Το πλοίο μεταφοράς χύδην φορτίου AT 27 έφτασε στη Γουινέα στη δυτική ακτή της Αφρικής τον περασμένο μήνα. Σε αυτό, υπήρχε ένα τυπικό φορτίο: 25.000 τόνοι σιταριού που προορίζονταν για το Μάλι, μια γειτονική χώρα που βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρή επισιτιστική κρίση. Τα εμπορεύματα, ωστόσο, δεν αποτελούσαν μέρος ενός συνηθισμένου εμπορίου. Το πλοίο μήκους 170 μέτρων που έδεσε στο Conakry ήταν ένα από τα πολλά που μετέφεραν δωρεάν σιτηρά που υποσχέθηκε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν σε έξι αφρικανικές χώρες. Και η γενναιοδωρία αυτή συνοδεύεται από ένα διαφορετικό τίμημα.
Μαζί με τη βοήθεια για την ασφάλεια, τις προμήθειες όπλων και άλλα που χρηματοδοτούνται από τη Ρωσία, οι δωρεές αυτές αποτελούν μέρος των προσπαθειών του Κρεμλίνου για στενότερους δεσμούς με την Αφρική, καθώς διεξάγει πόλεμο στην Ουκρανία, σημειώνει σε ανάλυσή του το πρακτορείο Bloomberg. Αυτό που παίρνει η Ρωσία σε αντάλλαγμα είναι υποστήριξη για τις φιλοδοξίες της και πρόσβαση σε αγορές που μπορούν ενδεχομένως να μετριάσουν περισσότερο τις επιπτώσεις των αμερικανικών και ευρωπαϊκών κυρώσεων.
Το Κρεμλίνο αναπτύσει την επιρροή του σταθερά, εκμεταλλευόμενο την αστάθεια σε χώρες που στηρίζονταν σε πρώην αποικιακούς δεσμούς με την Ευρώπη.
Κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής Ρωσίας-Αφρικής πέρυσι, ο Πούτιν υποσχέθηκε έως και 50.000 τόνους δωρεάν σιτηρών για Μπουρκίνα Φάσο, Ζιμπάμπουε, Μάλι, Σομαλία, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και Ερυθραία, ορισμένες από τις οποίες έχουν έκτοτε ενισχύσει τους δεσμούς τους με τη Μόσχα. Το ρωσικό υπουργείο Γεωργίας ανέφερε αυτή την εβδομάδα ότι παραδόθηκαν 200.000 τόνοι “ανθρωπιστικής βοήθειας για την Αφρική”.
Τους τελευταίους μήνες, η Μπουρκίνα Φάσο βίωσε την άφιξη ρωσικών στρατευμάτων και το άνοιγμα ρωσικής πρεσβείας. Το Μάλι, το οποίο έχει αποφύγει να επικρίνει τον πόλεμο στην Ουκρανία, αποκτά ένα διυλιστήριο χρυσού που χρηματοδοτείται από τη Ρωσία.
Η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία σχεδιάζει να φιλοξενήσει μια ρωσική στρατιωτική βάση και έχει λάβει όπλα και εκπαίδευση σε θέματα ασφάλειας. Η Ερυθραία ψήφισε κατά του ψηφίσματος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που απαιτούσε από τη Ρωσία να αποσύρει τα στρατεύματά της από την Ουκρανία.
Η ρωσική βοήθεια δεν πηγαίνει απαραίτητα στις χώρες που τη χρειάζονται περισσότερο, αλλά σε εκείνες που είναι οι “καλύτεροι σύμμαχοι της Ρωσίας”, δήλωσε ο Seidik Abba, επικεφαλής του think tank CIRES που επικεντρώνεται στην περιοχή Σαχέλ της Αφρικής.
“Πάρτε για παράδειγμα την την Ερυθραία, που έιναι φτωχή, απομονωμένη και αποφασισμένη να αντιταχθεί στον δυτικό ιμπεριαλισμό”, δήλωσε ο Abba. “Η Ρωσία πηγαίνει σε χώρες με τεταμένες σχέσεις με τη Δύση και ενισχύει τις πολιτικές διαιρέσεις”.
Η Μόσχα σφυρηλάτησε σχέσεις με αφρικανικά κράτη κατά τη διάρκεια της αποαποικιοποίησης τη δεκαετία του 1950 και του 1960, εκπαιδεύοντας μαχητές της απελευθέρωσης της Ζιμπάμπουε και παρέχοντας στρατιωτική βοήθεια και υποτροφίες για φοιτητές από το Μάλι και την Μπουρκίνα Φάσο για να σπουδάσουν σε σοβιετικά πανεπιστήμια.
Οι ηγέτες αυτών των χωρών έχουν τονίσει αυτές τις σχέσεις καθώς διακόπτουν τους δεσμούς με τη Δύση -κυρίως τη Γαλλία- και το γεγονός ότι η Ρωσία ποτέ δεν αποίκισε αυτές τις χώρες.
Οι πρόσφατες δωρεές της Μόσχας θυμίζουν επίσης τον τρόπο με τον οποίο η Ουάσινγκτον χρησιμοποιούσε τα τρόφιμα ως εργαλείο κρατικής πολιτικής επί δεκαετίες, σύμφωνα με την Jennifer Clapp, ακαδημαϊκό που έχει γράψει βιβλίο για την επισιτιστική βοήθεια.
