Του Κώστα Ράπτη
Ο όρος “ειρηνοπόλεμος” πλάστηκε το 1885 από τις ελληνικές εφημερίδες της εποχής, προκειμένου να περιγράψει τη γενική επιστράτευση, η οποία δεν κατέληξε σε ανάληψη στρατιωτικής δράσης εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Θα μπορούσε ωστόσο να περιγράψει και κάτι ολότελα σύγχρονο: το μείγμα ανοιγμάτων και επιθετικών ενεργειών που χαρακτηρίζει τις σχέσεις των δύο μεγαλύτερων δυνάμεων του πλανήτη, σε μια συγκυρία κατά την οποία οι ΗΠΑ στρέφουν ολοένα και περισσότερο τα βλέμματά τους προς την κατεύθυνση της Κίνας.
Οι δύο μεγάλες ενεργές κρίσεις στον πλανήτη, η ουκρανική και η μεσανατολική, ερμηνεύονται από πολλούς ως αλληλένδετες εκδηλώσεις ενός εν εξελίξει, “υβριδικού” παγκόσμιου πολέμου, που διεξάγεται κυρίως δι’ αντιπροσώπων ανάμεσα στο στρατόπεδο της Δύσης υπό αμερικανική ηγεμονία και αυτό των ευρασιατικών δυνάμεων, στις οποίες δεσπόζει η Κίνα. Η ίδια ανάλυση, ωστόσο, αντιμετωπίζει ως θέμα χρόνου τη δημιουργία μιας επιπλέον εστίας έντασης, εκεί όπου βρίσκεται η καρδιά της αντιπαράθεσης, δηλαδή στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Και πράγματι, αρκετές εξελίξεις των τελευταίων ημερών μπορούν να θεωρηθούν προπαρασκευαστικές του ανοίγματος ενός “τρίτου μετώπου”.
Ο ρόλος των Φιλιππίνων
Ήδη μεγάλες τριβές προκαλεί η φετινή διεξαγωγή, από τις 22 Απριλίου έως τις 10 Μαΐου, των ετήσιων κοινών αεροναυτικών ασκήσεων ΗΠΑ και Φιλιππίνων με την ονομασία Balikatan, καθώς αυτές για πρώτη φορά στα χρονικά θα λάβουν χώρα και εκτός των χωρικών υδάτων της Μανίλα, σε θαλάσσια περιοχή διεκδικούμενη από την Κίνα, με σενάριο βύθισης πλοίου και ανακατάληψης νήσου. Θα είναι επίσης η πρώτη φορά στην οποία θα λάβει μέρος στην άσκηση η φιλιππινέζικη Ακτοφυλακή, η οποία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των συχνών επεισοδίων με κινεζικά σκάφη πέριξ των διαφιλονικούμενων νήσων Σπάρτλι.
Μόλις προ εβδομάδος, άλλωστε, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν σε συνάντηση κορυφής στην Ουάσινγκτον με τους ηγέτες της Ιαπωνίας και των Φιλιππίνων, όπου καταδικάσθηκε η “επικίνδυνη και επιθετική” συμπεριφορά της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα, δεσμεύθηκε να υπερασπιστεί τις Φιλιππίνες σε περίπτωση που δεχθούν “επίθεση”.
Παράλληλα, τη δική της εμπρηστική “συμβολή” είχε η Ρωσία, η οποία διά του πρεσβευτή της στην Ουάσινγκτον Ανατόλι Αντόνοφ κατήγγειλε ως υπονομευτική για τη διεθνή ασφάλεια την πρωτοβουλία των ΗΠΑ να εγκαταστήσουν πυραύλους μέσου βεληνεκούς στις Φιλιππίνες, ως αποτρεπτικό μέσο έναντι της Κίνας.
Ο δε Κινέζος υπουργός Εξωτερικών (και μέλος του Π.Γ. του Κ.Κ.Κ.) Ουάνγκ Γι, σε επίσκεψή του την Πέμπτη στην Ινδονησία, κατηγόρησε όσους δημιουργούν “μικρές κλίκες” στη νοτιοανατολική Ασία και καλλιεργούν νοοτροπία αντιπαράθεσης στρατοπέδων, προλέγοντας ότι θα απομονωθούν από τα κράτη της περιοχής.
Τα βλέμματα στη Νότια Θάλασσα
Το υπουργείο Εξωτερικών της Λαϊκής Δημοκρατίας έσπευσε την Τρίτη, διά του εκπροσώπου του Λιν Τζιαν, να προειδοποιήσει τις Φιλιππίνες ότι “η προσέλκυση μιας χώρας εκτός της περιοχής για πρόκληση και αντιπαράθεση στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας θα κλιμακώσει τις εντάσεις και θα υπονομεύσει την περιφερειακή σταθερότητα”. Όπως πρόσθεσε χαρακτηριστικά, “οι προσπάθειες των Φιλιππίνων να εισαγάγουν εξωτερικές δυνάμεις για να προστατεύσουν τη λεγόμενη ασφάλειά τους θα οδηγήσουν μόνο σε μεγαλύτερη ανασφάλεια ή μπορεί και να τις μετατρέψουν σε πιόνι κάποιου άλλου”.
