Μετά από φαινομενικά ατελείωτες καθυστερήσεις σχετικά με την απόφαση της Τουρκίας για τη Σουηδία, η απόφαση ήρθε αστραπιαία. Το τουρκικό κοινοβούλιο ενέκρινε την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ την περασμένη Τρίτη, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψε δύο μέρες αργότερα και μία μέρα μετά από αυτό, οι ΗΠΑ ενέκριναν την πώληση F-16, αξίας 23 δισεκατομμυρίων δολαρίων, στην Τουρκία, όπως υποσχέθηκε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν.
Δεν είναι ακριβώς όπως ο πατέρας που σκότωσε τον μόσχο τον σιτευτό για να γιορτάσει την επιστροφή του άσωτου μικρότερου γιου του, αλλά δεν απέχει και πολύ από αυτό, γράφει σε άρθρο του ο Ντέιβιντ Λεπέσκα, αναλυτής επί θεμάτων Τουρκίας και ανατολικής Μεσογείου, σε άρθρο του. Η ζιγκ-ζαγκ εξωτερική πολιτική της Τουρκίας φαίνεται ολοένα και περισσότερο να είναι κυρίως ζαγκ: καμία χώρα στη δυτική τροχιά δεν έχει κάνει τα τελευταία χρόνια τόσα αμφισβητήσιμα βήματα και εν τέλει να επιβραβευτεί γι’ αυτά.
Καθώς η Άγκυρα καθυστερούσε να εγκρίνει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ επί σχεδόν δύο χρόνια, πολλοί υποστήριξαν ότι η Τουρκία είχε θέσει σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή ασφάλεια και άξιζε να απομακρυνθεί από τη συμμαχία. Αντίθετα, η Τουρκία έχει ανταμειφθεί τριπλά για τη στάση της που τη λες και εχθρική: τα αμερικανικά αεροσκάφη, η μερική συμμόρφωση της Στοκχόλμης στο θέμα των Κούρδων στη Σουηδία και ο Καναδάς, μέλος του ΝΑΤΟ, ο οποίος αίρει το εμπάργκο για τις εξαγωγές άμυνας προς την Τουρκία, το οποίο είχε επιβάλει εδώ και χρόνια.
Το ΝΑΤΟ είναι κυρίως ένα μπλοκ ασφαλείας ενάντια στη Ρωσία, ωστόσο η Άγκυρα και η Μόσχα έχουν φιλικές σχέσεις και το διμερές εμπόριο ανθεί από τις αρχές του 2022. Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει δηλώσει ανοιχτά ότι δεν είναι οπαδός της ασφυξίας που επιβάλει η Άγκυρα στην ελεύθερη έκφραση ή την αμφισβητήσιμη ερμηνεία της εφαρμογής του νόμου. Και όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, κατά τη διάρκεια του συνεχιζόμενου πολέμου Ισραήλ-Γάζας, οι ηγέτες της Τουρκίας επέκριναν τακτικά και σκληρά το Ισραήλ και τον σύμμαχό του, τις ΗΠΑ, οδηγώντας σε εσωτερικά μποϊκοτάζ και λεηλασίες. Δεν υπήρξε καμία πραγματική αντίθεση σε τίποτα από αυτά.
Την ημέρα πριν εγκρίνει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν φιλοξένησε τον πρόεδρο του Ιράν Εμπραχίμ Ραΐσι στην Άγκυρα για να συζητήσει σχετικά με Ισραήλ-Γάζα και άλλα. Λάβετε υπόψη ότι ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν έχουν χτυπήσει θέσεις των ΗΠΑ στη Συρία και το Ιράκ περισσότερες από 150 φορές από τον Οκτώβριο, πιθανώς συμπεριλαμβανομένης της επίθεσης με drone την Κυριακής στα σύνορα Συρίας-Ιορδανίας, μια επίθεση από την οποία σκοτώθηκαν τρεις Αμερικανοί στρατιώτες.
