Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει προτείνει τον Μουράτ Κουρούμ, πρώην υπουργό Περιβάλλοντος και αστικοποίησης, ως υποψήφιο δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης στις τοπικές εκλογές που θα διεξαχθούν στις 31 Μαρτίου. Ο Κουρούμ, πρώην γραφειοκράτης, είχε κατηγορηθεί στο παρελθόν για διασυνδέσεις με παράνομες δραστηριότητες που σχετίζονται με διαφθορά στη χωροθέτηση και ήταν μεταξύ των υπόπτων σε μια έρευνα που αφορούσε τα μέλη της οικογένειας του Ερντογάν.
Η επιλογή υποψηφίου για την Κωνσταντινούπολη από τον Ερντογάν ήταν εδώ και καιρό αντικείμενο περιέργειας. Η μετατόπιση της εξουσίας στην αντιπολίτευση από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα το 2019 είχε προκαλέσει σοκ στο κυβερνών ΑΚΡ και μάλιστα από τότε έχει ωθήσει σε μικρή, αλλά αισθητή αποδυνάμωση των ποσοστών του κόμματος του Ερντογάν.
Μετά την επανεκλογή του ως προέδρου της χώρας τον Μάιο, ο πρωταρχικός στόχος του Ερντογάν ήταν να ανακτήσει την Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη. Ειδικά με τον σημερινό δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, να διαφημίζεται ως πιθανός υποψήφιος για την προεδρία το 2028, ο Ερντογάν στοχεύει όχι μόνο να τον νικήσει στις τοπικές εκλογές αλλά και να τελειώσει αν μπορεί την εκκολαπτόμενη καριέρα του.
Ωστόσο, ο Κουρούμ δεν θεωρήθηκε ως ένα από τα λαμπερά αστέρια από τη βάση του κυβερνώντος κόμματος. Είναι προφανές ότι ο Ερντογάν εξέτασε την έλλειψη ηγετικών ιδιοτήτων του Κουρούμ, ακόμη και αν κέρδιζε τις εκλογές, πράγμα που υποδεικνύει ότι ο Κουρούμ δεν θα μπορούσε να ηγηθεί του κόμματος. Σύμφωνα με πολιτικούς παρατηρητές, ο Ερντογάν σχεδιάζει να δώσει το δαχτυλίδι στον γιο του Μπιλάλ Ερντογάν, ο οποίος έχει ξεκινήσει εντατική εκπαίδευση επ’ αυτού και επιπλέον έχει αναλάβει να καλλιεργεί σχέσεις με τις παραθρησκευτικές οργανώσεις που κινούν τα νήματα στη χώρα. Άλλη εναλλακτική, αλλά λίγο απίθανη φαίνεται να είναι ο γαμπρός του και μέλλος του ΔΣ της περιβόητης Baykar, που κατασκευάζει τα drone Bayraktar.
Μια εναλλακτική στρατηγική θα μπορούσε να ήταν ο διορισμός ενός από αυτά τα δύο μέλη της οικογένειας για την Κωνσταντινούπολη και ενδεχομένως η ανάδειξη τους σε ηγετικές θέσεις κερδίζοντας τις εκλογές. Ωστόσο, ο Ερντογάν φαίνεται απρόθυμος να ρισκάρει ένα πρόωρο φινάλε αντιμετωπίζοντας την πιθανότητα να χάσει.
