Μετά την εκλογική κατάρρευση το βράδυ της Κυριακής 21 Μαΐου, ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε περιδίνηση. Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης πέρασε ένα δύσκολο καλοκαίρι υπό τη σκιά του «παραμερισμού» του Αλέξη Τσίπρα, εξέλεξε έναν νέο πρόεδρο που «εμφανίστηκε από το πουθενά», διασπάστηκε και έφτασε ένα βήμα πριν από τις νέες εσωκομματικές εκλογές και μια νέα διάσπαση στο επεισοδιακό συνέδριο του περασμένου Σαββατοκύριακου.
Ο Στέφανος Κασσελάκης άνοιξε τις εργασίες του συνεδρίου από μειονεκτική θέση μετά την ανάρτηση-ράπισμα του «ιστορικού ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ», όπως ο ίδιος επαναλαμβανόμενα αναφερόταν στον Αλέξη Τσίπρα.
Κι αν αρχικά φάνηκε πως θα υπήρχε μια εκ νέου αμφισβήτησή του, κατάφερε εντέλει να βγει από το συνέδριο όρθιος – αν και όχι νικητής. Μάλιστα, στην τελευταία του συνέντευξη δεν απέφυγε να θέσει ανοιχτά το θέμα του ονόματος του κόμματος, τονίζοντας πως πλέον δεν είναι συνασπισμός.
Ολα τα παραπάνω δείχνουν πως, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ο ΣΥΡΙΖΑ, τουλάχιστον όπως τον γνωρίζαμε ως σήμερα, έχει ολοκληρώσει τον κύκλο του.
Ποιος θα πάρει όμως τη θέση του, τόσο στον χώρο μεταξύ ΝΔ και ΚΚΕ όσο και στον ρόλο του δεύτερου πόλου του πολιτικού συστήματος; «Το πολιτικό κενό εκπροσώπησης δεν μπορεί να παραμείνει εσαεί. Δεν έχει υπάρξει ξανά στη Μεταπολίτευση τόσο εμφατικό κενό πολιτικής εκπροσώπησης στην ευρεία Κεντροαριστερά – Αριστερά.
Το εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής ωθεί στη δόμηση του ανταγωνισμού γύρω από δύο μεγάλα κόμματα. Αυτό σημαίνει πως αργά η γρήγορα θα υπάρξει ένας ισχυρός δεύτερος πόλος» λέει στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής Ανάλυσης του Παντείου Πανεπιστημίου Γεράσιμος Μοσχονάς.
Ο Κασσελάκης, ο Ανδρουλάκης και η Νέα Αριστερά
Στο υπάρχον πολιτικό πλαίσιο δεν διαφαίνεται να υπάρχει κάποιο κόμμα που να μπορεί να αναλάβει άμεσα αυτόν τον ρόλο. ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ ανταγωνίζονται για τη δεύτερη θέση στις δημοσκοπήσεις, όμως κανένα εκ των δύο δεν δείχνει να μπορεί να «κοντράρει» τη ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη.
«Στην κοινωνία υπάρχει η αίσθηση ότι η κυβέρνηση κυβερνά και η αντιπολίτευση δεν αντιπολιτεύεται» υπογραμμίζει από την πλευρά του ο Αντώνης Παπαργύρης, διευθυντής ερευνών της δημοσκοπικής εταιρείας GPO.
«Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα είναι κυβερνητικό κόμμα στο επόμενο διάστημα, έχει χάσει την εμπιστοσύνη και την αξιοπιστία του στο εκλογικό σώμα» εκτιμά ο ίδιος.
«Βρίσκεται σε μια παράλληλη διαδικασία συρρίκνωσης και μετάλλαξης σε κάτι διαφορετικό από αυτό που ήταν, χωρίς ταυτότητα, με έντονα αρχηγικά χαρακτηριστικά και με ισχυρή δόση λαϊκισμού» συμπληρώνει ο Ηλίας Τσαουσάκης, πολιτικός επιστήμονας και σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
Η πολιτική αναλύτρια Μαρία Καρακλιούμη υπερθεματίζει: «Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει διασπαστεί πέντε φορές από το 36% του 2015 και έχουν δημιουργηθεί άλλες δυνάμεις: Η Λαϊκή Ενότητα, το ΜέΡΑ25, η Πλεύση Ελευθερίας, ο Κόσμος, η Νέα Αριστερά. Ο ΣΥΡΙΖΑ διαλύεται, επί της ουσίας, στα εξ ων συνετέθη».
