Του Κώστα Ράπτη
Οι ηγέτες της Κίνας έχουν θέσει τον στόχο να αναδείξουν την χώρα τους στην πρώτη θέση παγκοσμίως μέχρι το 2049, εκατοστή επέτειο ίδρυσης της Λαϊκής Δημοκρατίας. Ωστόσο, η Κίνα δύσκολα θα διατηρήσει το επίπεδο ανάπτυξης που ήδη διαθέτει μέχρι τώρα – και ο κύριος λόγος για αυτό είναι το δημογραφικό της πρόβλημα.
Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις, ο πληθυσμός της Κίνας υποχώρησε το 2023 από το 1,411 δισεκατομμύρια ανθρώπους στα 1,409 δισεκατομμύρια. Και η περαιτέρω πορεία αναμένεται να συνεχισθεί καθοδική. Κατά τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ, ο κινεζικός πληθυσμός θα μειωθεί στα 1,313 δισεκατομμύρια μέχρι τα μέσα του αιώνα και στα 800 εκατομμύρια μέχρι το 2100. Οι επιπτώσεις αυτής της δημογραφικής κάμψης δεν θα περιορισθούν εντός των κινεζικών συνόρων.
Η “πολιτική του ενός παιδιού”, που ίσχυσε από το 1979 έως το 2015, έχει πλέον εγκαταλειφθεί, ωστόσο οι τάσεις που δρομολόγησε παραμένουν. Επιπλέον η ολοκλήρωση της αστικοποίησης θέτει την Κίνα στην ίδια δημογραφική τροχιά με αυτήν των ανεπτυγμένων βιομηχανικών κρατών – προτού καν ο ασιατικός γίγαντας φθάσει το δικό τους εισοδηματικό επίπεδο.
Οι Κινέζοι γίνονται λιγότεροι και γεροντότεροι. Οι γεννήσεις, που το 2016 έφθαναν τα 17,86 εκατομμύρια, υποχώρησαν το 2023 στα 9,02 εκατομμύρια. Αν αυτή η καταβύθιση καταγράφει τα (παροδικά) αποτελέσματα της έκτακτης συνθήκης που έφερε η πανδημία του κορονοϊού ή κάτι βαθύτερο, μένει να φανεί.
Οι άνω των 60 ετών Κινέζοι αντιπροσωπεύουν ήδη το 20% του συνολικού πληθυσμού και το ποσοστό αυτό αναμένεται να έχει ξεπεράσει το 25% μέχρι το 2040. Δεδομένων των χαμηλών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης (60 έτη για τους άνδρες και 55 για τις γυναίκες) το ασφαλιστικό σύστημα πρόκειται να τεθεί υπό δοκιμασία – κάποιοι κάνουν λόγο και για χρεωκοπία του περί το 2035. Αλλά κάθε παρέμβαση προς την κατεύθυνση της αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης ή της περικοπής των συντάξεων θα είναι πολιτικά “τραυματική”.
Σημειωτέον ότι κατά την επόμενη δεκαετία πρόκειται να τεθεί εκτός εργατικού δυναμικού η γενιά των τωρινών πενηντάρηδων, η οποία ξεπερνά σε αριθμό τα 300 εκατομμύρια, δηλ. σχεδόν ισούται με τον συνολικό πληθυσμό των ΗΠΑ.
Η γενιά όσων βρίσκονται μεταξύ 30 και 49 ετών, είναι δεύτερη μεγαλύτερη σε αριθμό, αλλά προορίζεται να μειώσει το καταναλωτικό της αποτύπωμα όσο γερνά. Η αμέσως επόμενη γενιά, αυτή των σημερινών εικοσάρηδων, είναι η μικρότερη αντίστοιχη από τη δεκαετία του ’50, λόγω της “πολιτικής του ενός παιδιού”.
Όσο όμως θα εντείνεται η οικονομική εξάρτηση των γονέων από τα παιδιά, τόσο θα μειώνονται τα επίπεδα επενδύσεων και αποταμίευσης (που προς το παρόν είναι πολύ υψηλά, λόγω της ισχνότητας του δημόσιου δικτύου κοινωνικής προστασίας). Ομοίως, η κρίση του στεγαστικού κλάδου θα ενταθεί, ρίχνοντας τις τιμές των ακινήτων.
Η μείωση του ποσοστού του οικονομικά ενεργού πληθυσμού αναμένεται να επιδράσει αρνητικά στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, καθώς το παραγόμενο προϊόν ανά εργάσιμη ώρα αυξάνεται για κάθε εργαζόμενο κατά τα πρώτα έτη της σταδιοδρομίας του και αρχίζει να υποχωρεί μετά την ηλικία των 40.
Η μείωση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού συρρικνώνει και την “δεξαμενή” από την οποία προέρχεται η καινοτομία. Το αυτό ισχύει και για τη γήρανση, που αφαιρεί δυναμισμό από την οικονομία.
Με άλλα λόγια ο συνδυασμός της μείωσης του πληθυσμού με την υποχώρηση της παραγωγικότητας προορίζεται να προσγειώσει τους ρυθμούς ανάπτυξης – σε μία χώρα η οποία αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο του παγκόσμιου ρυθμού ανάπτυξης. Οι επιπτώσεις θα είναι αναπόφευκτα διεθνείς.
Άλλωστε, η Κίνα αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο εισαγωγέα παγκοσμίως. Η μείωση της κινεζικής κατανάλωσης θα γίνει οδυνηρά αισθητή σε εμπορικούς εταίρους όπως η Βραζιλία και η Νότια Αφρική, ενώ και αναδυόμενες οικονομίες όπως το Βιετνάμ και η Ταϊλάνδη που αποτελούν τουριστικούς προορισμούς για Κινέζους θα δοκιμασθούν.
Οι δε πολυεθνικές εταιρείες, που, όπως μας θυμίζει ο οικονομολόγος Χοσέ Καμπαγιέρο σε άρθρο του στο The Conversation, στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στην κινεζική αγορά θα υποχρεωθούν να αναδιαρθρωθούν. Μπροστά στην προοπτική της απώλειας εκατομμυρίων θέσεων εργασίας ανά τον κόσμο, η απάντηση είναι ότι χρειαζόμαστε επειγόντως…περισσότερους Κινέζους.