Η επίθεση του Σαββάτου στο Ισραήλ από τους μαχητές της Χαμάς, οι οποίοι σκότωσαν περισσότερους από 1.200 ανθρώπους και απήγαγαν πολλούς άλλους πίσω στη Λωρίδα της Γάζας, έχει ανατρέψει τις θεμελιώδεις υποθέσεις για τη Μέση Ανατολή. Τώρα, καθώς το Ισραήλ, οι εχθροί του και ο κύριος εταίρος του, οι ΗΠΑ, ανταποκρίνονται σε αυτά τα συγκλονιστικά γεγονότα, οι νέοι – και μη δοκιμασμένοι – κανόνες του παιχνιδιού κινδυνεύουν να μετατρέψουν την αιματηρή αντιπαράθεση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς σε έναν πολύ ευρύτερο πόλεμο. Η αναμενόμενη χερσαία επιχείρηση του Ισραήλ κατά της Χαμάς στη Γάζα και η αντίδραση σε αυτήν από το Ιράν και την ομάδα συμμαχικών ισλαμιστικών πολιτοφυλακών του στην περιοχή, θα μπορούσαν να καθορίσουν τη νέα ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή και τη νέα σειρά αντιλήψεων για το μέλλον της περιοχής.
“Η Χαμάς προκάλεσε αυτήν την αιφνιδιαστική, καταστροφική επίθεση γιατί ήθελε να αλλάξει την εξίσωση, όχι μόνο μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ, αλλά και μεταξύ του Ισραήλ και του άξονα των Ιρανών υποστηρικτών και των Ιρανών πληρεξουσίων”, δήλωσε ο Ταξίαρχος Yossi Kuperwasser, πρώην επικεφαλής της έρευνας για την υπηρεσία πληροφοριών του Ισραήλ. “Το Ισραήλ θέλει τώρα να αλλάξει την εξίσωση, αλλά προς την άλλη κατεύθυνση – αν διώξουμε τη Χαμάς από τη Γάζα”.
Εάν το Ισραήλ καταφέρει να εξαλείψει τη Χαμάς ως κυρίαρχη δύναμη της Γάζας, θα αντιστρέψει μια κρίσιμη πτυχή των επιπτώσεων των γεγονότων του Σαββάτου: την κατάρρευση της από καιρό καλλιεργημένης αντίληψης για την ανώτερη στρατιωτική ικανότητα και την ικανότητα πληροφοριών του Ισραήλ. Αφού παραβίασαν γρήγορα δαπανηρές οχυρώσεις στα σύνορα του Ισραήλ και κατέλυσαν στρατιωτικές βάσεις, ένοπλοι της Χαμάς προχώρησαν σε αιματοκύλισμα – προκαλώντας τη χειρότερη απώλεια Εβραίων από την εποχή του Ολοκαυτώματος.
Η επίθεση κατέστρεψε μια άλλη υπόθεση, την οποία καλλιεργούσαν επί μακρόν οι υποστηρικτές της Χαμάς, όπως η Τουρκία και το Κατάρ, και ήταν αποδεκτή από πολλούς στη Δύση και ακόμη και στο εσωτερικό του ισραηλινού κατεστημένου: ότι η ισλαμιστική ομάδα είχε κάπως μετριάσει την αρχική της ιδεολογία, η οποία επιδιώκει την εξάλειψη οποιασδήποτε Εβραϊκής παρουσίας μεταξύ του Ιορδάνη ποταμού και της Μεσογείου.
Με στόχο να δώσει μια νέα στιλπνότητα στους στόχους της, η Χαμάς το 2017 εξέδωσε μάλιστα μια δήλωση πολιτικής που έλεγε ότι η σύγκρουσή της είναι με “το Σιωνιστικό σχέδιο” και όχι με τους Εβραίους και υπονοούσε την αποδοχή ενός παλαιστινιακού κράτους στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα – αν και ακόμα απέρριπτε το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ.
Η φρίκη της επίθεσης της Χαμάς έχει επίσης διαπεράσει την αντίληψη, την οποία υποστήριζε εδώ και καιρό ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, ότι οι παλαιστινιακές φιλοδοξίες θα μπορούσαν να περιοριστούν σε μια διαχειρίσιμη ενόχληση και ότι η κατοχή θα μπορούσε να συνεχιστεί, ακόμη και όταν το Ισραήλ επιδιώκει νέες σχέσεις στον αραβικό κόσμο. “Το δόγμα του Νετανιάχου ότι μπορείτε να αγνοήσετε τους Παλαιστίνιους χωρίς να πληρώσετε ένα τίμημα έχει καταρριφθεί”, δήλωσε ο Mairav Zonszein, ειδικός για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη στη Διεθνή Ομάδα Κρίσεων. “Αποδεικνύεται ότι, ανεξάρτητα από το πόση οικονομική, στρατιωτική και διπλωματική δύναμη έχετε, ολόκληρη η χώρα σας μπορεί να σταματήσει”. Περισσότεροι Ισραηλινοί πολίτες σκοτώθηκαν το Σάββατο από ό,τι κατά τη διάρκεια ολόκληρης της Δεύτερης Ιντιφάντα του 2000-2005, είπε.
