Με χαμηλές προσδοκίες προσέρχεται ο Κυριάκος Μητσοτάκης το απόγευμα της Δευτέρας στην Αγκυρα για την 5η συνάντηση κορυφής με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έπειτα από την πρόσφατη τρικυμία που προκάλεσε στις ελληνοτουρκικές σχέσεις η επαναφορά της ρητορικής των «γκρίζων ζωνών», ως αντίδραση στην ελληνική εξαγγελία για θαλάσσια πάρκα, και η απόφαση του Ερντογάν να προχωρήσει στη μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί μία βδομάδα ακριβώς πριν υποδεχθεί τον έλληνα Πρωθυπουργό. «Εχουμε ένα καλύτερο κλίμα αλλά δεν έχω αυταπάτες», επεσήμανε ο Πρωθυπουργός, αναφέροντας πως αν δει κανείς μακροσκοπικά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η χώρα μας δεν έχει μετακινηθεί από τις θέσεις της, σε αντίθεση με τον πρόεδρο Ερντογάν που, όπως σημείωσε, από το «Μητσοτάκης γιοκ», παίρνει πλέον μέρος στις διμερείς διαβουλεύσεις.
Τα οφέλη του διαλόγου
Από την Αθήνα υπογραμμίζουν τα οφέλη που έχουν προκύψει από τους ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας των τελευταίων ετών στο Μεταναστευτικό, στον τομέα των παραβιάσεων, οι οποίες έχουν σχεδόν εκλείψει, καθώς και στον τομέα του τουρισμού με την τουρκική βίζα εξπρές για 10 ελληνικά νησιά. Οσο για τις εντάσεις που κατά καιρούς προκύπτουν, η ελληνική διπλωματία θεωρεί ότι δεν πρέπει να γίνονται αιτία να σταματά ο διάλογος. Κύρια επιδίωξη της Ελλάδας από τη συνάντηση της Δευτέρας, όπως σημείωσε ο Γιώργος Γεραπετρίτης, είναι να υπάρξει μια συζήτηση ειλικρινής που θα ανάψει στην περιοχή τα φώτα της ειρήνης, έστω και αν δεν είναι ακόμα οι συνθήκες ώριμες για συζήτηση επί των ακανθωδών θεμάτων, της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.
Τα τετ α τετ των δύο ηγετών
n Η επισκόπηση των συναντήσεων κορυφής των δύο ηγετών Ελλάδας -Τουρκίας αποκαλύπτει πως μετά το εξαιρετικά θερμό καλοκαίρι του 2020, ο πάγος μεταξύ Μητσοτάκη και Ερντογάν έσπασε για πρώτη φορά στις 14 Ιουνίου του 2021 στις Βρυξέλλες, στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ. Στη μία ώρα που διήρκεσε το τετ α τετ τους, οι δύο άνδρες συμφώνησαν τότε να αφήσουν πίσω την περίοδο έντασης και να προχωρήσουν με τα μέτρα θετικής ατζέντας παρά τις όποιες βασικές διαφορές καταγράφονται στις θέσεις τους. Εκεί μπήκαν και τα πρώτα θεμέλια για τη μετέπειτα εποικοδομητική συνεργασία στο Μεταναστευτικό.
n Από πλευράς Τουρκίας μεσολάβησαν βέβαια νέες προκλήσεις, όμως, στις 13 Μαρτίου 2022, Μητσοτάκης και Ερντογάν συναντήθηκαν εκ νέου, αυτή τη φορά στην Κωνσταντινούπολη, στην προεδρική κατοικία, για ένα γεύμα το οποίο κράτησε δύο ώρες. Βασικά θέματα στην ατζέντα της συζήτησης ήταν το ουκρανικό και η συνέχιση της προσπάθειας για αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ των δύο χωρών.
n Τον Ιούλιο του 2023, διεξήχθη το επόμενο ραντεβού μεταξύ των δύο ηγετών, στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ, στο Βίλνιους, όπου επιβεβαιώθηκε η βούληση να διατηρηθούν ανοικτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας και να υλοποιηθεί ένας οδικός χάρτης διμερών επαφών που περιελάμβανε τους τρεις πυλώνες διαλόγου, τον Πολιτικό Διάλογο, τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και τη Θετική Ατζέντα που είχαν στόχο την εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών και την πρόληψη των κρίσεων εν τη γενέσει τους.
n Τον Δεκέμβριο του 2023, ο τούρκος πρόεδρος επισκέφθηκε την ελληνική πρωτεύουσα για το 5ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας, στο πλαίσιο του οποίου υπεγράφη η «Διακήρυξη των Αθηνών περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας». Την ίδια μέρα οι δύο αντιπροσωπείες συνυπέγραψαν 15 συμφωνίες μεταξύ υπουργείων και φορέων σε κρίσιμους τομείς όπως το Μεταναστευτικό, ο τουρισμός ενώ ανακοινώθηκε και η εξασφάλιση έγκρισης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τουρκική βίζα εξπρές σε 10 ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, που τέθηκε σε εφαρμογή προ ημερών.
n Στη συνάντηση της Δευτέρας πάντως, όπου θα ανακοινωθεί και ένα νέο πλαίσιο συμφωνιών γύρω από τη θεματική των Νέων Τεχνολογιών και των Νέων Ανθρώπων, ο έλληνας Πρωθυπουργός όπως έχει ήδη δηλώσει, θα εκφράσει εκ του σύνεγγυς την «εντονότατη δυσαρέσκειά» του αναφορικά με την απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να μετατρέψει τη Μονή της Χώρας σε τζαμί καθώς, όπως επεσήμανε, πρόκειται για ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής σημασίας ενώ, παράλληλα, τόνισε πως δεν πρόκειται για ένα ζήτημα διμερές. Αντίδραση για τη μετατροπή του βυζαντινού ναού σε ισλαμικό τέμενος, παρόμοια με εκείνη του 2020 για την Αγία Σοφία, υπήρξε και από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, το οποίο σε ανακοίνωσή του σημείωσε ότι «ενθαρρύνει την τουρκική κυβέρνηση να διατηρήσει και να διασφαλίσει την προσβασιμότητα στις τοποθεσίες και τα κτίρια που φιλοξενούσαν διαφορετικές θρησκευτικές κοινότητες, με τρόπο που σέβεται την ποικιλόμορφη ιστορία τους».