Αντιμέτωπη με μια νέα δικαστική κρίση βρίσκεται η Τουρκία καθώς δύο από τα ανώτατα δικαστήρια της βρίσκονται σε διαμάχη για την τύχη ενός φυλακισμένου πολιτικού της αντιπολίτευσης.
Η φυλάκιση
Ο Τζαν Αταλάι, ο οποίος εξελέγη στο κοινοβούλιο τον Μάιο ως μέλος του Εργατικού Κόμματος της Τουρκίας (TİP), βρίσκεται στη φυλακή από τον Απρίλιο του 2022 με την κατηγορία της “απόπειρας ανατροπής της κυβέρνησης” κατά τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του 2013, πιο γνωστές ως διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί.
Το αίτημα αποφυλάκισης και το γαϊτανάκι
Ο Αταλάι άσκησε έφεση κατά της καταδίκης του στο Ακυρωτικό Δικαστήριο, το Ανώτατο Δικαστήριο της τακτικής δικαιοδοσίας, αλλά η έφεσή του απορρίφθηκε τον Ιούλιο. Κατόπιν τούτου υπέβαλε ατομική αίτηση στο Συνταγματικό Δικαστήριο, το Ανώτατο Δικαστήριο συνταγματικής αναθεώρησης, το οποίο αποφάσισε τον περασμένο μήνα ότι η συνεχιζόμενη κράτηση του παραβίαζε τα δικαιώματά του για προσωπική ελευθερία, βουλευτική ασυλία και δίκαιη δίκη. Διέταξε την άμεση αποφυλάκισή του.
Ωστόσο, το 13ο Ποινικό Δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης, το δικαστήριο που καταδίκασε αρχικώς τον Αταλάι και άλλους κατηγορούμενους, αρνήθηκε να συμμορφωθεί με την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Υποστήριξε ότι η απόφαση δεν αφορούσε την απόφασή του, αλλά την απόφαση του Γ’ Ποινικού Τμήματος του ΣτΕ, το οποίο επικύρωσε την ετυμηγορία τον Σεπτέμβριο. Ως εκ τούτου, παρέπεμψε την ετυμηγορία στο Γ’ Ποινικό Τμήμα.
Εξετάζοντας την απόφαση του ανωτάτου δικαστηρίου, το Γ’ Ποινικό Τμήμα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε υπερβεί τις εξουσίες του και παραβίασε το Σύνταγμα. Ανακοίνωσε επίσης ότι θα υποβάλει ποινικές καταγγελίες κατά των εννέα δικαστών του Συνταγματικού Δικαστηρίου που ψήφισαν υπέρ του Αταλάι, κατηγορώντας τους για “κατάχρηση εξουσίας” και “απόπειρα αλλαγής της συνταγματικής τάξης με βία ή βία”.
“Δικαστικό πραξικόπημα”
Η άνευ προηγουμένου κίνηση του ΣτΕ έχει πυροδοτήσει σφοδρή αντίδραση από την αντιπολίτευση και τη νομική κοινότητα. Έχουν καταγγείλει την προσπάθεια υπονόμευσης της εξουσίας και της ανεξαρτησίας του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Ο νέος αρχηγός του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP)της αξιωματικής αντιπολίτευσης Οζγκιούρ Οζέλ χαρακτήρισε την κίνηση “απόπειρα πραξικοπήματος” κατά της συνταγματικής τάξης και προέτρεψε το κοινό να “καταστέλλει αυτή την εξέγερση”. Είπε ότι το ΣτΕ δεν έχει το δικαίωμα να αμφισβητήσει ή ν’ αντιταχθεί στις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου, οι οποίες είναι δεσμευτικές για όλα τα κρατικά όργανα και τα άτομα.
Η Ένωση Τουρκικών Δικηγορικών Συλλόγων χαρακτήρισε επίσης την απόφαση του Ακυρωτικού Δικαστηρίου ως “δικαστικό πραξικόπημα”.
Μικτές αντιδράσεις
Η αντιπολίτευση κατηγορεί τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον σύμμαχό του, τον αρχηγό του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ότι ενορχηστρώνουν την κρίση.
Ο Μπαχτσελί έχει επανειλημμένα ζητήσει την κατάργηση ή την αναδιάρθρωση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, κατηγορώντας το ότι λειτουργεί σαν “πολιτικό κόμμα” και “πέμπτη φάλαγγα” λόγω ορισμένων ετυμηγοριών του σε πολιτικές υποθέσεις.
Ο Ερντογάν, ο οποίος έχει τεταμένες σχέσεις με το Συνταγματικό Δικαστήριο, δεν έχει σχολιάσει ακόμη την κρίση. Ωστόσο, από τις τάξεις του υπήρξαν ποικίλες αντιδράσεις. Ο Χαγιατί Γιαζιτζί, ο αντιπρόεδρος του AKP του Ερντογάν, θρηνούσε για το περιστατικό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως κάτι “που ποτέ μα ποτέ δεν πρέπει να συμβεί”.
“Οι κλάδοι που απαρτίζουν το κράτος είναι εκεί για να λύσουν προβλήματα. Δεν πρέπει ποτέ να δημιουργούν προβλήματα και δεν μπορούν. Δεν πρέπει να υπονομεύει ο ένας τον άλλον”, έγραψε.
Ο Μεχμέτ Ουτσούμ, ανώτερος νομικός σύμβουλος του Ερντογάν, από την άλλη πλευρά, επέκρινε το Συνταγματικό Δικαστήριο, λέγοντας ότι “αρνείται επίμονα να αναγνωρίσει το Σύνταγμα στις αποφάσεις του σχετικά με την ασυλία των καταδικασθέντων βουλευτών”.
Ο Ουτσούμ υποστήριξε ότι το Ανώτατο Δικαστήριο παραβλέπει το άρθρο 14 του Συντάγματος, το οποίο λέει ότι οι ελευθερίες και τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα “δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να διαταράξουν την ενότητα του κράτους και του έθνους και τις συνταγματικές αρχές”. Κατά συνέπεια, υποστηρίζει ότι το άρθρο 14 εφαρμόζεται στην περίπτωση του Αταλάι, ο οποίος καταδικάστηκε για “συνεργασία σε απόπειρα πραξικοπήματος” και, ως εκ τούτου, δεν πρέπει να επιτραπεί η αποφυλάκισή του.
Στην απόφασή του, το Συνταγματικό Δικαστήριο υποστήριξε ότι το άρθρο 14, λόγω της αφηρημένης φύσης του, δεν αφορά τις ειδικές περιστάσεις του Αταλάι.
Οι νομικοί εμπειρογνώμονες έχουν επίσης σταθμίσει τις εξελίξεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο ειδικός στο συνταγματικό δίκαιο καθ. δρ. Σούλε Οζσόι-Μπογιουνσούζ τόνισε ότι το Ακυρωτικό Δικαστήριο είναι δευτεροβάθμιο δικαστήριο και δεν κατέχει ανώτερη θέση έναντι του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Ένας άλλος εμπειρογνώμονας συνταγματικού δικαίου, ο καθηγητής δρ. Κορκούτ Κανάντογλου, υποστήριξε ότι η απόφαση περί μήνυσης κατά μελών του Συνταγματικού Δικαστηρίου αντίκειται στη δεσμευτική φύση και την αρχή της συνταγματικής υπεροχής.
Πέτρος Κράνιας