Τώρα, η Ρωσία, ο κορυφαίος εξαγωγέας σιταριού στον κόσμο, είναι σε θέση να προσφέρει δωρεάν αυτό το πλεόνασμα σιτηρών εν μέρει λόγω της επιτυχίας του Κρεμλίνου να μετατρέψει τη χώρα σε μια γεωργική δύναμη τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
“Η Ρωσία ακολουθεί κάποια από τα πρότυπα που συνήθιζαν να κάνουν οι μεγάλοι δωρητές”, δήλωσε η Clapp, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Waterloo στον Καναδά. “Δίνει μικρές ποσότητες σε μια προσπάθεια για μεγάλο πολιτικό όφελος”.
Η Ρωσία έχει πλεόνασμα σιτηρών μετά από αρκετές εξαιρετικές συγκομιδές, και το σύνολο που υποσχέθηκε ο Πούτιν είναι ένα πολύ μικρό μερίδιο των ρωσικών εξαγωγών των 60 εκατ. τόνων. Αλλά η δημοσιότητα σχετικά με τις δωρεές σιτηρών έχει συμβάλει στην εντύπωση ότι η Ρωσία είναι στο πλευρό της Αφρικής, σύμφωνα με τον Abba.
Σχεδόν τα μισά από τα κράτη της ηπείρου εισάγουν τουλάχιστον το 30% του σιταριού τους από τη Ρωσία και την Ουκρανία, σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο για την Ανάπτυξη Μεταναστευτικής Πολιτικής.
Οι τιμές των τροφίμων εκτοξεύτηκαν μετά την εισβολή του Πούτιν που απέκοψε τις θαλάσσιες εξαγωγές της Ουκρανίας. Οι αποστολές διαταράχθηκαν περαιτέρω από την απόσυρση του Κρεμλίνου πέρυσι από μια συμφωνία που επέτρεπε στο Κίεβο να μεταφέρει σιτηρά μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Ο πληθωρισμός οδήγησε σε εκτεταμένες διαδηλώσεις στην Αφρική.
Τα τρόφιμα δεν αποτελούν στόχο των κυρώσεων, αν και ορισμένοι Ρώσοι εξαγωγείς γεωργικών προϊόντων βρέθηκαν αντιμέτωποι με προβλήματα χρηματοδότησης και εφοδιασμού αμέσως μετά την εισβολή. Οι ρωσικές εξαγωγές σιταριού έχουν έκτοτε φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ και οι αποστολές λιπασμάτων έχουν επίσης ανακάμψει, μειώνοντας τις τιμές.
“Όταν η Ρωσία αρνήθηκε να ανανεώσει τη συμφωνία για τα σιτηρά, κινδύνευσε να χαλάσει την δημόσια εικόνα της”, δήλωσε ο Abba. Με τις δωρεές της, έστω και αν δεν είναι σημαντική ποσότητα, “η Ρωσία είναι αυτή που πραγματικά αναγνωρίζει τον αγώνα των Αφρικανών, που βλέπει τις δυσκολίες τους”, είπε.
Επιστρέφοντας στο Conakry, τα σιτηρά για το Μάλι θα καλύψουν πιθανότατα τις ανάγκες εισαγωγών για μόλις δύο εβδομάδες, σύμφωνα με τον Soyae Konate, υπάλληλο του OPAM, του κυβερνητικού οργανισμού σιτηρών. Επιπλέον, το φορτίο καθυστέρησε λόγω μιας έκρηξης στο λιμάνι της Γουινέας και επειδή τα τέλη δεν καταβλήθηκαν εγκαίρως.
Ακόμα και έτσι, η κυβέρνηση του Μάλι υπό την ηγεσία της χούντας έχει διακόψει τους στρατιωτικούς δεσμούς με τους πρώην δυτικούς συμμάχους της και πλησιάζει περισσότερο στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Όπως και σε άλλες χώρες της περιοχής, οι ρωσικές σημαίες έχουν γίνει σύμβολο αντιδυτικών αισθημάτων.
Στη Μπουρκίνα Φάσο, περίπου 100 Ρώσοι στρατιώτες έφτασαν στην πρωτεύουσα Ouagadougou τον περασμένο μήνα, στην πρώτη ανάπτυξη του Σώματος της Αφρικής, μιας ένοπλης δύναμης που θα αντικαταστήσει τους μισθοφόρους της ομάδας Wagner που έχει πλέον διαλυθεί στην Αφρική.
Η ρωσική κρατική τηλεόραση έδειξε τον περασμένο μήνα λευκές σακούλες με σιτάρι με την ένδειξη “δώρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Μπουρκίνα Φάσο” και τυπωμένες με τις σημαίες των δύο χωρών.
“Αυτό δείχνει την αλληλεγγύη της Ρωσίας προς τον λαό της Μπουρκίνα Φάσο και τις καλές, ισχυρές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών μας”, δήλωσε ο Nandy Some-Diallo, υπουργός Αλληλεγγύης και Ανθρωπιστικής Δράσης της Μπουρκίνα Φάσο, σε μια εκδήλωση για τον εορτασμό της δωρεάς τον Ιανουάριο.
Στη Σομαλία, η Ρωσία δεν είχε επιρροή από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά τώρα ανταγωνίζεται με την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τις δυτικές εκεί, σύμφωνα με τον Nisar Majid, ο οποίος διαχειρίζεται το πρόγραμμα για τη Σομαλία στο London School of Economics. Η χώρα έχει λάβει δύο δωρεάν αποστολές σιτηρών.
“Ο πόλεμος στην Ουκρανία και το σημερινό παγκόσμιο περιβάλλον μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο σε διάφορα μέρη της Αφρικής, συμπεριλαμβανομένης της Σομαλίας”, δήλωσε ο Majid. “Και η επισιτιστική βοήθεια είναι απλώς μέρος αυτού του παιχνιδιού”.