Του Κώστα Ράπτη
Οι πόλεμοι δεν διεξάγονται μόνο στο πεδίο των μαχών. Εξού και ο πόλεμος στην Ουκρανία, μολονότι (ή μάλλον ακριβώς επειδή) παρουσιάζει εικόνα στασιμότητας από επιχειρησιακή άποψη, μοιάζει σαν να εισήλθε, ιδίως τις τελευταίες δύο εβδομάδες, σε μια φάση πρωτόγνωρης επικοινωνιακής και πολιτικής “κινητικότητας”, με κοινή συνισταμένη την απαισιοδοξία σχετικά με τις δυνατότητες της ουκρανικής πλευράς να βγει νικήτρια.
Δεν είναι λίγο ο ίδιος ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, να προϊδεάζει για “κακά νέα” από την Ουκρανία, ούτε ασφαλώς είναι τυχαίο ότι αυτό το κύμα περίσκεψης το κινητοποίησε ο ίδιος ο αρχηγός των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, Βαλέρι Ζαλούζνι, με τη συνέντευξή του στον “Economist”, στην οποία περιέγραψε εικόνα αδιεξόδου.
Η αλήθεια είναι ότι η θερινή ουκρανική αντεπίθεση, στην οποία είχαν επενδυθεί πολλές ελπίδες, κατέγραψε μεγάλες απώλειες σε προσωπικό και υλικό, χωρίς αξιοσημείωτα εδαφικά κέρδη. Μάλιστα η “Washington Post” δημοσίευσε εκτενή “νεκροψία” της θερινής αντεπίθεσης, με εμφανή βέβαια την πρόθεση να επιρριφθεί η ευθύνη στην ουκρανική πλευρά, η οποία δεν εισάκουσε ή δεν υλοποίησε αποτελεσματικά τις συστάσεις των Δυτικών συμβούλων. Το κυριότερο συμπέρασμα: H εμμονή στο να διαπερασθούν οι πολλαπλά οχυρωμένες ρωσικές γραμμές στον Νότο, ώστε να επιτευχθεί η επικοινωνιακά περιπόθητη “επάνοδος” στην Αζοφική, στέρησε από τους Ουκρανούς τη δυνατότητα να εκμεταλλευτούν προς όφελός τους το γεγονός ότι το μέτωπο εκτείνεται σε μήκος 600 χιλιομέτρων.
Η έκθεση της Rand
Έκτοτε, η επίγνωση του ότι η στήριξη προς την Ουκρανία θα έπρεπε να πολλαπλασιασθεί, προκειμένου να υπάρξει ανατροπή, προσέκρουσε σε αντικειμενικά και υποκειμενικά όρια σε όλο και περισσότερες δυτικές πρωτεύουσες.
Χαρακτηριστικά, έκθεση της δεξαμενής σκέψης Rand Corporation (της ίδιας που το 2019 είχε λεπτομερώς περιγράψει τον “οδικό χάρτη” της απομόνωσης της Ρωσίας, μέσω αλλαγών καθεστώτος στη Λευκορωσία και το Καζακστάν και κλιμάκωσης των εντάσεων σε Ουκρανία και Καύκασο), χρονολογούμενη από τις αρχές του τρέχοντος έτους, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ένας μακρός ουκρανικός πόλεμος δεν είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ και, συνεπώς, θα πρέπει το Κίεβο να ενθαρρυνθεί να διαπραγματευθεί. Μάλιστα, γερμανικές κυβερνητικές πηγές έχουν ήδη αρχίσει να περιγράφουν ως ουκρανική “νίκη” την ανάκτηση εδαφών που προέκυψε από την περσινή ρωσική αναδίπλωση.
Κλειδί η οικονομία
Το δίλημμα της Δύσης είναι μεγάλο. Το γεωπολιτικό διακύβευμα για την Ευρασία είναι τέτοιο και η επένδυση, πολιτική και ιδεολογική, στο Ουκρανικό τόσο μεγάλη, που δεν νοείται υποχώρηση, είτε εύσχημη είτε και άτακτη (του τύπου της Καμπούλ το 2021). Από τα άμεσα συμφέροντα της κυβέρνησης Μπάιντεν, εν όψει των εκλογών του ερχόμενου Νοεμβρίου, ή το αφήγημα της σύγκρουσης “δημοκρατιών και ευρασιατικού αυταρχισμού”, μέχρι την ίδια την αξιοπιστία της Αμερικής ως υπερδύναμης, κρίνονται στην Ουκρανία πολλά, για να μην αναφερθεί η ανασφάλεια των ανατολικοευρωπαϊκών χωρών απέναντι στη Ρωσία.
