλου, κριτική για τις ισραηλινές ενέργειες στην Γάζα.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, οι δυνάμεις του οποίου, σύμφωνα με τις ουκρανικές αρχές, σκότωσαν δεκάδες χιλιάδες αμάχους καθώς πολιορκούσαν την ουκρανική πόλη Μαριούπολη για μήνες πέρυσι, συνέκρινε την ισραηλινή πολιορκία της Γάζας με εκείνη της γενέτειράς του Αγίας Πετρούπολης, που τότε ονομαζόταν Λένινγκραντ, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό, στην ουσία, εξίσωσε τους Ισραηλινούς με τους Ναζί. Μια τέτοια γλώσσα, μια έντονη απόκλιση από την πάλαι ποτέ θερμή σχέση του Πούτιν με τον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, είναι μέρος της διπλωματικής προσπάθειας της Ρωσίας να τοποθετηθεί ως ηγέτης του παγκόσμιου κινήματος ενάντια στη “νεοαποικιοκρατία” της Δύσης, ακόμη και όταν επιδιώκει έναν αποικιακό κατακτητικό πόλεμο, στην Ουκρανία.
“Οποιαδήποτε σύγκρουση που εκτρέπει την προσοχή από την Ουκρανία ευνοεί πολύ τη Ρωσία”, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας Γκαμπριέλιους Λαντσμπέργκις. “Οι Ρώσοι μπορεί να μην το ξεκίνησαν, αλλά έχουν τεράστιο συμφέρον να παρατείνουν τη σύγκρουση στο Ισραήλ όσο το δυνατόν περισσότερο. Θα ήταν για τους Ρώσους μια νίκη τακτικής, στην Ουκρανία, και στρατηγικής, ενισχύοντας το αφήγημά τους ενάντια στον δυτικό κόσμο”.
Η Κίνα, επίσης, έχει αγκαλιάσει την παλαιστινιακή υπόθεση με τρόπο που δεν είχε κάνει εδώ και δεκαετίες. Οι άλλοτε εγκάρδιοι δεσμοί της με το Ισραήλ έχουν χαλάσει. Παρά τις επανειλημμένες επικλήσεις του Πεκίνου για την ανάγκη καταπολέμησης της τρομοκρατίας την ώρα που καταπίεζε τους Ουιγούρους στην περιοχή Σιντζιάνγκ, η Κίνα απέφυγε να χρησιμοποιήσει τη λέξη “τρομοκρατία”, για την επίθεση της Χαμάς, προς μεγάλη απογοήτευση του Ισραήλ – παρόλο που σκοτώθηκαν τέσσερις Κινέζοι πολίτες από τη Χαμάς και τρεις ακόμη είναι όμηροι, σύμφωνα με τις ισραηλινές αρχές.
“Η ουσία του θέματος είναι ότι δεν έχει αποδοθεί δικαιοσύνη στον παλαιστινιακό λαό”, δήλωσε την Πέμπτη ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας Ουάνγκ Γι, στις πρώτες του δημόσιες δηλώσεις από τότε που η εισβολή της Χαμάς πυροδότησε τον πόλεμο.
Καθώς το Πεκίνο προετοιμάζεται για μια πιθανή σύγκρουση με τις ΗΠΑ για το μέλλον της Ταϊβάν, η Κίνα επωφελείται από την προσοχή της Ουάσιγκτον που εκτρέπεται για άλλη μια φορά από προβλήματα στη Μέση Ανατολή, λένε κινεζικοί παρατηρητές.
“Αυτό που έχει σημασία για την Κίνα είναι τα συμφέροντά της και το πιο σημαντικό για το Πεκίνο είναι η σχέση με τις ΗΠΑ και ο τρόπος με τον οποίο η Κίνα θα μπορούσε να αποδυναμώσει τις ΗΠΑ και την εικόνα τους”, δήλωσε ο Antoine Bondaz, ειδικός επί θεμάτων που αφορούν την Κίνα στο Ίδρυμα Στρατηγικών Ερευνών στο Παρίσι. “Θα προσπαθήσουν να παρουσιάσουν τις ΗΠΑ ως παράγοντα αστάθειας και την Κίνα ως παράγοντα ειρήνης. Ο στόχος της Κίνας είναι να παρουσιαστεί στις αναπτυσσόμενες χώρες ως εναλλακτική και ως πιο ελκυστική εναλλακτική”.