Η σύζυγος σε θέση κλειδί
Ο Κουρούμ, κάτοχος πτυχίου πολιτικού μηχανικού από το Πανεπιστήμιο Selçuk στο Ικόνιο, υπηρέτησε ως υπουργός Περιβάλλοντος και Αστικοποίησης του Ερντογάν από το 2018 έως τον Μάιο του 2023, το τελευταίο κομμάτι της περιόδου της αδρής τσιμεντοποίησης της Τουρκίας. Σύμφωνα με δημοσιεύματα των ΜΜΕ, ο 47χρονος με καταγωγή από την Άγκυρα αναδείχθηκε θριαμβευτής σε εσωκομματική δημοσκόπηση υπό την επίβλεψη Ερντογάν τον περασμένο μήνα. Ο Κουρούμ έχει ιστορικό στη διοίκηση οικιστικής ανάπτυξης της Τουρκίας πριν διοριστεί υπουργός και έγινε μέλος του κοινοβουλίου εκπροσωπώντας μια περιφέρεια της Κωνσταντινούπολης πέρυσι. Η σύζυγός του, Σενγκιούλ, βρίσκεται σε ανώτερη θέση στο τουρκικό ρυθμιστικό όργανο μέσων ενημέρωσης, το Ανώτατο Συμβούλιο Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης (RTÜK), από το 2021, το οποίο φυσικά ελέγχεται από τον Τούρκο Γκέμπελς, Φαχρετίν Αλτούν. Η αντιπολίτευση ισχυρίζεται ότι η σύζυγος του Κουρούμ, καθηγήτρια μαθηματικών, εξασφάλισε μια θέση στο RTÜK μέσω νεποτισμού κάτι που δεν εκπλήσει στην Τουρκία.
Ο κατάλληλος για την Πόλη
Ένα πλεονέκτημα της προηγούμενης εμπειρίας του Κουρούμ είναι ο ισχυρισμός ότι είναι μια ιδανική φιγούρα για την ανοικοδόμηση μιας πόλης που αντιμετωπίζει την πιθανότητα ενός καταστροφικού σεισμού και υφίσταται αστική μεταμόρφωση. Λίγο μετά την ανάδειξη υποψηφίου, ο Κουρούμ αναφέρθηκε στο θέμα των σεισμών σε μια ομιλία του.
Ωστόσο, το παρελθόν του Κουρούμ δεν περιστρέφεται μόνο γύρω από την τεχνογνωσία του πολεοδομικού σχεδιασμού.
Μια έρευνα αποκάλυψε τη συμμετοχή του σε μεγάλα προγράμματα δωροδοκίας και μίζες στο παρελθόν και τη συμμετοχή του σε διεφθαρμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες προς όφελος της οικογένειας Ερντογάν.
Η ανέλιξη και το σκάνδαλο
Ξεκινώντας από μια μέτρια κυβερνητική θέση στην Άγκυρα, ο Κουρούμ ανέβηκε γρήγορα σε θέση ισχύος και επιρροής. Μεταπήδησε στην ηγεσία μιας σημαντικής εταιρείας ακινήτων το 2009 και τελικά έγινε υπουργός το 2018. Αυτή η άνοδος διευκολύνθηκε σημαντικά από τις στενές σχέσεις που καλλιεργήθηκαν με την οικογένεια του Ερντογάν, ιδιαίτερα με τον γιο του προέδρου, Μπιλάλ Ερντογάν, και τον γαμπρό του και πρώην υπουργό Οικονομικών της Τουρκίας Μπεράτ Αλμπαϊράκ.
Οι έρευνες για τα παράνομα επιχειρηματικά σχήματα του Κουρούμ, που υποτίθεται ότι εκτελούνταν για λογαριασμό της οικογένειας Ερντογάν, προσέλκυσαν τα φώτα της δημοσιότητας τον Σεπτέμβριο του 2012. Ξεκίνησαν με μια πληροφορία σχετικά με τον Αλί Αγάογλου, έναν μεγιστάνα κατασκευών που κατηγορήθηκε ότι απέκτησε δημόσια ακίνητα σε χαμηλότερες τιμές και αποκόμισε σημαντικά κέρδη μέσω παράνομα μέσα που περιλαμβάνουν δωροδοκία κυβερνητικών αξιωματούχων για τροποποιήσεις ζωνών και οικοδομικών κωδίκων.
Μετά την έκθεση σε πιθανές παρατυπίες στις επιχειρηματικές συναλλαγές του Αγάογλου και τον επακόλουθο κίνδυνο νομικών συνεπειών, ο Κουρούμ αναζήτησε κάλυψη από τον Αμπντουλάχ Ογούζ Μπαϊρακτάρ, τον γιο του τότε υπουργού Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας Ερντογάν Μπαϊρακτάρ. Ο Σαντίκ Σοϊλού, σύμβουλος του Μπαϊρακτάρ, συμμετείχε επίσης στην απόκρυψη αυτών των παράνομων δραστηριοτήτων.
