Ελάχιστες μέρες πριν από τη μητέρα των μαχών στην εκλογική αρένα της Τουρκίας, υπάρχει διαφωνία και αβεβαιότητα στην κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για το αν θα παραμείνει στο δρόμο που έχει χαράξει, ακολουθώντας ένα μη βιώσιμο οικονομικό πρόγραμμα ή αν θα το εγκαταλείψει.
Σύμφωνα με συνεντεύξεις που πήρε το πρακτορείο Reuters από εννέα πηγές, είτε κυβερνητικούς αξιωματούχους είτε άλλους με άμεση γνώση του θέματος, μια άτυπη ομάδα μελών του κυβερνώντος κόμματος συγκεντρώθηκε τις τελευταίες εβδομάδες για να συζητήσει πώς θα μπορούσε να υιοθετήσει μια νέα πολιτική σταδιακής αύξησης των επιτοκίων και στοχευμένου προγράμματος δανεισμού.
Ο Ερντογάν δεν εμπλέκεται άμεσα στις συνομιλίες, στις οποίες περιλαμβάνονται ορισμένα μέλη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), που είναι εκτός της κυβέρνησης αλλά κατείχαν ανώτερες θέσεις στο παρελθόν, ανέφεραν τέσσερις από τις πηγές, ζητώντας να μην κατονομαστούν.
Από την άλλη πλευρά είναι αξιωματούχοι και μέλη του υπουργικού συμβουλίου που δηλώνουν δημόσια ότι θέλουν να παραμείνουν στο τρέχον πρόγραμμα ενίσχυσης των εξαγωγών και της οικονομικής ανάπτυξης μέσω περικοπών επιτοκίων και στενά ελεγχόμενων αγορών συναλλάγματος, πιστώσεων και χρέους.
Δεδομένου ότι ο Ερντογάν έχει το προβάδισμα μετά τον πρώτο γύρο των εκλογών, διακυβεύονται πολλά για τη μεγάλη αναδυόμενη οικονομία της αγοράς που έχει κατακλυστεί από μια κρίση κόστους ζωής και μια σειρά συναλλαγματικών κραχ.
Με τα συναλλαγματικά αποθέματα να πέφτουν, ορισμένοι αναλυτές λένε ότι η Τουρκία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει άλλο ένα οικονομικό κραχ το συντομότερο φέτος που θα εκτοξεύσει ξανά τον πληθωρισμό και θα επιβαρύνει το ισοζύγιο πληρωμών της – εκτός εάν η κυβέρνηση αλλάξει πορεία.
“Μελετούν ένα νέο οικονομικό μοντέλο… αφού το υπάρχον μοντέλο δεν μπορεί να διατηρηθεί”, δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος που βρίσκεται κοντά στις εξελίξεις. “Βασικά, θα αυξήσει σταδιακά το επιτόκιο και θα τερματίσει τη δομή της χρήσης πολλαπλών επιτοκίων”.
Η ομάδα δεν έχει παρουσιάσει ακόμη το πλήρες σχέδιο στον Ερντογάν, είπε ο αξιωματούχος.
Το γραφείο του Ερντογάν δεν ήταν άμεσα διαθέσιμο για κάποιο σχόλιο.
Επιδιώκοντας να επεκτείνει τη διακυβέρνησή του σε μια τρίτη δεκαετία στον δεύτερο γύρο της Κυριακής, ο Ερντογάν είπε κατά την προεκλογική εκστρατεία ότι τα επιτόκια θα μειώνονταν όσο είναι στην εξουσία και ο πληθωρισμός θα τεθεί υπό έλεγχο.
Όλες οι πηγές είπαν ότι δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Ερντογάν έχει πάρει μια απόφαση και οι περισσότερες είπαν ότι είχε ακούσει στο παρελθόν τις ανησυχίες για τις αυξανόμενες οικονομικές πιέσεις και την εξάντληση των συναλλαγματικών αποθεμάτων.
Τρεις από τις πηγές είπαν ότι θα μπορούσε να παραμείνει στην ίδια πορεία για τους επόμενους αρκετούς τουλάχιστον μήνες, ενθαρρυμένος από ένα καλύτερο από το αναμενόμενο αποτέλεσμα στις 14 Μαΐου, όταν πήρε το 49,5% των ψήφων στον πρώτο γύρο έναντι του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, που πήρε μόλις το 44,9%.
Οι αναλυτές λένε ότι ο πρόεδρος είναι σε θέση να κερδίσει τον δεύτερο γύρο.
“Υπάρχουν δύο διαφορετικές απόψεις εντός του κόμματος”, είπε μια άλλη πηγή, στέλεχος του κυβερνώντος ΑΚΡ. Πρόσθεσε ότι οποιαδήποτε απόφαση θα επιδιώξει τη διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας μέχρι την επόμενη κρίσιμη εκλογική δοκιμασία: τις δημοτικές κάλπες τον Μάρτιο του επόμενου έτους.
Ένας τρίτος αξιωματούχος είπε ότι τα ισχυρά εκλογικά αποτελέσματα θα μπορούσαν τελικά να πείσουν τους ηγέτες “ότι δεν χρειάζεται μια ταχεία αλλαγή”.
Πιθανότητα αλλαγής πορείας
Η λίρα έχει χάσει σχεδόν το 80% της αξίας της έναντι του δολαρίου μέσα σε πέντε χρόνια, κυρίως λόγω των οικονομικών πολιτικών του Ερντογάν, λένε οικονομολόγοι. Έχει αγγίξει νέα χαμηλά ρεκόρ από την αρχική εκλογική αναμέτρηση, ενώ τα μέτρα επενδυτικού κινδύνου έχουν εκτοξευθεί στα ύψη.