Όλα αυτά, παραδόξως, συνέβαιναν την ίδια ημέρα κατά την οποία οι υπουργοί Άμυνας των ΗΠΑ Λόιντ Όστιν και της Κίνας Ντονγκ Ζουν συνομίλησαν (μέσω τηλεδιάσκεψης) για πρώτη φορά ύστερα από ενάμιση χρόνο, σε μια ένδειξη της επιθυμίας των δύο υπερδυνάμεων να διατηρήσουν τον διάλογο παρά την οξυμένη ένταση.
Ο Όστιν τόνισε “τη σημασία να συνεχίσουν να ανοίγουν στρατιωτικοί δίαυλοι επικοινωνίας” μεταξύ των δύο δυνάμεων και επανέλαβε ότι “οι ΗΠΑ θα εξακολουθήσουν να πετούν, να πλέουν και να επιχειρούν με πλήρη ασφάλεια και με υπεύθυνο τρόπο παντού όπου τους επιτρέπει το διεθνές δίκαιο”. Παράλληλα, ο επικεφαλής του Πενταγώνου “υπογράμμισε τη σημασία του σεβασμού στην ελευθερία της ναυσιπλοΐας στην ανοικτή θάλασσα, την οποία εγγυάται το διεθνές δίκαιο, και κυρίως στη Νότια Σινική Θάλασσα”.
Προφανώς η τελευταία αναφορά έχει να κάνει και με τις κατά καιρούς επιδεικτικές διελεύσεις αμερικανικών πολεμικών από τα Στενά της Ταϊβάν, τα οποία ωστόσο το Πεκίνο αδυνατεί να θεωρήσει διεθνή ύδατα.
Εξού και ο Ντονγκ Ζουν τόνισε ότι η Κίνα και οι ΗΠΑ “πρέπει να δουν την ειρήνη σαν το πιο πολύτιμο αγαθό”, ενώ τόνισε ότι “το θέμα της Ταϊβάν βρίσκεται στο επίκεντρο των θεμελιωδών συμφερόντων της Κίνας και τα θεμελιώδη συμφέροντα της Κίνας δεν μπορούν να πληγούν”.
Ο οικονομικός “πόλεμος” καλά κρατεί
Το παράδοξο το καθιστά εντονότερο η επίσκεψη που θα πραγματοποιήσει από τις 23 Απριλίου στην Κίνα ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν, ως follow up προφανώς της πρόσφατης επίσκεψης της Αμερικανίδας υπουργού Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν.
Η ατζέντα δεν θα είναι ιδιαιτέρως τροποποιημένη. Όπως και η Γέλεν, ο Μπλίνκεν αναμένεται να ασκήσει πιέσεις στους συνομιλητές του, ώστε να μην ενισχύουν διά των εξαγωγών τους την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας στην Ουκρανία, ενώ πρόκειται να επανέλθει στο ζήτημα της κινεζικής “υπερβάλλουσας παραγωγικής δυναμικότητας” (overcapacity), η οποία “πολιορκεί” και την αμερικανική αγορά.
Μολονότι δε ο Λι Τζιαν καλωσόρισε την επίσκεψη Μπλίνκεν, το Πεκίνο δεν παύει να τονίζει, ιδίως διά των επίσημων μέσων ενημέρωσης, ότι τόσο τα περί overcapacity όσο και τα περί στήριξης της Ρωσίας αποτελούν κατηγορίες που λειτουργούν ως αντιπερισπασμός σε αδιέξοδα της ίδιας της Ουάσινγκτον.
Το κλίμα το έχει ήδη καταστήσει βαρύτερο η προαναγγελία την Τετάρτη από τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν της αύξησης κατά 25% των δασμών που επέβαλε ο προκάτοχός του Ντόναλντ Τραμπ σε ορισμένα κινεζικά προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου, αξίας άνω του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων.
Παρά ταύτα, στο ίδιο πάντα μοτίβο του “ειρηνοπολέμου”, η διμερής οικονομική ομάδα εργασίας Κίνας-ΗΠΑ πραγματοποίησε την εβδομάδα αυτή την 4η συνάντησή της στην Ουάσινγκτον, υπό την κοινή προεδρία του Κινέζου υφυπουργού Οικονομικών Λιάο Μιν και του Αμερικανού ομολόγου του Τζέι Σάμπο, σε μία, όπως ανακοινώθηκε, “ρεαλιστική και σε βάθος εποικοδομητική επικοινωνία για τις μακροοικονομικές συνθήκες”.