Αν και το ΑΣΕΠ διαφημίζεται ως η πιο σημαντική μεταρρύθμιση, συστηματικά παρακάμπτεται, όπως αποδεικνύουν οι αριθμοί στο apografi.gov.gr, για να προσλαμβάνονται «έκτακτοι» υπάλληλοι. Η πρόσφατη αναφορά του Πρωθυπουργού, «δεν λειτουργεί το ΑΣΕΠ…», δημιουργεί απορίες γιατί, ύστερα από 5 χρόνια, διαπιστώνεται ότι το ΑΣΕΠ δεν λειτουργεί αποτελεσματικά, χωρίς να έχουν γίνει οποιεσδήποτε ουσιαστικές ενέργειες.
Τι θα έπρεπε να είχε γίνει από το 2019; Πρώτον, θα έπρεπε να ενισχυθεί το ΑΣΕΠ με πόρους και εξειδικευμένο προσωπικό που θα είχε προσληφθεί με διαφανείς και αξιοκρατικές διαδικασίες και ειδικό μισθολόγιο. Δεύτερον και πιο σημαντικό, θα έπρεπε να είχαν καταγραφεί, απλοποιηθεί και ψηφιοποιηθεί όλες οι διαδικασίες του ΑΣΕΠ εμπλέκοντας στελέχη του ΑΣΕΠ και των Διευθύνσεων Προσωπικού φορέων του Δημοσίου.
Τεχνογνωσία για τη διαχείριση προσλήψεων προσωπικού και επιλογής στελεχών υπάρχει στην ΕΕ. Η πρόκληση για τη χώρα μας είναι εάν υπάρχει η πολιτική βούληση να σπάσει ο φαύλος κύκλος των δικτύων πελατειασμού σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης – δήμους, Περιφέρειες, υπουργεία – όπου παραμένει κυρίαρχη η τάση οι αιρετοί και τα πολιτικά στελέχη, στο όνομα της δήθεν αποτελεσματικότητας, να υποκαθιστούν στην πράξη την αυτοτέλεια της δημόσιας διοίκησης, κυρίως για να εξυπηρετούν τα πελατειακά τους δίκτυα με προσλήψεις συμβασιούχων και αναθέσεις συμβάσεων σε ημετέρους.
Το ΑΣΕΠ είναι ίσως η μόνη ελπίδα να εξυγιανθεί ο δημόσιος τομέας, εάν όλα τα κόμματα του δημοκρατικού τόξου συναινέσουν χωρίς μικροκομματικούς υπολογισμούς στην ενδυνάμωσή του. Απαιτείται ένα επιχειρησιακό σχέδιο ενδυνάμωσης του ΑΣΕΠ, που θα εκπονηθεί από αναγνωρισμένα στελέχη με κύρος, τα οποία να μην μπορούν να χειραγωγηθούν από την κυβέρνηση και τα κόμματα. Στόχος είναι να προκύψει και να υλοποιηθεί σύντομα ένας οδικός χάρτης που θα επιτρέψει στο ΑΣΕΠ να ανταποκριθεί με επάρκεια στις αρμοδιότητες του. Κύρια αρμοδιότητά του είναι να έχει καταλόγους για όλες τις κατηγορίες προσωπικού, όπου με κοινωνικά και γεωγραφικά κριτήρια όλοι οι φορείς του Δημοσίου θα επιλέγουν το προσωπικό που πρέπει να προσλάβουν. Ετσι, θα αποφευχθούν τραγελαφικές καταστάσεις, όπως ζευγαριών που ο ένας διορίζεται στη Δράμα και ο άλλος στην Τρίπολη ή υπαλλήλων που διορίζονται σε τουριστικές περιοχές όπου δεν υπάρχει διαθέσιμη κατοικία σε προσιτές τιμές όλον τον χρόνο.
Το ΑΣΕΠ δεν μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα της δημόσιας διοίκησης, αλλά μπορεί να βελτιώσει τη διαδικασία προσλήψεων και αξιολόγησης προσωπικού όλων των κατηγοριών. Εάν οι προϊστάμενοι και οι επικεφαλής των δημόσιων οργανισμών επιλέγονται και αξιολογούνται με αντικειμενικά κριτήρια και διαφάνεια, τότε και η ουσιαστική αξιολόγηση όλων των εργαζομένων στο Δημόσιο θα έρθει πιο κοντά.
Αντίστοιχα μέτρα πρέπει να ληφθούν ώστε να καταπολεμηθεί άλλη μια εστία πελατειασμού, αυτή των μετακλητών που συνήθως επιλέγονται με μοναδικό κριτήριο τη γνωριμία από όποιον τους προσλαμβάνει. Εγινε ένα πρώτο βήμα από το opengov.gr, το οποίο όμως δεν κατοχυρώθηκε θεσμικά ώστε να διασφαλίζεται ότι και στους μετακλητούς προσλαμβάνονται οι πιο ικανοί.
Ο,τι δεν κατοχυρώνεται θεσμικά και δεν υποστηρίζεται με τους αναγκαίους ανθρώπινους και υλικούς πόρους θα αποδυναμώνεται από πιέσεις για εξαιρέσεις και παρακάμψεις, οι οποίες θα αποδυναμώνουν κάθε προσπάθεια εδραίωσης αισθήματος αξιοκρατίας, με αποτέλεσμα να μειώνεται η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς.
Ο Θόδωρος Καρούνος είναι ερευνητής στο ΕΜΠ και μέλος του ΔΣ του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ).