Η υπογραφή του κειμένου της «Διακήρυξης των Αθηνών» μεταξύ του έλληνα Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη και του τούρκου Προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ως μια προσπάθεια για την ενίσχυση του κλίματος φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης, θα πρέπει να ιδωθεί ως μέρος της επίσημης εθιμοτυπικής διπλωματίας μεταξύ Αθήνας – Αγκυρας με άκρως επικοινωνιακό περιεχόμενο. Αυτό γιατί οι εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις στα ελληνοτουρκικά, διμερή και διεθνή θεσμικά ζητήματα, διατηρήθηκαν απαράλλαχτες, ενώ στην κατακλείδα του κειμένου προσδιορίζεται ο μη δεσμευτικός του χαρακτήρας:
«Αυτή η Διακήρυξη δεν αποτελεί διεθνή συμφωνία, δεσμευτική για τα Μέρη κατά το διεθνές δίκαιο».
Αναλυτικότερα η Αγκυρα, για ακόμη μια φορά, ανοίγει τη βεντάλια του συνόλου των ελληνοτουρκικών ζητημάτων με τον Ερντογάν να υπογραμμίζει τα πολλαπλά και «αλληλένδετα προβλήματα που πρέπει να λυθούν εκτός από την υφαλοκρηπίδα». Συνεχίζοντας με την αναγκαιότητα ότι η όποια επίλυση του Κυπριακού θα πρέπει να λάβει υπόψη τις «πραγματικότητες» στο νησί, ενώ δεν ξεχνά να μεταλλάξει από θρησκευτικό σ’ εθνικό τον χαρακτήρα της μουσουλμανικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης χαρακτηρίζοντάς την τουρκική.
Αντίστροφα η Αθήνα, θα προδηλώσει τις ευγενείς της προθέσεις για την εγκαθίδρυση ενός κλίματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης – αρμονικής συνεργασίας, μέσω ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας.
«Να διατυπώνουμε τις διαφορές μας και να αναζητούμε λύσεις. Συμφωνήσαμε να πιάσουμε και πάλι το νήμα των επαφών μας πάνω σε τρεις άξονες: πολιτικό διάλογο, θετική ατζέντα και μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης».
Χωρίς να δύναται να παραγνωρίσουμε τα αποτελέσματα του 5ου Ανώτατου Συμβούλιου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας σε διμερείς συμφωνίες, μνημόνια κατανόησης και κοινές δηλώσεις σε τομείς χαμηλής πολιτικής, το αξονικό ερώτημα συνίσταται στον αντικειμενικό σκοπό της επίσκεψης του τούρκου Προέδρου στην Αθήνα και των συμπαρομαρτούντων απολήξεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Η απάντηση στο ανωτέρω ερώτημα έχει μία μόνο οδό προσέγγισης που είναι η λειτουργία της διπλωματίας στο ενδοκρατικό και διακρατικό επίπεδο.
Ως προς το πρώτο (ενδοκρατικό επίπεδο), η επικοινωνία-διακήρυξη των κεντρικών στόχων της εξωτερικής πολιτικής ενός κράτους, αποσκοπεί πρωτίστως στην ενίσχυση της εσωτερικής κοινωνικοπολιτικής συνοχής και στην αύξηση του βαθμού της εσωτερικής νομιμοποίησης της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας.
Ενώ στο διακρατικό επίπεδο, η πολύπλευρη λειτουργία της διπλωματίας, αντικατοπτρίζεται στην ανάπτυξη-ενίσχυση των εξωτερικών σχέσεων/επικοινωνίας μεταξύ των κρατών, στη σύναψη διεθνών συνθηκών, στην επίλυση διακρατικών διαφορών, στον συμβολισμό ιστορικών και πολιτικών γεγονότων, στην προαγωγή-προάσπιση των εθνικών συμφερόντων, στη χάραξη κόκκινων γραμμών κ.ά.
Στο πλαίσιο αυτό, εντοπίζεται και το ουσιαστικό διακύβευμα της επίσκεψης Ερντογάν, υπό την έννοια, ότι η Αγκυρα, εμμέσως πλην σαφώς, εμμένει σε μια συνολική διευθέτηση των ελληνοτουρκικών – Κυπριακού με διμερείς διαπραγμάτευσης. Η εξέλιξη αυτή, ναι μεν αντίκειται στην αξονική θέση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, ότι η μοναδική διαφορά με την Τουρκία είναι το ζήτημα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης, δεν αποκλείει όμως την αυτοπαγίδευσή της στην παρελκυστική πολιτική της Αγκυρας για μια εφ’ όλης της ύλης διαπραγμάτευση.
Ο Διονύσης Τσιριγώτης είναι επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς