Οι Τούρκοι έδωσαν στον πρρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το κόμμα του το μεγαλύτερο εκλογικό χαστούκι από το 2002, στις δημοτικές εκλογές της Τουρκίας, στις 31 Μαρτίου.
Το εκλογικό αποτέλεσμα όχι μόνο αποτύπωσε την αυξανόμενη δυσαρέσκεια σε βάρος του Τούρκου προέδρου, της αρχής του ενός ανδρός και της παραπαίουσας οικονομικής κατάστασης του τουρκικού λαού, αλλά αποτύπωσε την άνοδο του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) σε επίπεδο δυνάμει κυβερνητικής δύναμης, αλλά και τον ρόλο των δημάρχων Εκρέμ Ιμάμογλου και Μανσούρ Γιαβάς, σε ηγετικές φιγούρες της εκ νέου απομάκρυνσης της Τουρκίας από τον ζόφο του πολιτικού Ισλάμ.
Ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, με καταμετρημένες τις περισσότερες ψήφους, φαίνεται ότι κέρδισε την καρέκλα του μητροπολιτικού δήμου με διαφορά σχεδόν 11,5 μονάδων καθώς συγκεντρώνει 51% έναντι 39,6% του πρώην υπουργού Περιβάλλοντος και Αστικοποίησης και εκλεκτό του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης Μουράτ Κουρούμ. Μάλιστα ο Ιμάμογλου κερδίζει και την πλειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο της πόλης, κάτι που δεν είχε στις προηγούμενες εκλογές, πράγμα που θα του εξασφαλίσει να κινηθεί κατά το δοκούν χωρίς τα εμπόδια της περασμένης θητείας.
Το εκλογικό αποτέλεσμα σηματοδότησε τη χειρότερη ήττα για τον Ερντογάν και το AKP στις δύο και πλέον δεκαετίες στην εξουσία τους και θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια αλλαγή στο διχασμένο πολιτικό τοπίο της χώρας. Ο Ερντογάν το χαρακτήρισε “σημείο καμπής” σε μια μεταμεσονύκτια ομιλία. Αυτός και το AKP τα πήγαν χειρότερα από ό,τι προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις λόγω της ραγδαίας αύξησης του πληθωρισμού, των δυσαρεστημένων ισλαμιστών ψηφοφόρων και, στην Κωνσταντινούπολη, λόγω της απήχησης του Ιμάμογλου πέρα από την κοσμική βάση του CHP, ανέφεραν αναλυτές.
“Όσοι δεν καταλαβαίνουν το μήνυμα του έθνους θα χάσουν τελικά”, είπε ο 53χρονος Ιμάμογλου, ο οποίος ήδη θεωρείται ότι θα είναι ο επόμενος πρόεδρος της Τουρκίας, στη μετά Ερντογάν εποχή (αν αυτή επέλθει με φυσιολογικές διαδικασίες), σε χιλιάδες χαρούμενους υποστηρικτές αργά την Κυριακή, ορισμένοι από τους οποίους φώναζαν να παραιτηθεί ο Ερντογάν: “Απόψε, 16 εκατομμύρια πολίτες της Κωνσταντινούπολης έστειλαν ένα μήνυμα τόσο στους αντιπάλους μας όσο και στον πρόεδρο”, είπε.
Τεράστιο πλήθος, στα κεντρικά γραφεία του μητροπολιτικού δήμου Κωνσταντινούπολης δεν σταμάτησε να φωνάζει τα συνθήματα: “Η Τουρκία είναι κοσμική και θα παραμείνει κοσμική” και “Ταγίπ, παραιτήσου!”.
