Του Κώστα Ράπτη
Ο ανταγωνισμός δεν χρειάζεται να καταστεί ανεξέλεγκτος. Αυτό είναι το κεντρικό νόημα των μηνυμάτων που ανταλλάσσουν διακριτικά η Κίνα και οι ΗΠΑ, καθώς προετοιμάζονται για το μεγάλο ραντεβού του Σι Τζινπίνγκ με τον Τζο Μπάιντεν στο Σαν Φρανσίσκο, με την αφορμή της Συνόδου της APEC (ήτοι του οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας-Ειρηνικού) από τις 11 έως τις 17 του μηνός.
Σε μία συγκυρία κατά την οποία τα τύμπανα του πολέμου ηχούν όλο και πιο δυνατά στη Μέση Ανατολή, χωρίς άλλωστε να έχουν σιγήσει ποτέ στην Ουκρανία, οι δύο ισχυρότερες χώρες του πλανήτη προσανατολίζονται σε μία οριοθέτηση της δύσκολης σχέσης τους, τόσο στο οικονομικό όσο και στο γεωπολιτικό επίπεδο.
Οι “κομιστές” των μηνυμάτων
Οι προπομποί έπιασαν δουλειά. Πρώτος, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών, Ουάνγκ Γι, ο οποίος βρέθηκε στην Ουάσινγκτον από τις 25 έως τις 27 Οκτωβρίου, για συνομιλίες με τον ομόλογό του Άντονι Μπλίνκεν.
Τον δικό του ρόλο έπαιξε ο κυβερνήτης της Καλιφόρνιας (και πιθανός αυριανός διεκδικητής του προεδρικού χρίσματος των Δημοκρατικών) Γκάβιν Νιούζομ, ο οποίος τις ίδιες ακριβώς ημέρες βρέθηκε στο Πεκίνο, όπου μάλιστα έγινε εγκάρδια δεκτός από τον Κινέζο ηγέτη Σι Τζινπίνγκ και τον αντιπρόεδρο Χαν Ζενγκ. Οι οικοδεσπότες είχαν την ικανοποίηση να ακούσουν τον πολλά υποσχόμενο Αμερικανό πολιτικό να δηλώνει ότι τάσσεται κατά την ανεξαρτητοποίησης της Ταϊβάν και της (οικονομικής) “αποσύνδεσης” ΗΠΑ-Κίνας.
Διόλου άσχετη προς τα παραπάνω δεν θα πρέπει να θεωρηθεί και η επίσκεψη που πραγματοποιεί από σήμερα στην κινεζική πρωτεύουσα ο Άντονι Αλμπανέζι, πρωθυπουργός της (στενής συμμάχου των ΗΠΑ) Αυστραλίας, η οποία ταλαντεύεται ανάμεσα στην οικονομική “έλξη” που ασκεί η Κίνα στην ευρύτερη περιφέρειά της και τους σχεδιασμούς ασφαλείας, τύπου AUKUS και Quad, που απεργάζεται η Ουάσινγκτον ακριβώς για την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Σε αντίθεση με προηγούμενες δηλώσεις Αυστραλών ιθυνόντων κατά το πρόσφατο παρελθόν, που δεν απέκλειαν ακόμη και μία στρατιωτική σύγκρουση με την Κίνα για την Ταϊβάν, η νέα κυβέρνηση Αλμπανέζι έχει ορίσει ως γραμμή της τη “συνεργασία με το Πεκίνο όπου είναι δυνατόν και τη διαφοροποίηση όπου πρέπει”.
Στο τραπέζι τα πυρηνικά
Και τα μηνύματα πολλαπλασιάζονται: σύμφωνα με δημοσίευμα της Wall Street Journal, μεθαύριο Δευτέρα η Κίνα και οι ΗΠΑ θα εγκαινιάσουν συνομιλίες (τις πρώτες του είδους από τον καιρό της κυβέρνησης Ομπάμα) με αντικείμενο τον έλεγχο των πυρηνικών εξοπλισμών. Επικεφαλής των δύο αντιπροσωπειών θα είναι ο Μάλορι Στιούαρτ, στέλεχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ο Σουν Σιαομπό, διευθυντής του τμήματος ελέγχου εξοπλισμών στο κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών. Πρόκειται προφανώς για τον πρώτο καρπό της επίσκεψης του Ουάνγκ Γι στη Ουάσινγκτον.