«Από την άλλη, το ΠΑΣΟΚ εκπέμπει θολά μηνύματα» επισημαίνει ο Αντώνης Παπαργύρης και προσθέτει: «Ο Νίκος Ανδρουλάκης αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, και δεν είναι μόνο επικοινωνιακά. Το ΠΑΣΟΚ »μικρομεγαλίζει», πρώτα θα πρέπει να διαλέξει ποιους εκφράζει και μετά θα είναι σε θέση να κάνει διεύρυνση».
«Οι πλειοψηφίες διαμορφώνονται από ισχυρή ηγεσία και από την ιδεολογικο-πολιτική υπεροχή» τονίζει ο Γεράσιμος Μοσχονάς. Ωστόσο, και τα δύο αυτά στοιχεία δείχνουν να απουσιάζουν στον χώρο της Αριστεράς και Κεντροαριστεράς.
Στη δημοσκόπηση της MRB για το OPEN, που δημοσιεύθηκε την περασμένη Τετάρτη, ο Στέφανος Κασσελάκης ήταν στη δεύτερη θέση όσον αφορά τη μέτρηση της καταλληλότητας για την πρωθυπουργία, όμως το ποσοστό του ήταν μόλις στο 7,7% – χωρίς βέβαια να καταγράφεται ο «κανένας» που συνήθως καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση. Ο δε Νίκος Ανδρουλάκης όχι μόνο δεν φτάνει τα ποσοστά του ΠΑΣΟΚ, αλλά έπεσε μάλιστα στην τέταρτη θέση, με 7,2%, με τον Κυριάκο Βελόπουλο να τον ξεπερνά και να βρίσκεται στο 7,4%.
Από τη μεριά της, η Νέα Αριστερά, που πραγματοποιεί αυτές τις ημέρες την ιδρυτική της συνδιάσκεψη, δεν φαίνεται να πείθει πως μπορεί να αποτελέσει στιβαρή επιλογή για την έκφραση του χώρου. «Η Νέα Αριστερά κινδυνεύει να τοποθετηθεί στη συνείδηση του κόσμου σαν ένα κόμμα του 3%, όπως η Πλεύση Ελευθερίας και το ΜέΡΑ25 που κινούνται σε κοντινούς χώρους» λέει ο διευθυντής ερευνών της GPO.
Τα δημοσκοπικά δεδομένα δείχνουν πως μια πιθανή λύση στον γρίφο της αντικατάστασης του ΣΥΡΙΖΑ στο πολιτικό σκηνικό μπορεί να έρθει από τη συμπόρευση των κομμάτων που κινούνται στον χώρο μεταξύ ΝΔ και ΚΚΕ.
Ομως αυτό δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί. «Η συνεννόηση των κομμάτων της Κεντροαριστεράς και της Αριστεράς είναι πολύ δύσκολη. Ισως να καταφέρουν να φτάσουν σε κάποια συνεννόηση στον δρόμο προς – και λίγο πριν από – τις εθνικές εκλογές, εάν μια συνεργασία μπορούσε να δώσει εναλλακτική κυβερνητική λύση» εκτιμά ο καθηγητής του Παντείου. «Μέχρι τότε θα κυριαρχήσει ο ανταγωνισμός μεταξύ τους, παρότι για λόγους τακτικής θα μπορούσαν να ακουστούν προτάσεις συνεργασίας. Φυσικά, αν ένα κόμμα αποκτήσει ισχυρό πλεονέκτημα, τότε τα δεδομένα θα αλλάξουν.
Ο ανταγωνισμός κυριαρχεί μόνο όταν δύο παίκτες παλεύουν με εύλογες πιθανότητες επιτυχίας για τη δεύτερη θέση» προσθέτει ο ίδιος.
