Κάθε κόμμα που σέβεται τον εαυτό του και έχει σοβαρές βλέψεις για ένα τουλάχιστον αξιοπρεπές εκλογικό αποτέλεσμα γνωρίζει πως, σε σχέση με ένα ψηφοδέλτιο εθνικών εκλογών, ένα καλό ευρωψηφοδέλτιο απαιτεί άλλη συνταγή: πανελλαδικό, αποτελούμενο μόλις από 42 πρόσωπα που πρέπει να έχουν απήχηση παντού (σε κάθε περιφέρεια, σε κάθε ειδικό ακροατήριο), κάθε όνομα έχει από πίσω ένα σκεπτικό, μια ξεχωριστή νοητή γραμμή που το συνδέει με έναν κομματικό στόχο – όσο πιο καλά επεξεργασμένη είναι η ιδέα, τόσο καλύτερα θα «πιάσει», ακόμα και αν ο εν λόγω δεν καταφέρει να φτάσει ποτέ στις Βρυξέλλες ούτε περάσει ποτέ τις πόρτες του Ευρωκοινοβουλίου στο Στρασβούργο.
Φέτος ένα κόμμα δεν ακολούθησε την πεπατημένη – ο ΣΥΡΙΖΑ ξεκίνησε, για πρώτη φορά, μια διαδικασία προκριματικών, η οποία ωστόσο δεν παρεκκλίνει στο ελάχιστο στην ανθρωπογεωγραφία με τα όσα μέχρι σήμερα ακολουθούν οι πολιτικές ηγεσίες στην κατάρτιση του ευρωψηφοδελτίου. Κι αυτό γιατί η συνταγή είναι, σε έναν βαθμό, και κυνική – προβλέπει ό,τι συστατικό χρειάζεται με μεζούρα ακριβείας, ανεξαρτήτως των φωνών που ακούγονται για την ποιότητα των προσώπων που επιλέγονται ή τα αποτελέσματα μετά, όταν οι απεσταλμένοι ευρωβουλευτές αποδειχθούν κατώτεροι των περιστάσεων. Μετά την απομάκρυνση εκ του ταμείου, άλλωστε, ουδέν λάθος αναγνωρίζεται. Και στόχος των κομματικών επιτελείων είναι να φτάσουν τους πολίτες στο ευρωταμείο.
Μεταγραφές για τη διεύρυνση
Ακριβώς επειδή στις ευρωεκλογές το «τυράκι» (δηλαδή το διακύβευμα της διακυβέρνησης) που θα μπορούσε να δημιουργήσει μεγάλα ρεύματα μετακινήσεων δεν υπάρχει, η βασική συζήτηση για διεύρυνση ακροατηρίου πέφτει στους ώμους καίριων και σημαντικών μεταγραφών, οι οποίες με τον έναν ή τον άλλον τρόπο βοηθούν μη κομματικά ακροατήρια να ρίξουν μια ματιά στα απέναντι ψηφοδέλτια. Αυτές αφορούν είτε πολιτική διεύρυνση είτε γεωγραφική, ώστε να υπάρξει ένα νέο κοινό για το κόμμα σε περιοχή στην οποία η απεύθυνση δεν είναι δεδομένη. Οι μεταγραφές είναι πετυχημένες κυρίως όταν προκαλούν ντόρο ή όταν υπάρχει έντονη αντίδραση από μια πλευρά που «χάνει» παίκτες. Οπότε σ’ αυτή την προεκλογική περίοδο παρατηρήθηκε το εξής φαινόμενο: αντί τα κόμματα να βροντοφωνάζουν γι’ αυτούς που φεύγουν, όπως συνέβαινε σε μεγάλο βαθμό ως τώρα, επέλεξαν να τους αγνοήσουν.
