Liberal (όχι νεο-liberal), σχετικά εύρωστος, θέλει μεγαλύτερη δημόσια – κρατική παρέμβαση σε κάποιους τομείς, έχει πτυχίο κατά βάση ΑΕΙ, είναι κάτοικος κυρίως πόλης, εν συγχύσει σε πολλά άλλα χαρακτηριστικά και κινείται μεταξύ τριών ή τεσσάρων κομμάτων και στην πρόθεση της ψήφου.
Μια σκιαγράφηση του σύγχρονου κεντροαριστερού στην Ελλάδα του 2024 καταγράφει αρκετές από τις σταθερές της παραδοσιακής κεντροαριστερής ταυτότητας αλλά και προσθέτει πολλά από τα νέα στοιχεία ρευστότητας που περιγράφουν κάθε ιδεολογική, πολιτική, πολιτισμική ταυτότητα των ημερών μας. Κατ’ αρχάς, μιλώντας για Κεντροαριστερά σήμερα, πρέπει να αφαιρέσουμε πολλές από τις βεβαιότητες της Κεντροαριστεράς μέχρι τη μεταβολή του κλασικού δικομματισμού (εκεί γύρω στα 2010-2012). Ως τότε είχαμε ένα διαμοιρασμένο κοινό κυρίως μεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ και φυσιολογικά όσοι αυτοπροσδιορίζονταν ως κεντροαριστεροί επέλεγαν το κόμμα της Χ. Τρικούπη. Η απότομη ανακατάταξη στο πολιτικό σύστημα που επέφερε ο μνημονιακός κύκλος, όχι απλώς έφερε τον ΣΥΡΙΖΑ απ’ το 2012 μέχρι το 2023 στη θέση του δεύτερου πόλου, αλλά και αναδιέταξε τις ταυτότητες και τις πολιτικές γεωγραφίες σε όλο το πολιτικό τόξο.
Με δεύτερο καθοριστικό επιταχυντή το αντι-ΣΥΡΙΖΑ ρεύμα, είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης που με ένα πετυχημένο άνοιγμα αλίευσε από την Κεντροαριστερά πρόσωπα και ατζέντες, και διεμβόλισε έναν παραδοσιακό για τον χώρο του αντίπαλο πόλο με την περίφημη μέθοδο της τριγωνοποίησης. Το επιβεβαίωσε και στο πρόσφατο βρετανικό podcast «The Rest is Politics», όπου είπε ότι «έχω ανθρώπους μέσα στο κόμμα μου που στην πραγματικότητα θα ανήκαν στο Εργατικό Κόμμα ή ανήκαν στο ΠΑΣΟΚ, το οποίο ήταν το αντίστοιχο του Εργατικού Κόμματος. Επομένως, κατάφερα να συνασπίσω αυτούς τους ανθρώπους χωρίς να προσβάλω τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους». Αυτό βέβαια αφορά τη στρατηγική Μητσοτάκη που όμως δεν είναι ασύνδετη από τις αλλαγές που έχουν επέλθει στις πολιτικές συμπεριφορές και γεωγραφίες στη χώρα μας εδώ και δεκαπέντε χρόνια.
Ανακατανομές και αντιφάσεις
Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα της GPO: στο ερώτημα σε κεντροαριστερούς για τον καταλληλότερο ως πρωθυπουργό, το 29,1% απαντά τον Στέφανο Κασσελάκη, το 19,2% τον Νίκο Ανδρουλάκη. Αυτές οι απαντήσεις θα έλεγε κάποιος πως είναι απόλυτα προφανείς. Ομως και ένα 10,1% των κεντροαριστερών απαντά τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ενδεικτικό των παραπάνω ανακατανομών και μπερδεμάτων. Στην ερώτηση «ποιο κόμμα θα ψηφίσετε;» 34,3% των κεντροαριστερών απαντούν ΣΥΡΙΖΑ, 24% ΠΑΣΟΚ, ενώ 6,1% ΝΔ και 5,7% Ελληνική Λύση. Επίσης στοιχεία που δείχνουν αλλαγές σε σχέση με τα χρόνια του δικομματισμού. Η πρόσφατη παρουσίαση της περίπου δεκαετούς έρευνας – σε έξι κύματα – της διαΝΕΟσις ωσαύτως εκβάλλει σε ενδιαφέροντα, και αντιφατικά, συμπεράσματα. Στο ερώτημα «ποιος ιδεολογικός προσδιορισμός θα σας ταίριαζε περισσότερο;» οι περισσότεροι (20,5%) απαντούν «σοσιαλδημοκρατία», 19,3% «φιλελευθερισμός» και 13,8% «σοσιαλισμός». Οταν όμως οι ερωτώμενοι καλούνται να αξιολογήσουν κάποιες λέξεις που σχετίζονται με την οικονομία, ως πιο δημοφιλείς καταγράφονται – πάντα στη διαΝΕΟσις – η «αξιολόγηση» (88,9% την ταυτίζουν με κάτι «καλό»), η «ανταγωνιστικότητα» (82,7%) και οι «μεταρρυθμίσεις» (78,5%). Οροι που παλιότερα ήταν συνδεδεμένοι πάντως όχι ακριβώς με την Κεντροαριστερά. Παράλληλα και άλλες έρευνες δείχνουν πως μερίδα όσων δηλώνουν κεντροαριστεροί βλέπει με μικρότερη καχυποψία τα ιδιωτικά ΑΕΙ αλλά και απαιτεί παρεμβατικότερο κράτος σε θέματα όπως η υγεία.
Τα αντι-ΣΥΡΙΖΑ αισθήματα
Μια ανάγνωση της συμπεριφοράς πολλών κεντροαριστερών, σε μια κοινωνία που, βάσει της έρευνας – μαμούθ της διαΝΕΟσις μαζί με τη Μetron Αnalysis, πιστεύει πρώτα και κύρια στην οικογένεια, έχει να κάνει και με τις μετατοπίσεις της δεκαετίας αλλά και με το εγχείρημα ΣΥΡΙΖΑ. Ενα μέρος των πολιτικών επιστημόνων βλέπει μια μετατόπιση κεντροαριστερών προς τον Μητσοτάκη κυρίως να έχει ως αιτία τα αντι-ΣΥΡΙΖΑ αισθήματα περισσότερο από τα επιτυχή ανοίγματα του Πρωθυπουργού. Εγινε πιο «δεξιός» ο σημερινός κεντροαριστερός; Εγινε πιο ανοιχτός, θα έλεγε κάποιος, με αρκετά στοιχεία που προσομοιάζουν με αντίπαλες ιδεολογίες. Θέλει νόμο για τα ομόφυλα, είναι πιο επιφυλακτικός στην τεκνοθεσία, θέλει Ευρώπη αλλά όχι ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές ή βλέπει με καχυποψία τις ΜΚΟ. Στην ανάλυση του καθηγητή Γεράσιμου Μοσχονά για τη διαΝΕΟσις για το «τι πιστεύουν οι Ελληνες» (Μάιος 2024), στο ερώτημα «ποιος από τους παρακάτω ιδεολογικούς χαρακτηρισμούς θα λέγατε πως σας ταιριάζει περισσότερο;», 15,6% των της ΝΔ απαντούν «σοσιαλδημοκρατία» [οι περισσότεροι (38,4%) της ΝΔ απαντούν «φιλελευθερισμός»]. Τα παραπάνω καθιστούν πιο περίπλοκη την απεύθυνση στον μέσο κεντροαριστερό σήμερα και με πιο απαιτητικές στρατηγικές τη συνάντηση μαζί του.