Το Πεντάγωνο υπολογίζει ότι η κινεζική πλευρά διαθέτει 500 πυρηνικές κεφαλές, οι οποίες θα μπορούσαν να φτάσουν τις 1.000 μέχρι το 2030. Και σε αντίθεση με το τυπικό πλαίσιο που ίσχυε (τουλάχιστον μέχρι την αναίρεση της συμφωνίας New Start) μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, που κατέχουν το 90% των πυρηνικών όπλων επί γης, η Κίνα θεωρεί ότι το συγκριτικώς μικρό οπλοστάσιό της δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης.
Όχι “αποσύνδεση”
Αντικειμενικά πρωταγωνιστικό ρόλο στη σινο-αμερικανική σχέση έχει όμως, δεδομένων των κυρώσεων και του εμπορικού πολέμου που τη σημαδεύουν, και η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ. Σε ομιλία της την Πέμπτη ενόψει της συνόδου της APEC, η Τζάνετ Γέλεν διαβεβαίωσε τις χώρες πέριξ του Ειρηνικού ότι η αμερικανική προσέγγιση στο ζήτημα των σχέσεων με την Κίνα δεν πρόκειται να οδηγήσει σε μία “καταστροφική διχοτόμηση” της διεθνούς οικονομίας, η οποία θα τις υποχρέωνε να διαλέξουν πλευρά.
Επέμεινε πάντως ότι η Ουάσινγκτον ακολουθεί μια πολιτική “μείωσης των ρίσκων και διαφοροποίησης” (de-risking and diversifying) στην οικονομική της σχέση με τον ασιατικό γίγαντα, επενδύοντας στην ενίσχυση της εγχώριας μεταποίησης και την ενίσχυση των δεσμών με άλλους εταίρους ανά τον κόσμο – πάντα λαμβάνοντας υπόψη και τον παράγοντα της εθνικής ασφάλειας, αλλά με αυστηρή εστίαση και όχι με στόχο την ανακοπή της ανάπτυξης της Κίνας.
Σε κάθε περίπτωση, οι “ισχυρισμοί ότι η Αμερική αποσύρεται από την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού είναι παντελώς αθεμελίωτοι, καθώς εμβαθύνουμε τους οικονομικούς δεσμούς μας με όλη την περιοχή” προς αμοιβαίο όφελος, πρόσθεσε η Γέλεν. Όπως σημείωσε, ο όγκος διμερούς εμπορίου με την περιοχή έφθασε τα 2,28 τρισ. δολάρια το 2022, αυξημένος κατά 25% σε σχέση με το 2019.
Ένας λόγος για αυτό ήταν βεβαίως η απομάκρυνση αμερικανικών εφοδιαστικών αλυσίδων από την Κίνα προς γειτονικές της χώρες (π.χ. Βιετνάμ), όπως αυτή δρομολογήθηκε επί Ντόναλντ Τραμπ και επιταχύνθηκε με την πανδημία.
Πεκίνο: “Ελικοειδής” η πορεία
Η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να έχουν μια “αντικειμενική αντίληψη” των στρατηγικών προθέσεων η μία της άλλης και να λάβουν τη σωστή άποψη ανταγωνιστικών παραγόντων στις μελλοντικές συναλλαγές τους, ανέφερε τη Δευτέρα το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας.
Ο εκπρόσωπος του υπουργείου, Ουάνγκ Ουενμπίν, έκανε τις δηλώσεις αυτές σε τακτική συνέντευξη Τύπου απαντώντας σε ερώτηση για την δήλωση του Ουάνγκ Γι πως ο δρόμος προς μια συνάντηση των ηγετών των δύο χωρών στο Σαν Φρανσίσκο “δεν θα είναι ομαλός”. “Ο Ουάνγκ Γι σημείωσε πως κοιτώντας πίσω προς την ελικοειδή πορεία των σινοαμερικανικών σχέσεων από την έναρξη αυτού του έτους, η εμπειρία αξίζει να συνοψισθεί και τα μαθήματα θα πρέπει να αντληθούν”, δήλωσε ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών.
Αναφερόμενος στις συνομιλίες, ο εκπρόσωπος είπε πως κατά τον επικεφαλής της κινεζικής διπλωματίας το πιο σημαντικό είναι η συμμόρφωση προς τη συναίνεση των δύο αρχηγών κρατών, να σταθεροποιήσουν τις διμερείς σχέσεις της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών, και να διατηρήσουν ανοικτούς τους διαύλους επικοινωνίας.
Η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν επίσης να διεξαγάγουν διαβουλεύσεις για θαλάσσιες υποθέσεις καθώς και για τον έλεγχο και τη μη εξάπλωση των εξοπλισμών τις προσεχείς ημέρες (όπερ και υλοποιείται ήδη).