Ετσι, η μάχη των ευρωεκλογών μπορεί να παρομοιαστεί με τις κατατακτήριες δοκιμές που γίνονται στους αγώνες της Φόρμουλα 1, με στόχο την κατάληψη της λεγόμενης «pole position» που δίνει πλεονέκτημα. «Ο ΣΥΡΙΖΑ θα ανταγωνιστεί με το ΠΑΣΟΚ» εκτιμά η Μαρία Καρακλιούμη και τονίζει πως στο μέλλον «θα χρειαστεί να πέσουν τα τείχη στην Κεντροαριστερά και τα όμορα κόμματα θα πρέπει να συνεργαστούν».
Ωστόσο, αυτό δεν είναι βέβαιο πως θα συμβεί νομοτελειακά. «Δεν είμαι σίγουρος ότι ο Στέφανος Κασσελάκης θα συμμετάσχει στις ζυμώσεις για την Κεντροαριστερά. Αλλωστε, πώς θα συζητήσουν Νέα Αριστερά και ΣΥΡΙΖΑ» αναρωτιέται ο Αντώνης Παπαργύρης. Την ίδια επιφύλαξη εκφράζουν στα «ΝΕΑ» και πηγές από το εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, που δηλώνουν δυσαρέσκεια για την πορεία του κόμματος υπό την ηγεσία Κασσελάκη.
Θα καλύψει το κενό η Ακροδεξιά;
«Το θέμα της Κεντροαριστεράς δεν είναι ελληνικό αλλά πανευρωπαϊκό. Σχεδόν σε όλη την Ευρώπη τα ακροδεξιά κόμματα περνούν την Κεντροαριστερά.
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Γαλλίας έχει πρακτικά εξαφανιστεί, ενώ το κόμμα της Μαρίν Λεπέν θα είναι πιθανότατα πρώτο. Το SPD στη Γερμανία κυβερνά αλλά κινείται πολύ χαμηλά στις δημοσκοπήσεις – στις περισσότερες είναι πίσω από το AfD. Το μεγάλο ζήτημα είναι οι ανισότητες και η Κεντροαριστερά δεν προτείνει πειστικές λύσεις σε αυτό, με αποτέλεσμα τα ασθενέστερα στρώματα να κινούνται προς τη λαϊκή και Ακρα Δεξιά» εξηγεί ο Αντώνης Παπαργύρης.
Θα μπορούσαμε να δούμε κάτι τέτοιο στην Ελλάδα στον δρόμο προς τις ευρωεκλογές;
Η δημοσκοπική άνοδος της Ελληνικής Λύσης δείχνει πως το ερώτημα έχει βάση. «Οσο πηγαίνουμε προς τις ευρωκάλπες, τα σημαντικά δεδομένα που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι ο αριθμός των αναποφάσιστων, το ποσοστό της συμμετοχής, ο αριθμός των ψηφοφόρων της ΝΔ που αντιτίθενται στο νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο, αλλά και το γεγονός πως η ψήφος στις ευρωεκλογές είναι κατά κανόνα χαλαρή» σημειώνει ο διευθυντής ερευνών της GPO.
«Θα πρέπει να προβληματίσει ιδιαίτερα και ενόψει των ευρωεκλογών το ζήτημα της ενδεχόμενης αποχής, ιδίως από τον χώρο της Κεντροαριστεράς» προσθέτει ο Ηλίας Τσαουσάκης.
«Κοιτώντας τα δημοσκοπικά δεδομένα, βλέπουμε πως το άθροισμα της γκρίζας ζώνης (οι αναποφάσιστοι και όσοι επιλέγουν να μην απαντήσουν) και όσων λένε πως δεν θα πάνε να ψηφίσουν υπερβαίνει το ποσοστό της ΝΔ» υπενθυμίζει η Μαρία Καρακλιούμη, με τον Γεράσιμο Μοσχονά να προειδοποιεί: «Στην παρούσα εποχή, η εκλογική κινητικότητα μπορεί να αυξηθεί απότομα. Ωστόσο, δεν θεωρώ πως το σενάριο της ανάδειξης της Ακροδεξιάς ως δεύτερου πόλου είναι το πιο πιθανό».