Στην Τουρκία, όπου η κυβέρνηση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εργάζεται για τη συγκέντρωση της πολιτικής εξουσίας, τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν είχαν το τελευταίο διάστημα πολλούς λόγους αισιοδοξίας.
Οι μαζικές διαδηλώσεις αυτού του μήνα στην Κωνσταντινούπολη ήταν μια σπάνια εξαίρεση.
Στις 9 Ιουλίου, αφού περπάτησε επί 25 ημέρες από την πρωτεύουσα, την Άγκυρα, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης της Τουρκίας, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, προέτρεψε υποστηρικτές να αντισταθούν στην παρακμή των δημοκρατικών ελευθεριών. «Θα σπάσουμε τα τείχη του φόβου», είπε ο Κιλιτσντάρογλου σε ένα πλήθος εκατοντάδων χιλιάδων. «Η τελευταία μέρα της πορείας δικαιοσύνης μας είναι μια νέα αρχή, ένα νέο βήμα.» Το ερώτημα είναι τώρα κατά πόσον η διαιρεμένη πολιτική αντιπολίτευση της Τουρκίας μπορεί να κινηθεί πέρα από τη ρητορική και να προκαλέσει μια ουσιαστική, ενοποιημένη πρόκληση στην πολιτική ηγεμονία του Ερντογάν.
Το κόμμα που ηγείται το Κιλιτσντάρογλου, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), διαχειρίζεται ένα υψηλό επίπεδο στήριξης από τους τούρκους που απογοητεύτηκαν από την πλειοψηφική διακυβέρνηση του Ερντογάν. Αλλά στο περιορισμένο πολιτικό περιβάλλον της Τουρκίας, και με έναν δημοφιλή αν και πολωτικό πρόεδρο ακόμα στο τιμόνι, οι ηγέτες της αντιπολίτευσης θα αντιμετωπίσουν έναν δύσκολο αγώνα για να διατηρήσουν τη δυναμική που έχουν καθιερώσει.
Λίγες μέρες πριν την άφιξή του στην Κωνσταντινούπολη, καθώς πλησίαζε τα όρια της πόλης, ο Κιλιτσντάρογλου ακουγόταν πιο έκπληκτος από οποιονδήποτε με το μέγεθος της διαμαρτυρίας, και γνώριζε πολύ καλά τις δυσκολίες που θα ακολουθούσαν. Η πορεία ήταν μια απρογραμμάτιστη αντίδραση στη σύλληψη του Ένις Μπερμπέρογλου, πρώην αρχισυντάκτη της δημοφιλούς εφημερίδας Hürriyet και βουλευτή του CHP.
Ωστόσο, οι πιο συγκεκριμένοι στόχοι της πορείας, όπως και η διαδρομή της, έγιναν γνωστοί μόνο μετά την έναρξη της διαμαρτυρίας των 450 χιλιομέτρων. Μέχρι τη στιγμή που ο Κιλιτσντάρογλου έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, οι διαδηλωτές ζητούσαν οικονομική ισότητα, εκπαιδευτική ευκαιρία, ισότητα των φύλων και εγγύηση της μη διάκρισης λόγω εθνικότητας, θρησκείας ή πολιτιστικής ταυτότητας. Ο Κιλιτσντάρογλου, εν τω μεταξύ, δήλωσε ότι στόχος του ήταν η πλήρης αναδιαμόρφωση του τουρκικού κράτους, με σαφή όρια στην εκτελεστική εξουσία από ένα ανανεωμένο κοινοβούλιο, ένα αμερόληπτο δικαστικό σώμα και ελεύθερα μέσα ενημέρωσης. Η σφυρηλάτηση μιας συνεκτικής πολιτικής πλατφόρμας από μια τέτοια ποικιλία στόχων θα δοκιμάσει την ηγεσία του CHP.
