Του Κώστα Ράπτη
Κατά τον Ταγίπ Ερντογάν, η σημερινή εκλογική αναμέτρηση στη γείτονα – άνοιξαν οι κάλπες στις 7 π.μ.- είναι η τελευταία της πολιτικής του διαδρομής – εφόσον από πέρσι αυτός διανύει τη δεύτερη (και σύμφωνα με τις συνταγματικές προβλέψεις, μη ανανεώσιμη) προεδρική του θητεία. Όμως τη δήλωση αυτή, προορισμένη να παρακινήσει τους ψηφοφόρους να του επιφυλάξουν ένα θριαμβευτικό φινάλε, δεν είναι ανάγκη να την πάρουμε τοις μετρητοίς. Τα Συντάγματα είναι για να αναθεωρούνται – ιδίως στην Τουρκία του Ερντογάν. Αν οι αυτοδιοικητικές κάλπες δώσουν αρκούντως ενθαρρυντικό μήνυμα, ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας είναι πιθανό να μπει στον πειρασμό να παρατείνει την παρουσία του στην εξουσία και πέραν της τρέχουσας πενταετίας – κατά το προηγούμενο του Βλαντίμιρ Πούτιν και του Σι Τζινπίνγκ.
Προς το παρόν, έχει μπροστά του μια δύσκολη δοκιμασία: να ανακτήσει τον έλεγχο των μητροπολιτικών δήμων της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης, που χάθηκαν για το κυβερνών κόμμα το 2019 ύστερα από δυόμισι δεκαετίες.
Η παρουσία των Μανσούρ Γιαβάς και Εκρέμ Ιμάμογλου αντιστοίχως στη δημαρχία των δύο μεγαλουπόλεων αποτελεί, άλλωστε, τη μόνη “ανορθογραφία” σε ένα πολιτικό τοπίο ασφυκτικά ευθυγραμμισμένο, χωρίς ουσιαστικά θεσμικά αντίβαρα στη μονοκρατορία του Ερντογάν.
Προσωπική πρόκληση
Ιδίως η Κωνσταντινούπολη αποτελεί για τον Ερντογάν προσωπική πρόκληση: δεν είναι απλώς η μεγαλύτερη πόλη και πραγματική οικονομική και πνευματική πρωτεύουσα της Τουρκίας, με 16 εκατομμύρια κατοίκους και ΑΕΠ ίσο με το ένα τρίτο του πανεθνικού, αλλά και η πόλη στην οποία ανδρώθηκε ο ίδιος και κατέστησε εφαλτήριό του προς την εξουσία, κατακτώντας τη δημαρχία της τη δεκαετία του ’90.
Απέναντι στον Ιμάμογλου, το ισλαμοσυντηρητικό κυβερνών κόμμα AKP κατεβάζει τον ήκιστα χαρισματικό πρώην υπουργό Οικισμού Μουράτ Κουρούμ, με τα (ελεγχόμενα κατά 90% από ανθρώπους του Ερντογάν) μέσα ενημέρωσης να σφυροκοπούν το κοινό με φιλοκυβερνητικά μηνύματα και στρατιές υπουργών να “αποβιβάζονται” στην Κωνσταντινούπολη για τις απαραίτητες εξαγγελίες. Και ενώ ο Ιμάμογλου αναρωτιέται δημοσίως πώς είναι δυνατό ο ίδιος ο υπουργός Εσωτερικών που καλείται να εγγυηθεί την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών να κάνει καμπάνια υπέρ του Κουρούμ, στο παιχνίδι μπήκε μέχρι και ο πρώτος στα χρονικά Τούρκος αστροναύτης, Αλπέρ Γκεζεραβτζί, ο οποίος μετά την επιστροφή του από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό λαμβάνει μέρος σε εκδηλώσεις σε πανεπιστήμια μαζί με τον υπουργό Έρευνας.
Ο δε Ερντογάν προσφέρει και πάλι εικόνες “εθνικού μεγαλείου”, είτε με την παρθενική πτήση του πρώτου μαχητικού αεροσκάφους τουρκικής κατασκευής, είτε με την προαναγγελία “ξεκαθαρίσματος” την άνοιξη του θέματος της ένοπλης παρουσίας του ΡΚΚ στα βουνά του βόρειου Ιράκ. Πάνω στην ώρα, μάλιστα, διέρρευσε από τουρκικής πλευράς ότι ο Ερντογάν εξασφάλισε την περιπόθητη πρόσκληση στον Λευκό Οίκο από τον Τζο Μπάιντεν για τις 9 Μαΐου.
Η στροφή στη νομισματική ορθοδοξία, η απεμπλοκή της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και οι κινήσεις στήριξης της Ουκρανίας (λ.χ. με drones) έχουν μετατρέψει τον Τούρκο πρόεδρο σε ηγέτη αποδεκτό από τη Δύση, ενώ, αντίθετα, το πέρασμα από την Τουρκία των δραστών της τρομοκρατικής επίθεσης στη Μόσχα ρίχνει σκιές στην κατά τα λοιπά θερμή σχέση Πούτιν – Ερντογάν. Όλα αυτά, βέβαια, υπό την αίρεση ότι η ερντογανική διπλωματία έχει ως έμβλημά της ακριβώς τους διαρκείς ακροβατικούς ελιγμούς.