Το Ιράν είναι, φυσικά, ο κύριος υποστηρικτής της Χαμάς, η οποία εξαπέλυσε την τρομακτική επίθεση που ξεκίνησε την κλιμακούμενη περιφερειακή σύγκρουση , και των Χούθι, των οποίων οι επιθέσεις έπνιξαν τη ναυτιλία στην Ερυθρά Θάλασσα, προκαλώντας ένα μπαράζ αντιποίνων από ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο στην Υεμένη. Ωστόσο, επί μακρόν ηγέτης της Τουρκίας, συμμάχου στο ΝΑΤΟ, δίνει τα χέρια με τον κ. Ραΐσι και μιλά για άνοιγμα νέων συνόρων με το Ιράν, βελτίωση των σχέσεων και ενίσχυση του εμπορίου.
Αρχίζει κανείς να αναρωτιέται τι πρέπει να κάνει ένας Τούρκος για να υποστεί την οργή της Δύσης. Ο κορυφαίος στόχος της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας ήταν εδώ και καιρό η εκκαθάριση των Κούρδων μαχητών, συγκεκριμένα του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) και των θυγατρικών του Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), από τα σύνορά της με τη Συρία και το Ιράκ.
Για σχεδόν μια δεκαετία, το κύριο εμπόδιο ήταν ότι οι ΗΠΑ, παρά την καταχώριση του PKK ως τρομοκρατικής ομάδας, συνεργάζονται με τις SDF στη Συρία, παρέχοντας παράλληλα κρίσιμη υποστήριξη στους Κούρδους μαχητές στο Ιράκ. Η Τουρκία έχει εξαπολύσει πολλά πλήγματα σε ή κοντά σε θέσεις των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια και η μόνη στρατιωτική απάντηση ήρθε τον περασμένο Οκτώβριο όταν οι ΗΠΑ κατέρριψαν ένα τουρκικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος που είπαν ότι είχε πλησιάσει πολύ τα αμερικανικά στρατεύματα.
Την περασμένη εβδομάδα, Αμερικανοί και Ιρακινοί αξιωματούχοι άρχισαν να σχεδιάζουν την απόσυρση των 2.500 αμερικανών στρατιωτών που σταθμεύουν στη χώρα, μια κίνηση που θα ενισχύσει την ήδη σημαντική επιρροή της Τεχεράνης στη Βαγδάτη. Η Τουρκία και το Ιράν θεωρούν και οι δύο την ανεξαρτησία των Κούρδων ως απειλή και η έξοδος των ΗΠΑ από το Ιράκ θα τους επέτρεπε να συντονίσουν τις πολιτικές περιορισμού.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ουάσιγκτον σχεδιάζει επίσης να αρχίσει να αποσύρει τους 900 στρατιώτες της από τη Συρία, κάτι που θα ήταν ακόμη καλύτερη είδηση για την Τουρκία. Από τα μέσα Δεκεμβρίου, οι επιθέσεις του PKK έχουν σκοτώσει περισσότερους από 20 Τούρκους στρατιώτες, ωθώντας την Άγκυρα να ξεκινήσει μια νέα εκστρατεία εσωτερικών επιδρομών και αεροπορικών επιδρομών εναντίον Κούρδων μαχητών στη Συρία και το Ιράκ. Ο κ. Ερντογάν έχει επανειλημμένα υπαινιχθεί ακόμα μια τουρκική εισβολή στη Συρία, την τέταρτή του.
Ίσως θυμάται ο αναγνώστης την τελευταία φορά που οι ΗΠΑ μίλησαν για αποχώρηση από τη Συρία – ακολούθησε χάος. Τον Οκτώβριο του 2019, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είπε κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής επικοινωνίας με τον Ερντογάν ότι θα αποχωρούσε από τη Συρία για να επιτρέψει μια τουρκική εισβολή. Αφού οι παρατηρητές εξέφρασαν σοκ από αυτή την προδοσία προς τους Κούρδους, ο κ. Τραμπ απείλησε να “εξαφανίσει” την οικονομία της Τουρκίας εάν η Άγκυρα έκανε οτιδήποτε “εκτός ορίων” στη βόρεια Συρία.