Η ομιλία Ερντογάν
Ο Ερντογάν, ο οποίος τη δεκαετία του 1990 ήταν επίσης δήμαρχος της γενέτειράς του Κωνσταντινούπολης (γεννήθηκε στο προάστιο Κασίμπασα), έκανε δυναμική προεκλογική εκστρατεία και διαμόρφωσε ένα κλίμα στο οποίο ο ψηφοφόρος θεωρούσε ότι μάχονται οι υποψήφιοι των κομμάτων εναντίον του Ερντογάν. Αυτό γύρισε μπούμερανγκ, καθώς πλέον όλη η Τουρκία θεωρεί ότι ο Ερντογάν έχασε. Είχε μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη για να πανηγυρίσει εκεί τη νίκη του. Μόλις βγήκε το 49,5 του Ιμάμογλου ήρθε και το μήνυμα ότι επέρχεται πανωλεθρία. Οι γιγαντοοθόνες στο εκλλογικό κέντρο του Μουράτ Κουρούμ μαύρισαν και έτσι ο Ερντογάν αναχώρησε για το Μπεστεπέ στην Άγκυρα, για την ομιλία του μπαλκονιού.
Αν και είχε λεχθεί ότι θα βγει στις 22.30, βγήκε στο μπαλκόνι του παλατιού στις 00.30 και αυτή τη φορά χωρίς τραγούδια. Σοβαρός και ήρεμος. Ο Τούρκος πρόεδρος τόνισε ότι “η 31η Μαρτίου για εμάς δεν είναι το τέλος, είναι σημείο καμπής”. “Αν και δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί, τα αποτελέσματα της κάλπης δείχνουν ότι έχουμε χάσει ύψος σε όλη τη χώρα. Φυσικά, θα αναλύσουμε τους λόγους αυτής της πτώσης σε τοπικό επίπεδο. Όπου χάνουμε, όπου μένουμε πίσω, θα εντοπίσουμε (…) τους λόγους και θα κάνουμε τις απαραίτητες παρεμβάσεις”.
Ο Ερντογάν διαβεβαίωσε ακόμα ότι η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των εκλογών της 31ης Μαρτίου θα διεξαχθεί στα όργανα του κόμματος “με ανοιχτή καρδιά” και θα γίνει αυτοκριτική “με θάρρος”. Αν και δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί, τα αποτελέσματα (…) μας δείχνουν ότι το ΑΚΡ “έχασε ύψος σε όλη τη χώρα” παραδέχτηκε. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φάνηκε ακόμη να διαψεύδει σενάρια περί πρόωρων εκλογών μετά το εκλογικό αποτέλεσμα, λέγοντας ότι “η Τουρκία έχει μπροστά της πάνω από τέσσερα χρόνια” ως τις επόμενες εκλογές, “τα οποία αξίζουν όσο ένας θησαυρός”. “Δεν μπορούμε να χάσουμε αυτή την περίοδο με συζητήσεις που θα σπαταλήσουν τον χρόνο του έθνους και της χώρας. Ως πολιτικό κόμμα που συμπλήρωσε τον 21ο χρόνο του στην εξουσία, έχουμε επίγνωση των ευθυνών μας, στην κυβέρνηση, όσο και στην τοπική αυτοδιοίκηση. Θα δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στα επείγοντα προβλήματα της χώρας μας, ιδίως στην ανοικοδόμηση της σεισμόπληκτης περιοχής και στην εξάλειψη των οικονομικών μας προβλημάτων”, επέμεινε.