Τα τελευταία χρόνια, οι αυθόρμητες διαδηλώσεις, όπως αυτή που μόλις ολοκληρώθηκε, δεν έχουν αποφέρει τις μεταρρυθμίσεις που επεδίωκαν οι συμμετέχοντες. Τον Μάιο του 2013, για παράδειγμα, συγκεντρώθηκαν τεράστια πλήθη για να αμφισβητήσουν τα σχέδια της κυβέρνησης για την ανάπτυξη του πάρκου Γκεζί της Κωνσταντινούπολης. Οι διαδηλώσεις τελείωσαν χωρίς πραγματικό πολιτικό αντίκτυπο. Παρόμοια έκβαση είναι πιθανή και αυτή τη φορά.
Παρ ‘όλα αυτά, οι αριθμοί των δημοσκοπήσεων δείχνουν ότι ο κόσμος συσπειρώνεται όλο και περισσότερο πίσω από τον Κιλιτσντάρογλου. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε η Research Istanbul την ημέρα της διαδήλωσης, η υποστήριξη για την πορεία ήταν 43%, δηλαδή περίπου 17 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερη από τις εκτιμήσεις έγκρισης του CHP. Με άλλα λόγια, οι διοργανωτές του CHP έλαβαν στήριξη έξω από την εκλογική βάση τους, ένα σημάδι της βαθειάς απογοήτευσης της Τουρκίας με το status quo.
Οι υποστηρικτές περιελάμβαναν μέλη του φιλοκουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP), το 83% των οποίων ενέκρινε τη διαμαρτυρία. Ακόμα αντέταξε με μέλη του ίδιου του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν. Το 10% των μελών του ΑΚΡ που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι υποστήριζαν τους στόχους της πορείας.
Με την απροσδόκητη, απρογραμμάτιστη πολιτική ανυπακοή του, ο Κιλιτσντάρογλου φαίνεται να έχει εδραιώσει τον ρόλο του ως αρχηγός μιας μεγαλύτερης, κάπως κατακερματισμένης, αντιπολίτευσης. Τη χρονιά μετά από το αποτυχημένο πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου, η αναπόφευκτη αλλά υπερβολικά βαριά απάντηση της κυβέρνησης έχει αποξενώσει πολλούς τούρκους. Δεδομένου ότι η κατάσταση έκτακτης ανάγκης εξακολουθεί να ισχύει, φαίνεται ότι ένα αυξανόμενο τμήμα του κόσμου είναι δεκτικό στις εκκλήσεις της αντιπολίτευσης για ενίσχυση του κράτους δικαίου.
Η στενή νίκη του Ερντογάν στο συνταγματικό δημοψήφισμα του Απριλίου, που απέδωσε στον πρόεδρο νέες αρμοδιότητες για να μπορεί να διαλύσει το Κοινοβούλιο, να εκδώσει διατάγματα και να ορίσει μονομερώς δικαστές, εμβάθυνε τη βούληση της αντιπολίτευσης. Αλλά ώθησε επίσης περισσότερους τούρκους στην αγκαλιά της αντιπολίτευσης. Σύμφωνα με έρευνα της Research Istanbul, μεταξύ εκείνων που ψήφισαν «όχι» στο δημοψήφισμα, το 85% στάθηκε με τους διαδηλωτές του Κιλιτσντάρογλου. Χαρακτηριστικά, το 7% όσων ψήφισαν «ναι» έκαναν το ίδιο.
Είναι πολύ νωρίς να υποθέσουμε ότι η πορεία του Κιλιτσντάρογλου θα έχει διαρκή αντίκτυπο στην πολιτική κατεύθυνση της Τουρκίας. Αλλά, τουλάχιστον, έχει αναθεωρήσει τις προσδοκίες για τις επόμενες προεδρικές εκλογές της χώρας, που έχουν προγραμματιστεί για το Νοέμβριο του 2019. Ωστόσο, ακόμα και με τα μέτρια οφέλη που σημειώθηκαν νωρίτερα αυτόν το μήνα, ο Ερντογάν παραμένει ένας τρομερός αντίπαλος και υπάρχει ακόμα ένας μακρύς δρόμος να περπατηθεί εάν είναι να πραγματοποιηθεί η «νέα αρχή» του Κιλιτσντάρογλου για την Τουρκία.