Η Τουρκία ξεκίνησε τη στρατιωτική της επιχείρηση λίγες μέρες αργότερα, ο Τραμπ απλώς “χτύπησε ελαφρά τον Ερντογάν” επιβάλλοντας μικρές κυρώσεις και οι αμερικανικές δυνάμεις δεν αποχώρησαν ποτέ. Εάν οι ΗΠΑ φύγουν αυτή τη φορά, περιμένετε από τα τουρκικά στρατεύματα να κινηθούν για να διαλύσουν την αυτόνομη ζώνη των Κούρδων της Συρίας. Με όλη την προσοχή στο Λεβάντε, η Άγκυρα μπορεί να έχει λυμένα τα χέρια για να καθαρίσει τις κουρδικές ομάδες από περιοχές κατά μήκος των συνόρων.
Η Άγκυρα, για να ειπωθεί και η πλήρης αλήθεια δεν έχει μείνει εντελώς ατιμώρητη. Τουρκικές εταιρείες υπόκεινται σε κυρώσεις για την παροχή βασικών στρατιωτικών αγαθών στη Ρωσία και την εμπλοκή τους στο χρηματοοικονομικό δίκτυο της Χαμάς. Σε αντίθεση με το Κατάρ και την Αίγυπτο, την Ιορδανία και τη Σαουδική Αραβία, η Τουρκία έχει μείνει έξω από τις συνεχιζόμενες ειρηνευτικές συνομιλίες Ισραήλ-Χαμάς και τις διαπραγματεύσεις για την ομηρεία, παρά την προσφορά της να μεσολαβήσει και την πρόσφατη επιτυχία της στη διαμεσολάβηση της συμφωνίας σιτηρών Ρωσίας-Ουκρανίας.
Υπάρχει επίσης η ευδιάκριτη πιθανότητα ότι το Ισραήλ σχεδιάζει να δολοφονήσει τους ηγέτες της Χαμάς στην Τουρκία, κάτι που θα ήταν ένα σημαντικό πλήγμα για την κυριαρχία της. Τέλος, δεν είναι τυχαίο ότι όταν το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ενημέρωσε το Κογκρέσο για την έγκρισή του στην πώληση F-16 στην Τουρκία, ενέκρινε και την πώληση F-35 στην Ελλάδα.
Ίσως η πιο σκληρή ποινή που έλαβε η Τουρκία από τους δυτικούς συμμάχους της τα τελευταία χρόνια ήταν ως απάντηση στην αγορά ρωσικών πυραυλικών αμυντικών από την Άγκυρα το 2019: οι ΗΠΑ αφαίρεσαν την Τουρκία από το πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών F-35, για το οποίο παρείχαν εκατοντάδες εξαρτήματα.
Επειδή η Άγκυρα ενέκρινε την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ λίγο αφότου οι ΗΠΑ απείλησαν να προχωρήσουν στην πώληση F-35 της Ελλάδας ενώ αρνήθηκαν τα F-16 της Τουρκίας, ορισμένοι χαιρέτησαν την έγκριση της Άγκυρας ως διπλωματική νίκη των ΗΠΑ. Αλλά η Τουρκία πάντα επρόκειτο να εγκρίνει τη Σουηδία, ήταν απλώς θέμα χρόνου. Επιπλέον, η Άγκυρα είχε ζητήσει εξ αρχής τα F-16 ως απάντηση στην αποβολή τους από το πρόγραμμα F-35.
Κανείς δεν γνωρίζει ένα πειθαρχικό σύστημα στο οποίο ο παραβάτης οφείλει να κάνει μια καλή πράξη για να διαγραφεί η τιμωρία του. Αλλά η Άγκυρα φαινόταν πεπεισμένη ότι ο σύμμαχός της στο ΝΑΤΟ ήταν υποχρεωμένος να υποστηρίξει τη γηρασμένη τουρκική αεροπορία αφότου της αρνήθηκε τα προηγμένα μαχητικά αεροσκάφη. Τρία χρόνια αργότερα, μετά από κατά κύριο λόγο αντίδραση και άρνηση συμμόρφωσης προς τις επιθυμίες των Αμερικανών, ο κ. Ερντογάν πήρε αυτό που ήθελε.