Παράλληλα, επιχείρησε να καθησυχάσει τις αγορές, διαβεβαιώνοντας ότι μέχρι σήμερα η κυβέρνηση εφάρμοσε με αποφασιστικότητα το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα και το 12ο αναπτυξιακό σχέδιο. “Μείναμε μακριά από τον λαϊκισμό που θα κόστιζε στη χώρα μας, στο έθνος μας και στις μελλοντικές γενιές”, είπε. Θα αρχίσουμε να βλέπουμε τα θετικά αποτελέσματα του οικονομικού μας προγράμματος, ιδίως στον πληθωρισμό, από το δεύτερο εξάμηνο του έτους”, υποσχέθηκε. “Όλοι, από τον επιχειρηματικό μας κόσμο μέχρι τη γραφειοκρατία, από τους εμπόρους μέχρι τους αγρότες, τους εμπόρους, τους εργαζόμενους και τους φοιτητές, θα μπορέσουν να επικεντρωθούν σε αυτά που τους ενδιαφέρουν πραγματικά”. “Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα, ο νικητής αυτών των εκλογών είναι πρωτίστως η δημοκρατία μας, η εθνική βούληση και το σύνολο των 85 εκατομμυρίων ανθρώπων, ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους απόψεις”, έκρινε ο Τούρκος πρόεδρος. “Ο νικητής του εκλογικού μαραθωνίου ήταν η Τουρκία, το έθνος μας και η δημοκρατία μας, για την οποία πληρώσαμε βαρύ τίμημα”, συμπλήρωσε.
Πανηγύρια στο CHP
Αλλού στην Άγκυρα, χιλιάδες άλλοι υποστηρικτές ύψωσαν τουρκικές σημαίες και σημαίες του CHP για την ομιλία του επανεκλεγέντος δημάρχου Μανσούρ Γιαβάς, ο οποίος κατατρόπωσε τον πλούσιο υποψήφιο του ΑΚΡ, Τουργκούτ Αλτινόκ, σε μία μάχη που είχε κριθεί πριν ακόμα ξεκινήσει.
Οι δημοσκοπήσεις είχαν προβλέψει μια αμφίρροπη αναμέτρηση στην Κωνσταντινούπολη και πιθανές απώλειες για το CHP σε ολόκληρη τη χώρα. Ωστόσο, τα επίσημα αποτελέσματα που ανέφερε το κρατικό πρακτορείο Anadolu έδειξαν ότι το AKP και ο κύριος σύμμαχός του έχασαν τη δημαρχία σε 12 από τους 14 μητροπολιτικούς δήμους και σε 25 από τους 35 μικρότερους δήμους, συμπεριλαμβανομένων των μητροπολιτικών δήμων της Προύσας και του Μπαλικεσίρ (Παλαιόκαστρο) στα βιομηχανοποιημένα βορειοδυτικά της Τουρκίας, αποτέλεσμα που αντανακλά πιθανώς τις πιέσεις που έχει επιφέρει στους μισθωτούς η παραπαίουσα οικονομία. Το CHP προηγήθηκε σε πανεθνικό επίπεδο με σχεδόν 1% των ψήφων, για πρώτη φορά εδώ και 35 χρόνια, έδειξαν τα αποτελέσματα.
Ο Μερτ Αρσλανάλπ, επίκουρος καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου της Κωνσταντινούπολης, είπε ότι ήταν η “σκληρότερη εκλογική ήττα” του Ερντογάν από τότε που ανέλαβε την εθνική εξουσία το 2002. “Ο Ιμάμογλου έδειξε ότι θα μπορούσε να ξεπεράσει τις βαθιές κοινωνικοπολιτικές διαιρέσεις που καθορίζουν το εκλογικό σώμα της αντιπολίτευσης της Τουρκίας ακόμη και χωρίς τη θεσμική τους υποστήριξη”, είπε. “Αυτό τον κάνει τον πιο ανταγωνιστικό πολιτικά αντίπαλο του καθεστώτος του Ερντογάν”.
“Οι Τούρκοι άνοιξαν τα μάτια τους και ψήφισαν εκείνους τους υποψηφίους που σκέφτονται την οικονομία της Τουρκίας, την εκπαίδευση και το μέλλον της νεολαίας”, δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο φοιτητής Εγκέ Ερσόζ, 19 ετών, στην πλατεία Σαράτσχανε. “Αυτό είναι μόνο η αρχή. Είναι η πρώτη φορά που το AKP έχασε τόσα πολλά. Αν θέλει ο Θεός, αυτό θα συνεχιστεί στις επόμενες εκλογές”, είπε, αναφερόμενος στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν.
