Η Ουκρανία ενέτεινε τις προσπάθειές της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ μετά την εισβολή της Ρωσίας πέρυσι, υποστηρίζοντας ότι οι διαβεβαιώσεις ασφαλείας που δόθηκαν από τη Μόσχα, την Ουάσιγκτον και το Λονδίνο όταν παραχώρησε το πυρηνικό της οπλοστάσιο στη Ρωσία το 1994 είναι σαφώς άνευ αξίας.
Όπως σημειώνει το πρακτορείο Reuters σε ανάλυσή του, ενώ οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης λένε ότι θα πρέπει να προσφερθεί στο Κίεβο κάποιου είδους οδικός χάρτης στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, οι ΗΠΑ και η Γερμανία είναι επιφυλακτικές για οποιαδήποτε κίνηση που θα μπορούσε να φέρει τη συμμαχία πιο κοντά στον πόλεμο με τη Ρωσία.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν επικαλέστηκε την επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα σύνορα της Ρωσίας τις τελευταίες δύο δεκαετίες ως βασικό λόγο για την απόφασή του να στείλει δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022.
Οποιαδήποτε επέκταση του ΝΑΤΟ πρέπει να συμφωνηθεί και από τα 31 μέλη και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ έχει ήδη αποκλείσει την επίσημη πρόσκληση του Κιέβου στη σύνοδο κορυφής.
Ακολουθούν τα βήματα που έχει κάνει η Ουκρανία στην πορεία της προς την ένταξη στο ΝΑΤΟ, ένας πιθανός συμβιβασμός σχετικά με τα επόμενα βήματα και η άποψη της Ρωσίας για τις εξελίξεις.
Ένας αχαρτογράφητος δρόμος
Το 2008, το ΝΑΤΟ συμφώνησε στη σύνοδο κορυφής του Βουκουρεστίου ότι η Ουκρανία – η οποία ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης υπό την ηγεσία της Μόσχας μέχρι την κατάρρευσή της το 1991 – θα μπορούσε τελικά να ενταχθεί στη συμμαχία.
Ωστόσο, οι ηγέτες του ΝΑΤΟ δεν έδωσαν στο Κίεβο το λεγόμενο Σχέδιο Δράσης για την ένταξη (Membership Action Plan – MAP), το οποίο να καθορίζει έναν οδικό χάρτη για την προσέγγιση με το μπλοκ. Στη συνέχεια, η Μόσχα προσάρτησε παράνομα την Κριμαία από την Ουκρανία το 2014 και υποστήριξε αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία.
Σε μια σπάνια επίσκεψη στο Κίεβο τον Απρίλιο, ο Στόλτενμπεργκ δήλωσε ότι η “νόμιμη θέση” της Ουκρανίας είναι στο ΝΑΤΟ, αλλά αργότερα ξεκαθάρισε ότι δεν θα μπορέσει να ενταχθεί όσο συνεχίζεται ο πόλεμος με τη Ρωσία, οι δυνάμεις της οποίας καταλαμβάνουν πλέον μεγάλο μέρος της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας.
Στις αρχές Ιουνίου, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε ότι η χώρα του κατανοεί αυτή τη θέση, αλλά στα τέλη του μήνα επανέλαβε το αίτημα να λάβει η Ουκρανία “πολιτική πρόσκληση” στο ΝΑΤΟ κατά τη σύνοδο κορυφής.
Σύμφωνα με τη διαδικασία του ΜΑΡ που ακολουθήθηκε από άλλες πρώην κομμουνιστικές χώρες της ανατολικής Ευρώπης, οι υποψήφιοι πρέπει να αποδείξουν ότι πληρούν πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά κριτήρια και ότι είναι σε θέση να συνεισφέρουν στρατιωτικά στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ.
Από το 1999, οι περισσότερες χώρες που επιθυμούν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ έχουν συμμετάσχει σε διαδικασίες ΜΑΡ, αν και η διαδικασία αυτή δεν είναι υποχρεωτική: Η Φινλανδία και η Σουηδία, πρώην ουδέτερα κράτη που συνεργάζονταν στενά με το ΝΑΤΟ, κλήθηκαν να ενταχθούν απευθείας στη συμμαχία.
Δεν είναι σαφές ποια θα είναι η πορεία της Ουκρανίας προς την ένταξη, καθώς όλο και περισσότερες χώρες, ανάμεσά τους η Βρετανία και η Γερμανία, προτείνουν την παράκαμψη της διαδικασίας ΜΑΡ.
Ο στρατός της Ουκρανίας έχει κάνει σημαντικά βήματα προς τα πρότυπα του ΝΑΤΟ μετά την εισβολή της Ρωσίας. Η διαδικασία επιταχύνεται καθώς τα σοβιετικής κατασκευής όπλα και πυρομαχικά της σταδιακά εξαντλούνται και η Δύση εκπαιδεύει τα ουκρανικά στρατεύματα σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ και στέλνει όλο και πιο προηγμένο οπλισμό.
Γιατί η ένταξη της Ουκρανίας είναι τόσο ευαίσθητο ζήτημα;
Μια ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής βρίσκεται στο επίκεντρο της συμμαχίας, η οποία σχηματίστηκε το 1949 με πρωταρχικό στόχο την αντιμετώπιση του κινδύνου μιας σοβιετικής επίθεσης σε συμμαχικό έδαφος.
Αναφέρεται ως ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους η Ουκρανία δεν μπορεί να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ενώ βρίσκεται σε σύγκρουση με τη Ρωσία, καθώς αυτό θα μπορούσε να παρασύρει αμέσως τη συμμαχία σε πόλεμο.
Η ρήτρα, το άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον του ΝΑΤΟ, ορίζει ότι η επίθεση εναντίον ενός συμμάχου θεωρείται επίθεση εναντίον όλων των συμμάχων.
Ο Στόλτενμπεργκ έχει καταστήσει σαφές ότι, ενώ το ΝΑΤΟ πρέπει να συζητήσει τις επιλογές για την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία για το διάστημα μετά τον πόλεμο, οι εγγυήσεις ασφαλείας βάσει του άρθρου 5 θα παρέχονται μόνο στα πλήρη μέλη της συμμαχίας.
Το Κρεμλίνο παρουσιάζει την επέκταση του ΝΑΤΟ ως απόδειξη της εχθρότητας της Δύσης προς τη Ρωσία, κάτι που οι δυτικές δυνάμεις αρνούνται, υποστηρίζοντας ότι η συμμαχία είναι εντελώς αμυντικού χαρακτήρα.
Η Μόσχα έχει αναφέρει ότι θα προκαλέσει προβλήματα για πολλά χρόνια στο μέλλον αν η Ουκρανία ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και έχει προειδοποιήσει για απροσδιόριστη απάντηση για να διασφαλίσει την ασφάλειά της.