Μετά από εντολή του ανακριτή, η αστυνομία ξεκίνησε έρευνα για τις καταγγελίες. Η έρευνα αποκάλυψε ένα πιο εκτεταμένο σχέδιο από ό,τι είχε αρχικά αναφερθεί, που οδήγησε στην έγκριση παρακολούθησης συνομιλιών των υπόπτων. Στη συνέχεια, μετά από μια εμπιστευτική έρευνα αρκετών μηνών, ο δημόσιος εισαγγελέας αναγνώρισε τον Κουρούμ ως κεντρικό πρόσωπο σε μίζες, δωροδοκίες που σχετίζονται με πωλήσεις δημόσιας περιουσίας, έργα αστικού μετασχηματισμού και αλλαγές ζωνών που ευνοούν άτομα που συνδέονται με την κυβέρνηση.
Τα στοιχεία από τις υποκλοπές κατέδειξαν τη συμμετοχή του Κουρούμ σε συνδικάτο οργανωμένου εγκλήματος. Σύμφωνα με μια περίληψη 32 σελίδων που έλαβε το Nordic Monitor, ο Κουρούμ ήταν μέρος μιας συμμορίας που εκμεταλλευόταν τους δεσμούς τους με κυβερνητικούς αξιωματούχους, συμμετέχοντας σε παράνομες επιχειρηματικές δραστηριότητες που προκάλεσαν στο κράτος σημαντικές απώλειες ύψους εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων. Το σωματείο αυτό λειτουργούσε σε στενό συντονισμό με στελέχη του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας.
Ο Κουρούμ ξεκίνησε τις αμφίβολες συναλλαγές του όταν επιλέχθηκε από την οικογένεια Ερντογάν το 2006 για να ηγηθεί ενός ειδικού τμήματος στην κρατική Διοίκηση Ανάπτυξης Κατοικίας της Τουρκίας (TOKİ) της Κωνσταντινούπολης (να σημειωθεί ότι η TOKİ είναι η κρατική εταιρεία η οποία έχει πλέον αναλάβει την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων από τους δίδυμους σεισμούς περιοχών). Με την πάροδο του χρόνου, απέκτησε σημαντική εξουσία μέσω της κυβερνητικής ενδυνάμωσης, των ρυθμιστικών αλλαγών σε έργα αστικής ανάπτυξης και των κρίσιμων ρόλων λήψης αποφάσεων στις πρωτοβουλίες αστικής μεταμόρφωσης της Κωνσταντινούπολης.
Μέχρι το 2009 είχε ανέλθει στην προεδρία μιας εταιρείας ανάπτυξης ακινήτων, της Emlak Konut Real Estate Investment Partnership (GYO), που ανήκε εν μέρει στην TOKİ και εποπτευόταν από το γραφείο του Ερντογάν κατά τη θητεία του ως πρωθυπουργού.
Η δικογραφία εναντίον του Κουρούμ αποκάλυψε ότι ο Αμπντουλάχ Ογούζ Μπαϊρακτάρ, γιος του υπουργού, ήταν επικεφαλής της εγκληματικής οργάνωσης. Ο εισαγγελέας απήγγειλε κατηγορίες σε 22 υπόπτους, συμπεριλαμβανομένου του Κουρούμ, για σύσταση εγκληματικής συμμορίας και εμπλοκή σε διαφθορά και κακοτεχνία, με αποτέλεσμα να εκδοθούν εντάλματα κράτησης. Το συνδικάτο χειραγώγησε τις κατασκευαστικές αλλαγές σχεδιασμού για εταιρείες που αναθέτουν έργα από την TOKİ και επιλύει ζητήματα που αντιμετωπίζουν εταιρείες που ασχολούνται με επαρχιακά συμβούλια συντήρησης, όλα με αντάλλαγμα δωροδοκίες.
Ο Κουρούμ, σύμφωνα με υπουργικές οδηγίες, πίεσε κατασκευαστικές εταιρείες που συνδέονται με την Emlak Konut και την TOKİ να ανακατευθύνουν τις συμβάσεις σε εταιρείες που συνδέονται με αυτόν και τους φίλους του. Συμμετείχαν επίσης στην επίλυση ζητημάτων ζωνών για μεγάλα κατασκευαστικά έργα επιφανών επιχειρηματιών έναντι δωροδοκιών.