Ο πόλεμος που ξεκίνησε από τη Χαμάς προκαλεί επίσης πλήγμα στον βασικό αντίπαλο της Κίνας στην Ασία, την Ινδία, η οποία έχει πλησιάσει πολύ περισσότερο το Ισραήλ τα τελευταία χρόνια. Μόλις τον Σεπτέμβριο, η Ινδία και οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν σχέδια για έναν διαμετακομιστικό διάδρομο που θα συνδέει την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, που θα διέρχεται από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία και το Ισραήλ και θα καταστεί αντίπαλος του Belt and Road της Κίνας. Ωστόσο, οι συνομιλίες για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας -ένα βασικό στοιχείο του σχεδίου – έχουν ματαιωθεί από τον πόλεμο της Γάζας και το μέλλον τους είναι πλέον αβέβαιο.
“Η Ινδία έχει επενδύσει πολλά στη Μέση Ανατολή γενικά, και ειδικά με το Ισραήλ και βασικές αραβικές χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία”, δήλωσε ο Ashok Malik, πρόεδρος του India Practice στο Asia Group και πρώην σύμβουλος πολιτικής του ινδικού υπουργείου Εξωτερικών. “Η ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ προοδευτικών αραβικών χωρών που επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν οικονομικές και τεχνολογικές ευκαιρίες για εκσυγχρονισμό και του Ισραήλ, ως μέρος μιας ευρύτερης ομαλοποίησης της Μέσης Ανατολής, είναι σίγουρα κάτι που ενθαρρύνει η Ινδία – για επιχειρηματικές ευκαιρίες αλλά και ως ευρύτερο πολιτικό οικοδόμημα”.
Για πολλές χώρες στην Ευρώπη, εκτός από την ένταση των περιφερειακών σχέσεων και την εκτροπή της προσοχής από την Ουκρανία, μια κλιμάκωση του πολέμου θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει ενεργειακή κρίση, ακρωτηριάζοντας ενδεχομένως τις εναλλακτικές λύσεις της Μέσης Ανατολής όσο αφορά το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Η αιματοχυσία στη Μέση Ανατολή ενέχει επίσης τον κίνδυνο νέας βίας από ισλαμιστικές ομάδες στο εσωτερικό, όπως συνέβη κατά την εκστρατεία κατά του Ισλαμικού Κράτους το 2014-2017. Τεράστιες διαδηλώσεις υπέρ των Παλαιστινίων πλημμύρισαν τους δρόμους των μεγάλων ευρωπαϊκών πρωτευουσών το Σαββατοκύριακο, με ορισμένους διαδηλωτές να φωνάζουν υπέρ του στόχου της Χαμάς, την εξάλειψη του Ισραήλ.
“Όποτε συμβαίνει κάτι τόσο έντονο στη Λωρίδα της Γάζας ή στο Ισραήλ, έχει συνέπειες στην Ευρώπη”, δήλωσε ο Thomas Gomart, διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων. “Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι η αλληλοεπικάλυψη και η διαπλοκή μεταξύ διαφορετικών πεδίων. Ποιο θα είναι το κεντρικό πεδίο για την Ευρώπη τα επόμενα χρόνια; Θα είναι η Μέση Ανατολή; Θα είναι η Ουκρανία; Ο Καύκασος; Θέματα με το Ιράν; Η επιτάχυνση των κρίσεων είναι θεαματική και για την Ευρώπη σημαίνει ότι πρέπει να γίνουν πολύ βάναυσες προσαρμογές”.
Η Ρωσία βεβαίως υπολογίζει στο ότι η προσοχή της Δύσης θα εκτραπεί πλήρως από την Ουκρανία, όπου οι ρωσικές δυνάμεις ξεκίνησαν μια μέχρι στιγμής αποτυχημένη προσπάθεια να καταλάβουν την πόλη Αβντιίβκα λίγο μετά την επίθεση της Χαμάς. Εάν ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή επεκταθεί και εμπλέξει απευθείας τον Λίβανο και στη συνέχεια πιθανώς το Ιράν και τις ΗΠΑ, οι ήδη συρρικνούμενοι πόροι στρατιωτικής βοήθειας που προορίζονται για την Ουκρανία θα μπορούσαν να γίνουν ακόμη πιο σπάνιοι – ένας κίνδυνος που αναγνωρίζει και το Κίεβο.
“Εάν η σύγκρουση περιοριστεί χρονικά, σε λίγες εβδομάδες, τότε κατ’ αρχήν δεν έχουμε να ανησυχούμε για τίποτα”, δήλωσε ο επικεφαλής της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών HUR της Ουκρανίας, υποστράτηγος Kyrylo Budanov, στην εφημερίδα Ukrainska Pravda. “Αλλά αν η κατάσταση συνεχιστεί, είναι απολύτως κατανοητό ότι θα υπάρξουν ορισμένα προβλήματα με το γεγονός ότι δεν θα είναι μόνο η Ουκρανία που θα χρειαστεί να εφοδιαστεί με όπλα και πυρομαχικά”.