Όμως οι πολεμικές συγκρούσεις οφείλουν να έχουν συγκεκριμένη στοχοθεσία και “στρατηγική εξόδου”. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο κύριος στόχος, που δεν αφορούσε το πεδίο των μαχών, δεν υλοποιήθηκε. Το τείχος κυρώσεων, με αφορμή την εισβολή στην Ουκρανία, που προοριζόταν να αποδυναμώσει μοιραία τη Ρωσία δεν οδήγησε στην οικονομική της κατάρρευση (παρά τους όποιους κλυδωνισμούς), ούτε στην αμφισβήτηση της πολιτικής της ηγεσίας. Αντιθέτως, είναι μεγαλύτερο το τίμημα που πληρώνουν οι ευρωπαϊκές οικονομίες, σε κόστος ενέργειας και προϊούσα αποβιομηχάνιση, παρά η ρωσική πλευρά, η οποία επιδίδεται σε “πολεμικό κεϊνσιανισμό” και “υποκατάσταση εξαγωγών”, ενισχύοντας την παραγωγική της βάση, άρα και την εξοπλιστική της ικανότητα. Η δε συνδρομή ποικίλων “καλοθελητών” σε Κίνα, Ινδία, Τουρκία και Περσικό Κόλπο βοήθησε στον ανασχεδιασμό των ρωσικών εμπορικών οδών.
Άπαξ και κατοχυρώθηκε αυτό, η Ρωσία είχε κάθε συμφέρον να προσανατολισθεί σε έναν μακρόσυρτο πόλεμο φθοράς (διορθώνοντας τα στραβοπατήματα του 2022 που υποχρέωσαν σε εδαφική αναδίπλωση), οπότε το πλεονέκτημα θα ανήκει σε όποιον έχει τις μεγαλύτερες οικονομικές, πολιτικές και δημογραφικές αντοχές.
Και των συμμάχων της Ουκρανίας οι πολιτικές αντοχές κατεξοχήν δοκιμάζονται το τελευταίο διάστημα – και μάλιστα εκατέρωθεν του Ατλαντικού.
Χάος στη Γερουσία
Αρκεί να σημειώσει κανείς την ακύρωση την τελευταία στιγμή της προγραμματισμένης για το βράδυ της Τρίτης (ώρα Ευρώπης) ομιλίας του Ουκρανού προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, με βιντεοσύνδεση προς το αμερικανικό Κογκρέσο, προκειμένου να επιχειρηματολογήσει υπέρ της συνέχισης της οικονομικής βοήθειας των ΗΠΑ στην εμπόλεμη χώρα του.
Ωστόσο, το περιττό αυτής της ομιλίας κατέδειξε η χαοτική αντιπαράθεση που μόλις είχε προηγηθεί μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικανών στη Γερουσία, με τους τελευταίους να αρνούνται να εγκρίνουν οποιοδήποτε κονδύλι προς την Ουκρανία όσο δεν υλοποιείται η απαίτησή τους για χρηματοδότηση της περαιτέρω θωράκισης των αμερικανικών συνόρων.
Όμηρος του Όρμπαν οι “27”
Την ίδια στιγμή, αντίστοιχο θρίλερ προκαλούσε στους “27” η επιστολή του Ούγγρου πρωθυπουργού, Βίκτορ Όρμπαν, προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, με την οποία ζητείται να αφαιρεθεί από την ατζέντα της επικείμενης συνόδου κορυφής του Δεκεμβρίου το ζήτημα της υποψηφιότητας ένταξης της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να αξιολογηθούν εξαρχής τα αποτελέσματα της βοήθειας προς το Κίεβο. Με άλλα λόγια, στον “αέρα” βρίσκονται όχι μόνο τα 61 δισ. που αναμένει το Κίεβο από την Ουάσινγκτον, αλλά και τα 50 δισ. από τις Βρυξέλλες.
Ήδη την Πέμπτη ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, υποχρεώθηκε να παραθέσει δείπνο εργασίας στον Όρμπαν, προκειμένου να αποτρέψει το διαφαινόμενο αδιέξοδο στη Σύνοδο Δεκεμβρίου.
Το ότι ο Όρμπαν πιθανότατα κάνει το δικό του παζάρι για να ανατρέψει το πάγωμα ευρωπαϊκών κονδυλίων που έχει επιβληθεί στη χώρα του με βάση τη διαδικασία για παραβίαση των κανόνων δικαίου δεν αναιρεί το γεγονός ότι η “ουκρανική κόπωση” εξαπλώνεται στην Ευρώπη, αλλά και ότι ο οικονομικός ανταγωνισμός από την Ουκρανία δεν είναι καθόλου ευπρόσδεκτος στα ανατολικά της ηπείρου, όπως δείχνει και το εμπάργκο της Πολωνίας στα αγροτικά προϊόντα της γείτονός της. Άλλωστε, ο Όρμπαν δεν είναι ο μόνος, μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας της Σλοβακίας από τον Ρόμπερτ Φίτσο, ο οποίος ήδη διέκοψε την εξοπλιστική βοήθεια της χώρας του στην Ουκρανία.