Το βασικό μεταγραφικό πεδίο είναι καθαρά φέτος ο χώρος του πολιτικού κέντρου: η ΝΔ διεκδικεί να διατηρήσει τα ανοίγματά της προς τα εκεί με πρόσωπα που έχουν παλαιότερη, μεγαλύτερη ή μικρότερη, πασοκική παρουσία – η Εύη Χριστοφιλοπούλου, ο Σπύρος Καρανικόλας, ο Σωτήρης Σέρμπος, ο ποταμογενής (αν και χρόνια στο γραφείο Μητσοτάκη) Δημήτρης Τσιόδρας, συντροφιά με τον πρώην βουλευτή Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ Πύρρο Δήμα, έχουν στόχο να προσεγγίσουν ένα κοινό που αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στη ΝΔ και στο ΠΑΣΟΚ, κόβοντας ενδεχομένως την πορεία και για το κόμμα του Ανδρέα Λοβέρδου, που ψαρεύει στους ίδιους ακριβώς ψηφοφόρους. Αυτή τη φορά, ωστόσο, και το ΠΑΣΟΚ επέλεξε να κινηθεί μεταγραφικά – στο πεδίο του πολιτικού κέντρου με τον Γιώργο Καλλιακμάνη, που δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια, και στο γεωγραφικό πεδίο που λείπει από το κόμμα, τη Βόρεια Ελλάδα, με τη μεταγραφή του Θοδωρή Ζαγοράκη. Οι μεταγραφές έχουν, βέβαια, κι αυτές το κόστος τους, ειδικά στους ψηφοφόρους που δεν βλέπουν για λόγους πολιτικούς ή ηθικούς με καλό μάτι τα ανοίγματα. Ποιος δεν συμμετέχει στη μεταγραφική σεζόν; Ο ΣΥΡΙΖΑ, που ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχει ενσωματώσει υποψηφίους από μια πλευρά του δεξιού ακροατηρίου, όπως η Ελενα Κουντουρά και ο Ευάγγελος Αντώναρος.
Σελέμπριτι για τη διαφορά
Οπως οι πολιτικοποιημένοι, εκτός κομματικού ακροατηρίου, πρέπει να βρουν κάποιο λόγο για να φτάσουν μέχρι το παραβάν της ευρωκάλπης, έτσι και οι ψηφοφόροι χωρίς πολιτικό ενδιαφέρον (οι λεγόμενοι απολιτίκ ή χαλαροί ψηφοφόροι) πρέπει να γοητευτούν με κάποιον τρόπο από ένα ψηφοδέλτιο – ενδεχομένως με πρόσωπα που μιλούν όπως αυτοί, που δεν έχουν απαραίτητα κομματική εμπειρία, όμως με τον έναν ή τον άλλο τρόπο είναι γνωστοί και αγαπημένοι, με αναγνωρισιμότητα και δυνατότητα παρέμβασης σε θέματα κοινωνικά ακόμα και μέσα από ψυχαγωγικές εκπομπές, που έχουν συνήθως υψηλότερη τηλεθέαση: έτσι προσεγγίζεται το κοινό που κανείς δεν μπορεί να προσεγγίσει, ώστε να μειωθούν τα ποσοστά της αποχής – όσο πιο αγαπητό το πρόσωπο, τόσο περισσότερους τραβάει. Σε μικρότερη κλίμακα, στην κατηγορία «σελέμπριτι», μπαίνουν οι καθηγητές, οι γιατροί και οι δικηγόροι, γιατί τουλάχιστον στο πεδίο τους κερδίζουν από την αναγνώριση και την ευρύτητα του κύκλου τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα από το 2019, που επανέρχεται στο ψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ, είναι ο Σάκης Αρναούτογλου, ο οποίος «μάζεψε» τις λεγόμενες «δεύτερες» και «τρίτες» ψήφους, φτάνοντας πέμπτος στη γενική κατάταξη για το κόμμα.
Δεν είναι όμως σύνηθες οι μετεωρολόγοι να αποτελούν τους πραγματικούς υποψηφίους – σελέμπριτι, με τον τρόπο που έχουμε μάθει να μιλάμε και να τους αναγνωρίζουμε: είτε πρόκειται για ηθοποιούς, τραγουδιστές, αθλητές και ενίοτε δημοσιογράφους, καθώς εκείνοι είναι που μπαίνουν στα σπίτια κάθε ανθρώπου, ανεξαρτήτως προσλαμβάνουσας ή οικονομικής επιφάνειας. Η ΝΔ φέτος έχει κρατηθεί περισσότερο σ’ αυτό το πεδίο, επιλέγοντας την ολυμπιονίκη και αντιπεριφερειάρχη Βούλα Πατουλίδου και τους δημοσιογράφους Βίκυ Φλέσσα και Νίκο Στέφο, ενώ στις προκριματικές του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να συναντήσει κανείς την ολυμπιονίκη Σοφία Μπεκατώρου, τον πρώην μπασκετμπολίστα Νίκο Παππά, τη δημοσιογράφο Δώρα Τσαμπάζη, τον ηθοποιό Μάριο Αθανασίου, τρεις τηλεοπτικούς δημοσιογράφους (Δημήτρης Πανόπουλος, Δημήτρης Παπανώτας και Λάμπρος Παναγιώτου). Στο ΠΑΣΟΚ, σ’ αυτήν την κατηγορία, μετράται εκτός από τον Αρναούτογλου η Αννα Βερούλη, αλλά και ένα ακόμα «άλλου τύπου» γνωστό όνομα, αυτό του Γρηγόρη Λαμπράκη.