Το αποτέλεσμα αυτής της νέας πραγματικότητας είναι ότι οι ΗΠΑ πρέπει να επιστρέψουν στη Μέση Ανατολή, αντιστρέφοντας την τάση τριών διαδοχικών κυβερνήσεων που προσπάθησαν να απομακρυνθούν και να επικεντρωθούν σε άλλες παγκόσμιες προκλήσεις όπως η Κίνα και, την περσινή εισβολή στην Ουκρανία, Ρωσία. Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει ήδη αποστείλει δύο ομάδες αερομεταφορέων στην Ανατολική Μεσόγειο, ως μέρος μιας προσπάθειας να αποτρέψει το Ιράν και τον Λιβανέζο πράκτορά του, τη Χεζμπολάχ, από το να συμμετάσχουν στη σύγκρουση και να πυροδοτήσουν έναν περιφερειακό πόλεμο που θα μπορούσε επίσης να εμπλέξει το Ιράν και τα έθνη του Περσικού Κόλπου. Η Ουάσιγκτον επίσης σπεύδει να αποστείλει όπλα στο Ισραήλ. “Είναι ένας εκ νέου αρραβώνας. Αποδεικνύεται ότι οι εταίροι μας στην περιοχή εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ομπρέλα ασφαλείας που συνεχίζουν να παρέχουν οι ΗΠΑ”, δήλωσε ο Brian Katulis, ανώτερος συνεργάτης στο Middle East Institute στην Ουάσιγκτον. “Εξακολουθούν να βλέπουν εμάς ως τον πρωταρχικό εταίρο ασφαλείας – όχι την Κίνα, και σίγουρα όχι τη Ρωσία. Και όταν εμφανίζεται μια κρίση σαν αυτή, είμαστε στις επείγουσες κλήσεις”.
Οι εχθροί του Ισραήλ πανηγύριζαν την εκπληκτική αδυναμία που επέδειξε ο στρατός και οι υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας το Σάββατο. Το υψηλής τεχνολογίας σύστημα επιτήρησης των συνόρων του Ισραήλ γύρω από τη Γάζα καταρρίφθηκε με φθηνά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ανώτεροι αξιωματικοί σκοτώθηκαν σε ισραηλινές στρατιωτικές βάσεις που είχαν καταληφθεί και χρειάστηκαν αρκετές ώρες για να αρχίσουν οι ισραηλινές δυνάμεις να διώχνουν τη Χαμάς – χρόνος που οι Παλαιστίνιοι ένοπλοι χρησιμοποιούσαν για να δολοφονήσουν ή να απαγάγουν ανυπεράσπιστους πολίτες. “Το χτύπημα του Σαββάτου, 7 Οκτωβρίου, δεν είναι κάτι από το οποίο μπορείς να επανακάμψεις. Έχετε φέρει αυτή την καταστροφή επάνω σας”, είπε απαευθυνόμενος στους Ισραηλινούς, ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, σε μια ανάρτηση στην εβραϊκή γλώσσα στο X, μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, παλαιότερα γνωστή ως Twitter. Σε ορισμένους Άραβες σχολιαστές, η επιτυχία της Χαμάς έδειξε ότι το Ισραήλ θα μπορούσε πράγματι να ηττηθεί στρατιωτικά και ότι ο φαινομενικά μη ρεαλιστικός στόχος της εξάλειψης του ισραηλινού κράτους δεν είναι τόσο τραβηγμένος.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι περιέγραψαν τα γεγονότα του Σαββάτου ως το Περλ Χάρμπορ της χώρας, η ζημιά στις πραγματικές στρατιωτικές δυνατότητες του Ισραήλ ήταν περιορισμένη. Η ισχυρή αεροπορία της χώρας είναι άθικτη και μέσα σε λίγες ώρες άρχισε να σφυροκοπεί τη Λωρίδα της Γάζας. Αρκετές εκατοντάδες κάτοικοι της Γάζας, συμπεριλαμβανομένων αμάχων, έχουν σκοτωθεί από τότε, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας που ελέγχεται από τη Χαμάς, και έχουν καταστραφεί βασικές υποδομές. “Είναι ξεκάθαρο ότι οι Ισραηλινοί έχουν υποτιμήσει τη Χαμάς, αλλά τώρα η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και όλοι οι υπόλοιποι πληρεξούσιοι του Ιράν διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο να υποτιμήσουν το Ισραήλ”, δήλωσε ο Κόλιν Κλαρκ, διευθυντής έρευνας στην εταιρεία παροχής υπηρεσιών πληροφοριών και ασφάλειας Soufan Group. “Είναι ακόμα μακράν ο ισχυρότερος στρατός στην περιοχή και τώρα έχουν ιδιαίτερα κίνητρα να εκδικηθούν ορισμένους μακροχρόνιους αντιπάλους”.