Οι δημοσκοπήσεις, τα παζάρια, οι εξαγγελίες
Σύμφωνα, πάντως, με τις δημοσκοπήσεις, η Κωνσταντινούπολη και η Άγκυρα αναμένεται να παραμείνουν στα χέρια της αντιπολίτευσης, ενώ και η Σμύρνη θα εξακολουθήσει να είναι “απλησίαστη” για το κυβερνών κόμμα. Αλλά, βέβαια, η σημασία αυτών των μετρήσεων θα πρέπει να σχετικοποιηθεί, διότι αυτές και πέρσι εμφάνιζαν ως χαμένο των προεδρικών εκλογών τον Ερντογάν, ο οποίος εντέλει επανεξελέγη με 52,2% των ψήφων.
Τα πράγματα γίνονται περισσότερο περίπλοκα από τις ρωγμές στον ευρύτερο χώρο του πολιτικού Ισλάμ, όπου το νεοσύστατο Νέο Κόμμα Ευημερίας (υπό τον υιό του Νετζμετίν Ερμπακάν, πολιτικού μέντορα του Ερντογάν) αναμένεται να καταγράψει αξιοσημείωτες επιδόσεις σε μεγάλες πόλεις της Ανατολίας. Για δε την Κωνσταντινούπολη, το Νέο Κόμμα Ευημερίας παζαρεύει δημόσια την απόσυρση του υποψηφίου του, αν οι κυβερνώντες διακόψουν τις εξαγωγές προς το Ισραήλ, κλείσουν τα αμερικανικά ραντάρ στη Μαλάτια και διπλασιάσουν τις συντάξεις…
Το εκλογικό σώμα έχει πολλούς λόγους να δυσφορεί: η καταβύθιση του νομίσματος (31 λίρες ανά δολάριο, έναντι 3,6 λίρες το 2017), η διατήρηση του πραγματικού πληθωρισμού σε επίπεδα περί το 120% και η εκτίναξη των ενοικίων καθιστούν ολοένα και πιο δύσκολη τη ζωή του μέσου Τούρκου. Ειδικότερα στην Κωνσταντινούπολη έρχεται να προστεθεί το αφόρητο κυκλοφοριακό πρόβλημα, αλλά και ο φόβος ενός (αναπόφευκτου, κατά τους γεωλόγους) μελλοντικού σεισμού, μεγαλύτερου και από αυτόν που προκάλεσε πέρσι 50.000 θανάτους στη νοτιοανατολική Τουρκία. Εξ ού και οι υποψήφιοι δήμαρχοι επιδίδονται σε πλειοδοσία εξαγγελιών για έργα υποδομής και αντισεισμικές κατασκευές.
Χωρίς τη συμμαχία του 2019
Όμως το μεγαλύτερο διακύβευμα των εκλογών αφορά για άλλη μία φορά το κουρδικό ζήτημα – και εξ αυτού τη δυνατότητα ανάδυσης μιας αντιπολίτευσης που να μπορεί να απειλήσει την εξουσία του κόμματος του Ερντογάν και των ακροδεξιών συμμάχων του.
Στη νοτιοανατολική Τουρκία, όπου οι Κούρδοι είναι η πλειοψηφία, το φιλοκουρδικό Κόμμα της Ισότητας των Λαών και της Δημοκρατίας (DEM, πρώην HDP), τρίτη δύναμη στο κοινοβούλιο, αναμένεται να κερδίσει πολυάριθμες πόλεις, παρά την αναμενόμενη διείσδυση του Χουντά Παρ, ενός κουρδικού κόμματος της άκρας δεξιάς. Πάντως, η ακύρωση της εκλογής αρκετών δημάρχων του HDP το 2019, ενδέχεται να έχει πείσει πολλούς ψηφοφόρους ότι η συμμετοχή είναι μάταιη. Ήδη ο Ερντογάν προειδοποίησε τους ψηφοφόρους σε ομιλία του στο Χακάρι στις 15 Μαΐου να “μην μεταφέρουν τα δημοτικά ταμεία στα χέρια της τρομοκρατίας”…
Αλλού στη χώρα, τα πράγματα θα είναι περισσότερο περίπλοκα. Η ευρεία συμμαχία κεμαλιστών, εθνικιστών της Ακσενέρ και αντιπολιτευόμενων ισλαμιστών, που με τη στήριξη της αριστερής κουρδικής ψήφου χάρισε τη νίκη στον Ιμάμογλου το 2019, πνέει τα λοίσθια μετά την αποτυχία της στις περσινές προεδρικές εκλογές. Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, που θεωρείται η μόνη ελπίδα της αντιπολίτευσης να κατακτήσει κάποτε την προεδρία, θα πρέπει (ύστερα από μία θητεία κατά την οποία είχε απέναντί του τον κρατικό μηχανισμό και την πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου) να ξεπεράσει τα συντροφικά μαχαιρώματα στο ίδιο του το κόμμα, τα fake news των κυβερνώντων, αλλά και την επιλογή της Ακσενέρ και του DEM να κατεβάσουν δικούς τους υποψηφίους.