Μεγάλα πλήθη φώναξαν συνθήματα “Η Τουρκία είναι κοσμική και θα παραμείνει κοσμική” και “Ταγίπ, παραιτήσου!”.
“Αυτά τα αποτελέσματα θα βάλουν τον Ιμάμογλου και το CHP στο επίκεντρο της τουρκικής πολιτικής”, δήλωσε ο Γιουσούφ Τζαν, αναλυτής στο Διεθνές Κέντρο για Μελετητές Woodrow Wilson στην Ουάσιγκτον.
“Είναι ένα ηχηρό μήνυμα”, δήλωσε ο Σελίμ Σαζάκ, επικεφαλής της Sanda Global, μιας εταιρείας συμβούλων με έδρα την Άγκυρα που συμβούλεψε πολλές εκστρατείες κατά τη διάρκεια του κύκλου των τοπικών εκλογών. “Οι ψηφοφόροι λένε στην κυβέρνηση ότι η οικονομία τους βλάπτει πραγματικά”. Το μήνυμά τους, πρόσθεσε, ήταν ότι είτε ο Ιμάμογλου, είτε ο δήμαρχος της Άγκυρας, Μανσούρ Γιαβάς, θα μπορούσαν να είχαν καταλήξει σε παρόμοια σαρωτική νίκη για την αντιπολίτευση, εάν το CHP τους είχε επιλέξει ως υποψήφιους για την προεδρία πέρυσι.
Απώλειες για τη λίρα
Η τουρκική λίρα αποδυναμώθηκε μετά την ήττα-σοκ του ΑΚΡ, του Ερντογάν στις δημοτικές εκλογές. Οι επενδυτές είχαν σπεύσει να υποστηρίξουν την αλλαγή οικονομικής πολιτικής, που σηματοδότησε η ανάθεση της προεδρίας της Κεντρικής Τράπεζας Τουρκίας (TCMB) στην Χαφιζέ Γκαγέ Ερκάν και του υπουργείου Οικονομικών στον αγαπημένο των αγορών Μεχμέτ Σιμσέκ, μετά από τις προεδρικές εκλογές του περασμένου Μαΐου, όταν ο Ερντογάν (ο οποίος πήγε για πρώτη φορά σε δεύτερο γύρο εκλογών), αποφάσισε να εγκαταλείψει την πρακτική των χαμηλών επιτοκίων και να αναθέσει την οικονομική πολιτική της χώρας σε ανθρώπους με πιο ορθολογικές οικονομικές πρακτικές.
Ωστόσο, πολλοί διαχειριστές χαρτοφυλακίων έχουν διατηρήσει μια προσεκτική προσέγγιση έναντι των τουρκικών περιουσιακών στοιχείων, επιφυλακτικοί μήπως πιαστούν απροετοίμαστοι, απέναντι σε έναν απρόβλεπτο Ερντογάν, ο οποίος είναι ικανός να ανακρούσει πρύμναν για να διατηρηθεί στην εξουσία. Πολλοί ανέφεραν τις τοπικές εκλογές ως κίνδυνο, υποθέτοντας ότι ένα κακό αποτέλεσμα θα μπορούσε να οδηγήσει τον Ερντογάν σε αλλαγή πλεύσης.
Στην ομιλία του ο Ερντογάν επιχείρησε να καθησυχάσει τις αγορές, διαβεβαιώνοντας ότι μέχρι σήμερα η κυβέρνηση εφάρμοσε με αποφασιστικότητα το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα και το 12ο αναπτυξιακό σχέδιο, χωρίς όμως προφανή επιτυχία. Αναλυτές αναμένουν ότι σε αυτή την μετεκλογική περίοδο που θα διαρκέσει κοντά πέντε χρόνια, η αστάθεια αναμένεται να μεγαλώσει, αφής στιγμής η αντιπολίτευση κερδίζει έδαφος και ο απρόβλεπτος Ερντογάν κινδυνεύει να χάσει τα πάντα.
Π.Κ.