Οι έρευνες αποκάλυψαν επίσης περιπτώσεις όπου ο Κουρούμ και οι συνεργάτες του δωροδόκησαν γραφειοκράτες για να διευκολύνουν την κατασκευή σε γη που φιλοξενεί ιστορικά σημαντικά κτίρια, περιβαλλοντικά προστατευμένες ζώνες ή χώρους πρασίνου. Επιπλέον, προκάλεσαν οικονομικές απώλειες στο κράτος με ψευδή δήλωση κόστους συντήρησης προστατευόμενων δημοσίων ακινήτων εντός οικοδομικών ζωνών.
Η έρευνα αποκάλυψε πώς ο Κουρούμ διέθεσε παράνομα διαμερίσματα σε άτομα κοντά στην κυβέρνηση, στερώντας τα από οικογένειες χαμηλού εισοδήματος που είχαν δικαίωμα επ’ αυτών. Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι αυτά τα διαμερίσματα χαρακτηρίστηκαν ως οικονομικά προσιτή στέγαση ως μέρος έργων ακινήτων που ελέγχονται από την κυβέρνηση (όπως αυτά που υποτίθεται ότι ξεκίνησαν να χτίζονται σε Καχραμανμαράς και Αντιόχεια μετά τους σεισμούς).
Φυσικά δεν είναι δυνατόν να γίνει πιστευτή η δικαιολογία της κυβέρνησης ότι ο τότε πρωθυπουργός Ερντογάν δεν είχε καμία γνώση επί ενός τόσο διαδεδομένου δικτύου διαφθοράς. Στοιχεία από τηλεφωνικές συνομιλίες αποκάλυψαν περιπτώσεις όπου ο μεγιστάνας των κατασκευών Αγάογλου, ο οποίος εμπλέκεται και σε εξαγορές γης από Σαουδάραβες στις περιοχές που επρόκειτο να γίνει το Kanal Istanbul, υποσχέθηκε να δωρίσει γη σε μια οργάνωση της οικογένειας Ερντογάν, το Ίδρυμα για τη Νεολαία και την Εκπαίδευση στην Τουρκία (το διαβόητο TÜRGEV).
Παρά το γεγονός ότι κρατήθηκε σε έρευνα για διαφθορά τον Δεκέμβριο του 2013, ο Αγάογλου διέφυγε τις νομικές συνέπειες καθώς η κυβέρνηση εμπόδισε και τελικά έθαψε την έρευνα.
Σύμφωνα με τον Καναδό δημοσιογράφο Σαΐντ Σεφά, ο Κουρούμ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση των επιχειρηματικών υποθέσεων της οικογένειας Ερντογάν, ιδιαίτερα του Μπιλάλ Ερντογάν, λειτουργώντας ως οικονομικός διευθυντής για την οικογένεια όλα αυτά τα χρόνια. Η άνοδός του από το 2006, που αρχικά τοποθετήθηκε σε κρίσιμη θέση στο υποκατάστημα της TOKI στην Κωνσταντινούπολη, και αργότερα ως επικεφαλής του Emlak Konut το 2009, συνέπεσε με τροποποιήσεις και αλλαγές στους κώδικες και τις άδειες αστικής ανάπτυξης που ωφελούσαν άτομα και οντότητες κοντά στην οικογένεια Ερντογάν. Ο Σεφά περιέγραψε τον Κουρούμ ως κεντρικό πρόσωπο στην εκμετάλλευση της Κωνσταντινούπολης για προσωπικό όφελος, με αποκορύφωμα τον προηγούμενο ρόλο του ως υπουργός περιβάλλοντος και αστικών υποθέσεων.
Εάν ο Κουρούμ κερδίσει τις εκλογές του δημάρχου, δεν θα νικήσει απλώς τον πιο μεγάλο αντίπαλο του Ερντογάν. Θα είναι επίσης ο επιτηρητής των κερδών χωροταξίας για λογαριασμό της οικογένειας Ερντογάν και ο άνθρωπος που θα αναλάβει να αποτελειώσει τα έργα τσιμεντοποίησης της Τουρκίας.
Πέτρος Κράνιας