Μέχρι στιγμής, ελάχιστη από τη στρατιωτική βοήθεια που έσπευσαν να παράσχουν οι ΗΠΑ στο Ισραήλ είναι του είδους που χρειάζεται για την Ουκρανία. Το πιο επείγον αίτημα του Ισραήλ ήταν για πυραύλους για το αντιπυραυλικό του σύστημα Iron Dome που δεν χρησιμοποιεί η Ουκρανία, ενώ η βασική ανάγκη της Ουκρανίας είναι πυρομαχικά πυροβολικού των 155 χλστ. Συνολικά, το Ισραήλ βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην τεράστια αεροπορία του, ενώ η αεροπορική δύναμη διαδραματίζει περιορισμένο ρόλο στον πόλεμο στην Ουκρανία. Κατά τη διάρκεια της 50ήμερης ισραηλινής εισβολής στη Γάζα το 2014, ο ισραηλινός στρατός εκτόξευσε μόνο 19.000 εκρηκτικές οβίδες των 155 χιλιοστών, ποσότητα που η Ουκρανία καταναλώνει σε μόλις μία εβδομάδα.
“Η Ισραηλινή Αμυντική Δύναμη είναι σε μεγάλο βαθμό ένας στρατός δυτικού τύπου, με αεροπορική δύναμη πυρός, η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί πιο εύκολα”, δήλωσε ο Franz-Stefan Gady, Διευθύνων Σύμβουλος της Gady Consulting, στρατιωτικής εταιρείας συμβούλων με έδρα τη Βιέννη. “Εν τω μεταξύ, ο ουκρανικός στρατός παραμένει μια δύναμη με κληρονομιά της σοβιετικής εποχής, με την πλειονότητα της δύναμης πυρός να είναι εδάφους, κάτι που είναι πολύ πιο δύσκολο για τις ΗΠΑ να συντηρήσουν”.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ουκρανία τις τελευταίες εβδομάδες ήταν η απροθυμία ορισμένων Ρεπουμπλικανών στη Βουλή να εγκρίνουν πρόσθετη βοήθεια από τις ΗΠΑ. Η κρίση στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε πραγματικά να άρει αυτό το οδόφραγμα καθώς η κυβέρνηση Μπάιντεν επιδιώκει να συνδυάσει στρατιωτική βοήθεια προς το Ισραήλ με βοήθεια προς την Ουκρανία.
“Είναι πιο πιθανό τώρα να δούμε ένα μεγάλο πακέτο χρηματοδότησης που περιλαμβάνει το Ισραήλ, πράγμα που σημαίνει ότι αν θέλετε να ψηφίσετε κατά της Ουκρανίας, πρέπει να ψηφίσετε και κατά του Ισραήλ, και κανείς δεν είναι διατεθειμένος να το κάνει”, δήλωσε ο Ivo Daalder, διευθύνων σύμβουλος του Συμβουλίου του Σικάγο για Παγκόσμιες Υποθέσεις και πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.
Συνολικά, πρόσθεσε, οι ΗΠΑ θα πρέπει να είναι σε θέση να υποστηρίξουν το Ισραήλ και την Ουκρανία, διατηρώντας παράλληλα τις δεσμεύσεις τους προς την Ταϊβάν. “Μπορούμε να περπατάμε και να μασάμε τσίχλα ταυτόχρονα”, είπε. “Έχουμε την ικανότητα και είμαστε η παγκόσμια δύναμη που μπορεί να στηρίξει και τους τρεις”.
Αν μη τι άλλο, η κρίση στη Μέση Ανατολή είναι επίσης μια υπενθύμιση του πόσο σημαντική παραμένει η Αμερική για την περιοχή και τον κόσμο. Η Κίνα χαιρέτισε την είσοδό της στην περιφερειακή πολιτική τον Μάρτιο καθώς μεσολάβησε σε μια συμφωνία για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν. Αλλά τώρα, καθώς οι κίνδυνοι ενός περιφερειακού πολέμου αυξάνονται, η Κίνα κρατά χαμηλό προφίλ – ενώ οι ΗΠΑ έχουν σπεύσει να στείλουν δύο αεροπλανοφόρα με την υποστηρικτική δύναμή τους και ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν πηγαινοέρχεται στην περιοχή, με στόχο να περιορίσει τη σύγκρουση.
“Το βασικό χαρτί της Κίνας στην περιοχή ήταν η πρόσβαση στις αγορές της, η πρόσβαση στις επενδύσεις της. Είναι η οικονομική της δύναμη”, δήλωσε ο Gordon Flake, Διευθύνων Σύμβουλος του USAsia Center στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας. “Δεν έχουν ακόμη πολεμική δύναμη σε αυτή την περιοχή, και έτσι κανείς δεν στρέφεται στους Κινέζους για βοήθεια στην επίλυση των προβλημάτων τους”.