Η επικειμένη επίσκεψη του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα, επικεφαλής πολυμελούς αντιπροσωπείας, αποτελεί ορόσημο στην προσπάθεια εμπεδώσεως του θετικού κλίματος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, το οποίο παρατηρείται από την επαύριον των μεγάλων σεισμών οι οποίοι έπληξαν τη Νοτιοανατολική Τουρκία την 6η Φεβρουαρίου 2023. Αντίστοιχες προσδοκίες είχαν τραφεί και επί τη ευκαιρία της προηγούμενης επισκέψεως του προέδρου της Τουρκίας στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 2017. Αυτή όμως σημαδεύθηκε από απρόοπτα τα οποία και ελαχιστοποίησαν τη θετική επίδρασή της στις διμερείς σχέσεις. Δεδομένης εκείνης της εμπειρίας, είναι λογικό να αναμένει κανείς ότι η προσεχής επίσκεψη θα είναι προσεκτικώς μελετημένη σε κάθε της λεπτομέρεια. Αμφότερα τα μέρη επιθυμούν να καταγραφεί ως επιτυχημένη η επίσκεψη κρατώντας τον πήχη των προσδοκιών σε ρεαλιστικά επίπεδα.
Προ των σεισμών της 6ης Φεβρουαρίου 2023 οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είχαν φθάσει στο χειρότερο σημείο της τελευταίας εικοσαετίας. Μετά την υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου τον Νοέμβριο του 2019, ακολούθησε η μεταναστευτική κρίση του Εβρου τον Μάρτιο του 2020 αλλά και το παρ’ ολίγον θερμό επεισόδιο τον Αύγουστο του 2020 στα ανοικτά της Μεγίστης. Εν τω μεταξύ ο πρόεδρος Ερντογάν είχε καταφερθεί με πρωτοφανείς προσωπικούς χαρακτηρισμούς κατά του Πρωθυπουργού της Ελλάδος Κυριάκου Μητσοτάκη. Πώς συμβιβάζονται όλα αυτά με την προσεχή επίσκεψη και τις μάλλον συμβιβαστικού χαρακτήρα δηλώσεις του τούρκου προέδρου ενόψει της επισκέψεως; Ο πρόεδρος Ερντογάν εφαρμόζει στα ελληνοτουρκικά – όπως και σε πολλά άλλα ζητήματα – το ρητό του προκατόχου του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Ερωτηθείς για το πώς εξηγεί τη στροφή 180 μοιρών μεταξύ των χθεσινών και των σημερινών του απόψεων, ο Ντεμιρέλ απάντησε σιβυλλικώς: «Το χθες είναι χθες, το σήμερα είναι σήμερα». Πέραν του αναπόφευκτου πολιτικού ρεαλισμού, η βελτίωση της διαπροσωπικής σχέσεως μεταξύ των δύο ηγετών αποτελεί επίσης ένα σημαντικό ζητούμενο της επισκέψεως, δεδομένου και του προσωποκεντρικού χαρακτήρα της τουρκικής διακυβερνήσεως, όπως μάλιστα επικυρώθηκε και με την αναθεώρηση του Συντάγματος του 2017.
Αν η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών ή τα μειονοτικά ζητήματα δεν αναμένεται να προσφέρουν πεδία συγκλίσεων, δεν ισχύει το ίδιο με τη διμερή οικονομική συνεργασία. Η συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδος και Τουρκίας για τέταρτη φορά και για πρώτη φορά από το 2016 αποσκοπεί ακριβώς εκεί. Αλλωστε το ανεξερεύνητο και αναξιοποίητο δυναμικό της ελληνοτουρκικής συνεργασίας παραμένει τόσο μεγάλο, ώστε είναι εφικτός ο εντοπισμός πεδίων συνεργασίας στα οποία μια μικρή βελτίωση μπορεί να έχει άμεσα και απτά αποτελέσματα. Το Μεταναστευτικό και ο τουρισμός αποτελούν δύο προφανή πεδία για την εμβάθυνση της διμερούς συνεργασίας. Ιδίως η συνεργασία στον τομέα του τουρισμού σε συνδυασμό με τη διευκόλυνση της χορηγήσεως βίζας προς τούρκους τουρίστες που αποτελούν ήδη σημαντικό ποσοστό της τουριστικής αγοράς των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου θα μπορούσε να έχει ευεργετική επίδραση στις τοπικές οικονομίες. Η πρόσφατη απόφαση της ελληνικής κυβερνήσεως να δώσει έμφαση στην ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών πάρκων στο Αιγαίο θα μπορούσε να προσφέρει ένα νέο πεδίο ελληνοτουρκικής συνεργασίας επί τη βάσει προφανώς του διεθνούς δικαίου. Η ενεργειακή απεξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες αλλά και η διασύνδεση των ενεργειακών δικτύων μπορούν να αποφέρουν οφέλη που δεν θα περιορίζονται στις δύο χώρες αλλά θα αφορούν και την Ανατολική Μεσόγειο, τα Βαλκάνια και την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