Της Βάσως Αγγελέτου
Στην Αθήνα θα συνεδριάσει −έπειτα από πολλά χρόνια− το διοικητικό συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, προκειμένου να επανεξετάσει τα μέτρα νομισματικής πολιτικής που θα ισχύσουν −τουλάχιστον− για τις επόμενες έξι εβδομάδες στην Ευρωζώνη.
Εν όψει της συνεδρίασης της ΕΚΤ στη χώρα μας στις 25 και 26 Οκτωβρίου, η Τράπεζα της Ελλάδος βρίσκεται σε πολύμηνες πυρετώδεις προετοιμασίες προκειμένου να υποδεχθεί την πρόεδρο, Κριστίν Λαγκάρντ, και τα υπόλοιπα μέλη του δ.σ. − τους κεντρικούς τραπεζίτες, δηλαδή, της Ευρωζώνης.
Πέραν των αποφάσεων για τα επιτόκια που ανακοινώνει κάθε έξι εβδομάδες το Governing Council της ΕΚΤ, την προσεχή Πέμπτη αναμένεται μια πολύ σημαντική ανακοίνωση για το μέλλον του ενιαίου νομίσματος. Πρόκειται για το ψηφιακό ευρώ − ένα φιλόδοξο και οραματικό project που επεξεργάζεται τα τελευταία χρόνια η ΕΚΤ σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωκοινοβούλιο.
Η ΕΚΤ ξεκίνησε να διερευνά τα πλεονεκτήματα και τις προκλήσεις μιας τέτοιας απόφασης δύο έτη νωρίτερα, τον Οκτώβριο του 2021, με την πλάστιγγα να γέρνει υπέρ της καθιέρωσης ενός ψηφιακού ευρωπαϊκού νομίσματος που θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων στο ενιαίο νόμισμα, θα διευκολύνει τις συναλλαγές και θα ενοποιήσει ακόμα περισσότερο τη νομισματική ένωση την περιοχή.
Πηγές με γνώση των διαδικασιών εξηγούν ότι το ψηφιακό ευρώ θα έχει τη μορφή πορτοφολιού το οποίο οι πολίτες θα “φορτίζουν” με ευρώ από τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς. Αυτό σημαίνει ότι ο ρόλος των εμπορικών τραπεζών δεν ακυρώνεται με την κυκλοφορία του ενιαίου ψηφιακού νομίσματος, αλλά θα εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό τμήμα του οικοσυστήματος.
Για τον λόγο αυτό, εξετάζεται να μπει ένα πλαφόν στη ρευστότητα που θα μπορούν να διατηρούν σε ψηφιακό ευρώ οι πολίτες, της τάξης των 2.000 ή 3.000 ευρώ ανά χρήστη. Στόχος είναι το ψηφιακό ευρώ να χρησιμοποιείται αμιγώς ως συναλλακτικό μέσο και όχι ως μέσο συσσώρευσης πλούτου.
Όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές, στόχος είναι το ψηφιακό ευρώ να μη λειτουργήσει ανταγωνιστικά του τραπεζικού συστήματος, καθώς και να διατηρηθεί ο πλουραλισμός στα μέσα πληρωμών, συμπεριλαμβανομένων των μετρητών, τα οποία δεν πρόκειται να καταργηθούν. Αυτός είναι και ο λόγος που το ψηφιακό ευρώ θα διατίθεται μέσω των εμπορικών τραπεζών όπου ο χρήστης θα τηρεί τον λογαριασμό του και θα πραγματοποιεί τις συναλλαγές του σε ψηφιακό ευρώ.
Στα οφέλη του ψηφιακού ευρώ περιλαμβάνεται η αμεσότητα και η ασφάλεια των συναλλαγών − κάτι αντίστοιχο με τις άμεσες πληρωμές (instant payments) που πραγματοποιούνται ήδη σε ελάχιστα δευτερόλεπτα μέσω του πανευρωπαϊκού συστήματος TIPS και έχουν τη “σφραγίδα” της κεντρικής τράπεζας.
Πολύ σημαντικό πλεονέκτημα του ψηφιακού ευρώ είναι, επίσης, το μηδενικό κόστος της χρήσης του, βάζοντας τέλος στις −τσουχτερές σε κάποιες περιπτώσεις− προμήθειες που επιβάλλουν σήμερα οι τράπεζες στις άμεσες πληρωμές. Τέλος, οι συναλλαγές θα είναι απολύτως ασφαλείς, καθώς θα φέρουν την εγγύηση της κεντρικής τράπεζας, ενώ θα παρέχεται η δυνατότητα συναλλαγών σε ψηφιακό ευρώ χωρίς τη χρήση του Internet (offline), ώστε να μην υφίσταται ψηφιακό ίχνος της συναλλαγής στις περιπτώσεις όπου ο χρήστης επιδιώκει απόλυτη ανωνυμία κατά τη συναλλαγή του.
Στον “πάγο” ευρωπαϊκά επιτόκια
Χωρίς εκπλήξεις στο μέτωπο της νομισματικής πολιτικής αναμένονται οι ανακοινώσεις της ΕΚΤ από την ελληνική πρωτεύουσα, καθώς έχει διαμηνυθεί σε όλους τους τόνους ότι πιθανότερο σενάριο στην παρούσα φάση είναι η διατήρηση των επιτοκίων στα τρέχοντα επίπεδα του 4% για “πολύ μεγάλο διάστημα” − και, σε κάθε περίπτωση, για όσο χρειαστεί μέχρις ότου αποκλιμακωθεί ο πληθωρισμός.
Ήδη από τη συνεδρίαση της 13ης και 14ης Σεπτεμβρίου υπήρχαν έντονες διαφωνίες αναφορικά με την περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων μεταξύ των κεντρικών τραπεζιτών. Όπως αποκαλύπτουν τα πρακτικά, η απόφαση για περαιτέρω σύσφιξη κατά 25 μονάδες βάσης ελήφθη “στο νήμα” και κατά βάση λόγω της αντίστασης του πληθωρισμού να επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα.
Παρ’ όλα αυτά, η συνεδρίαση στην Αθήνα θα πραγματοποιηθεί με νέα δεδομένα και αυξημένες αβεβαιότητες εξαιτίας της σύγκρουσης που ξέσπασε μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης τις τελευταίες εβδομάδες. Όπως προειδοποίησε ο Ολλανδός κεντρικός τραπεζίτης, Klaas Knot, “οι συγκρούσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς θα μπορούσαν να αυξήσουν τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ, εάν και άλλα έθνη της περιοχής εμπλακούν στη σύγκρουση, διατηρώντας έτσι την τρέχουσα άνοδο των τιμών του πετρελαίου”.
Όπως επισήμανε το μέλος του δ.σ. της ΕΚΤ, “αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει νέο ανοδικό σοκ για τον πληθωρισμό. “Προς το παρόν, οι κίνδυνοι για τον πληθωρισμό είναι πιο ισορροπημένοι από ό,τι ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα”, δήλωσε ο ίδιος, ξεκαθαρίζοντας πάντως ότι “θα παρακολουθούμε από συνεδρίαση σε συνεδρίαση αν αυτό παραμένει έτσι”.
Επαναγορές ομολόγων
Ένα άλλο ζήτημα που αναμένεται να αποσαφηνιστεί στη συνεδρίαση της Αθήνας είναι κατά πόσο η κεντρική τράπεζα θα τερματίσει τις ευέλικτες επαναγορές ομολόγων στο πλαίσιο του προγράμματος PEPP. Σε δηλώσεις του στο πρακτορείο Reuters, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, διαμήνυσε την ανάγκη διατήρησης του προγράμματος.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν πρέπει να σταματήσει πρόωρα τις αγορές ομολόγων, διότι μπορεί να χρειαστεί να ηρεμήσει περαιτέρω τις αγορές που παρουσιάζουν υψηλή μεταβλητότητα, δήλωσε ο κεντρικός τραπεζίτης.
Προειδοποίησε δε για τον κίνδυνο στασιμοπληθωρισμού από έναν παρατεταμένο πόλεμο στη Μέση Ανατολή και τάχθηκε κατά της αύξησης του ποσού των αποθεματικών που πρέπει να διατηρούν οι τράπεζες.
Ο κ. Στουρνάρας αντέκρουσε την άποψη των ομολόγων του που τάσσονται υπέρ του πρόωρου τερματισμού του προγράμματος αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ, υποστηρίζοντας ότι ίσως κριθεί απαραίτητο να αξιοποιηθεί αυτή η δύναμη πυρός σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον γεμάτο κινδύνους. “Δεν βλέπω καμία αξία στο να το επισπεύσουμε (το τέλος), ειδικά τώρα υπό τη νέα αβεβαιότητα που έχουμε λόγω των γεγονότων στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη”, δήλωσε χαρακτηριστικά, συμπληρώνοντας ότι “πρέπει να διατηρήσουμε την ευελιξία μας και να δράσουμε αν χρειαστεί”.