Η αντιπολιτευτική συμμαχία του Κιλιτσντάρογλου δεσμεύεται να ανατρέψει το πρόγραμμα του Ερντογάν με επιθετικές αυξήσεις και επιστροφή στις αρχές της ελεύθερης αγοράς, μια προοπτική που ενθουσίασε τους διεθνείς επενδυτές ενόψει των εκλογών.
Αν και αυτοαποκαλούμενος “εχθρός” των επιτοκίων, ο Ερντογάν έχει υιοθετήσει κατά καιρούς μια πιο ορθόδοξη προσέγγιση όταν αντιμετώπισε προηγούμενες οικονομικές κρίσεις, προτού επιστρέψει στα γνωστά του.
Η άτυπη ομάδα που εργάζεται πάνω σε ένα νέο σχέδιο δεν εξετάζει το ενδεχόμενο επιθετικής νομισματικής σύσφιξης, αλλά μάλλον μια πιο σταδιακή πορεία που δίνει και πάλι έμφαση στο επιτόκιο πολιτικής στις αγορές δανεισμού, ανέφεραν τέσσερις από τις πηγές. Μια άλλη επιλογή είναι η χρήση δημόσιου ιδρύματος και κρατικών επιδοτήσεων για την παροχή επιλεκτικής πίστωσης, πρόσθεσαν.
Εξετάστηκαν αρκετές ιδέες, οι λεπτομέρειες των οποίων ήταν ασαφείς. Δεν ήταν επίσης σαφές το εάν η ομάδα είχε υποβάλει το σχέδιο στον Ερντογάν ή το πόσο αυτός ενδιαφέρεται για κάτι τέτοιο.
Ο οίκος αξιολόγησης Fitch ανέφερε ότι η “Β-” πιστοληπτική αξιολόγηση της Τουρκίας εξαρτάται από το εάν η μετεκλογική πολιτική “θα γίνει πιο αξιόπιστη και συνεπής” δεδομένης της πίεσης στη λίρα, του μεγάλου ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, της μείωσης των αποθεμάτων και του υψηλού πληθωρισμού.
“Πολύ ζοφερές προοπτικές”
Ο πρόεδρος διόρισε νέο υπουργό Οικονομίας και διοικητή της Κεντρική Τράπεζας Τουρκίας (TCMB) το 2021 για να αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια στο 8,5% από 19% που ήταν τότε.
Αυτό πυροδότησε μια ιστορική συναλλαγματική κατάρρευση στα τέλη του 2021 και οδήγησε τον πληθωρισμό πάνω από το 85% πέρυσι, προκαλώντας περισσότερους από 100 νέους κανονισμούς που αποθάρρυναν τις διακρατήσεις ξένων νομισμάτων και αύξησαν τα ομόλογα των τραπεζών.
Η πολιτική της TCMB για σταθεροποίηση της λίρας, εν τω μεταξύ, έστειλε τα καθαρά συναλλαγματικά της αποθέματα σε αρνητικό έδαφος για πρώτη φορά από το 2002, ενώ η τράπεζα έχει επίσης πουλήσει 9 δισ. δολάρια σε χρυσό από τον Μάρτιο για να καλύψει την προεκλογική ζήτηση.
Οι αρχές θα μπορούσαν να αναζητήσουν περισσότερο συνάλλαγμα από ξένους συμμάχους ή να καταστείλουν περαιτέρω τη ζήτηση, κάτι που θα μπορούσε να επιβραδύνει την ανάπτυξη και να κινδυνεύει να πιέσει περαιτέρω το κεφάλαιο, λένε οικονομολόγοι.
“Όλα δείχνουν μια πολύ ζοφερή προοπτική. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι αυτό μπορεί να διατηρηθεί”, δήλωσε ο Francesc Balcells, CIO σε θέματα χρέους αναδυόμενων αγορών της FIM Partners.
“Θα μπορούσατε να υποστηρίξετε ότι (ο Ερντογάν) θα μπορούσε να αλλάξει γνώμη και μετά να ασπαστεί πιο ορθολογικές πρακτικές”, είπε. “Δεν το αποκλείω… Αλλά εν τέλει, νομίζω ότι η βάση των οικονομικών του πεποιθήσεων δεν θα αλλάξει”.
Ενόψει των εκλογών, ο Ερντογάν άφησε να εννοηθεί μια πιθανή αλλαγή όταν είπε ότι ο πρώην υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ, ο οποίος είναι πολύ γνωστός από τους διεθνείς επενδυτές, θα μπορούσε να επιστρέψει στην κυβέρνηση για να βοηθήσει στη διαμόρφωση πολιτικών.
Ωστόσο, παρέμεινε ασαφές τι θα μπορούσε να κάνει ο Σίμσεκ εάν ο Ερντογάν κερδίσει τον δεύτερο γύρο, έδειξαν οι συνεντεύξεις.
Αξιωματούχοι που θέλουν να παραμείνουν στο τρέχον πρόγραμμα λένε ότι οι επιλεκτικές δανειακές πολιτικές του που δίνουν προτεραιότητα στην τεχνολογία, την ενέργεια, τους φυσικούς πόρους και τον τουρισμό εκτιμάται ότι θα συνεισφέρουν σωρευτικά περίπου 289 δισεκατομμύρια δολάρια στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών μέχρι το 2030, υποστηρίζοντας έτσι το νόμισμα.