Κομματική εσάνς για τη συσπείρωση
Ακόμα κι όταν όλα τα υπόλοιπα εκλείψουν, ένα είδος υποψηφίου δεν θα σταματήσει ποτέ να υπάρχει σε κάθε ευρωψηφοδέλτιο: το κομματικό στέλεχος που λειτουργεί συσπειρωτικά είτε για την πλειοψηφία του κόμματος είτε για την εσωκομματική αντιπολίτευση. Ο άνθρωπος που έχει λιώσει τα παπούτσια του για χρόνια σε πολιτικές και κομματικές θέσεις και αποφασίζει να κάνει ακόμα ένα μεγάλο βήμα. Και οι «κομματικοί» χωρίζονται σε δύο βασικές υποκατηγορίες – στους «στρατιώτες» και στα πρόσωπα πρώτης γραμμής.
Οι μεν μπαίνουν στη διαδικασία να εκτεθούν στην πανελλαδική κάλπη είτε γιατί δεν υπάρχει άλλος είτε γιατί πιστεύουν (λανθασμένα) πως έχουν τύχη είτε γιατί «τραβούν ψηφοφόρους» όπου υπάρχουν ανάγκες του κόμματος, γνωρίζοντας ωστόσο πως δεν πρόκειται να βγουν στις πρώτες θέσεις. Και πάλι, όσο πιο ψηλά φτάσουν τόσο πιο πολύ ανεβάζουν τις κομματικές τους μετοχές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ως εκ τούτου, θα βάλουν τα δυνατά τους για το καλύτερο αποτέλεσμα, έχοντας στη διάθεσή τους ήδη εμπειρία από άλλες εκλογικές διαδικασίες, είτε συμμετείχαν σ’ αυτές είτε όχι.
Οι δε, οι προβεβλημένοι, είναι εκείνοι που κατεβαίνουν στη μάχη με αξιώσεις. Οπως ο καθηγητής Νικόλας Φαραντούρης, σύμβουλος Ευρωπαϊκών θεμάτων του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ. Συνήθως έχουν ξεκινήσει την προεκλογική τους εκστρατεία πολύ νωρίτερα από την ημέρα που το όνομά τους ανακοινώνεται, έχουν φτιάξει δίκτυο, έχουν εξασφαλίσει τις στηρίξεις τους. Δεν έχουν πρόβλημα αναγνωρισιμότητας, αν όχι στο ευρύ κοινό, τουλάχιστον στον βασικό κομματικό πυρήνα που, βρέξει – χιονίσει, θα δώσει το «παρών» στην κάλπη και για λόγους που υπερβαίνουν την επίδοση του κόμματος στη συγκεκριμένη φάση. Στα αρνητικά; Κανείς δεν εκπλήσσεται όταν τους βλέπει στο ψηφοδέλτιο. Στα θετικά; Συνήθως εκείνοι είναι που εκλέγονται στις πολύτιμες εκλόγιμες θέσεις του κάθε κόμματος. Σ’ αυτήν την κατηγορία βρίσκονται πολλοί: οι Βαγγέλης Μεϊμαράκης, Ελίζα Βόζενμπεργκ και Μανώλης Κεφαλογιάννης, που ήδη είχαν εκλεγεί στη ΝΔ, οι Ανδρέας Σπυρόπουλος, Νίκος Παπανδρέου, Φίλιππος Σαχινίδης και Γιάννης Μανιάτης στο ΠΑΣΟΚ, καθώς και πρώην βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, όπως η Δώρα Αυγέρη, ο Γιώργος Τσίπρας, η Παναγιώτα Δριτσέλη και ο Παναγιώτης Κουρουμπλής.