Την Τρίτη, ο πρόεδρος Μπάιντεν είπε ότι περίμενε ότι η ισραηλινή απάντηση θα είναι “ταχεία, αποφασιστική και συντριπτική” — ενώ παράλληλα θα τηρεί τους νόμους του πολέμου. Ο Μπάιντεν συνέκρινε επίσης τις ενέργειες της Χαμάς με τις “χειρότερες βιαιοπραγίες” του Ισλαμικού Κράτους, στη γλώσσα που πολλοί στο Ισραήλ θεωρούν το πράσινο φως για να κάνουν στη Γάζα αυτό που είχε κάνει ο συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για να εκδιώξει το Ισλαμικό Κράτος από τη Μοσούλη και τη Ράκα. Συρία, το 2017. Και οι δύο πόλεις υπέστησαν μεγάλες ζημιές σε συνεχείς εκστρατείες βομβαρδισμών των ΗΠΑ και φράγματα πυροβολικού που προκάλεσαν πολλές απώλειες αμάχων. Σε αντίθεση με τη Γάζα, ωστόσο, η Μοσούλη και η Ράκα δεν είχαν αποκλειστεί και πολλοί Ιρακινοί και Σύροι άμαχοι κατάφεραν να διαφύγουν ασφαλείς.
Η αναμενόμενη χερσαία εκστρατεία του Ισραήλ για την εξάλειψη της Χαμάς, με τη δυνατότητα για τις υψηλές απώλειες που είναι εγγενείς στις αστικές μάχες, θα δοκιμάσει τον βαθμό στον οποίο το Ιράν και η Χεζμπολάχ είναι δεσμευμένες απέναντι στην παλαιστινιακή ομάδα – και στην παλαιστινιακή υπόθεση.
Σε προηγούμενες επιθέσεις για τη Γάζα, η Χεζμπολάχ παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό στο περιθώριο, τηρώντας τους κανόνες αμοιβαίας αποτροπής που συμφωνήθηκαν μετά την ισραηλινή εισβολή στο Λίβανο το 2006. Ο λιβανέζικος όμιλος διαθέτει ένα οπλοστάσιο πυραύλων ακριβείας που παρέχονται από το Ιράν που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σημαντική ζημιά στη ζωτική υποδομή και τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Ισραήλ. “Σε πολύ στρατηγικό επίπεδο, η Χεζμπολάχ και το Ιράν δεν ενδιαφέρονται ακόμη πολύ να εμπλακούν σε αυτόν τον αγώνα”, δήλωσε ο Emile Hokayem, ανώτερος συνεργάτης για την ασφάλεια της Μέσης Ανατολής στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. “Ο θεμελιώδης λογισμός για το Ιράν εξακολουθεί να ισχύει: η Χεζμπολάχ είναι ένα τόσο μοναδικό και ισχυρό όργανο της πολιτικής ασφαλείας του που δεν πρόκειται να το σπαταλήσει σε αυτόν τον πόλεμο. Η Χεζμπολάχ πρόκειται να χρησιμοποιηθεί και να αναπτυχθεί όταν το καθεστώς στο Ιράν, η ίδια η ύπαρξή του, απειλείται”.
Μέχρι στιγμής, η Χεζμπολάχ έχει εμπλακεί σε περιορισμένες αψιμαχίες κατά μήκος των συνόρων. Τα μαχητικά της έπληξαν ένα ισραηλινό τεθωρακισμένο όχημα μεταφοράς προσωπικού με αντιαρματικούς πυραύλους την Τετάρτη. Τέτοιες συγκρούσεις αυξάνουν τον κίνδυνο μιας ακούσιας πυρκαγιάς, είπε ο Nadav Pollak, πρώην αναλυτής της ισραηλινής κυβέρνησης που είναι τώρα λέκτορας για θέματα Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο Reichman στο Ισραήλ. “Από το 2006, ποτέ δεν ήμασταν τόσο κοντά σε άλλον πόλεμο με τη Χεζμπολάχ”, είπε. “Αν ο Θεός φυλάξει, εκτοξεύσουν έναν αντιαρματικό πύραυλο και σκοτώσουν 10-15 στρατιώτες στα σύνορα, το Ισραήλ θα πρέπει να απαντήσει ή ακόμα και να ξεκινήσει πόλεμο”.
Μια σημαντική αλλαγή από το 2006 είναι το νέο δόγμα του Ιράν για την “ενοποίηση των αρένων” που επιδιώκει να βελτιώσει τον συντονισμό και τις κοινές ενέργειες της Τεχεράνης, της Χαμάς, της Χεζμπολάχ και των ιρανών πληρεξουσίων στο Ιράκ και την Υεμένη, στην αντιπαράθεσή τους με το Ισραήλ. Μια έξωση της Χαμάς από τη Γάζα θα ήταν τεράστιο πλήγμα για αυτό το δόγμα – ένας από τους λόγους για τους οποίους η Τεχεράνη μπορεί να αποφασίσει να επεκτείνει τη σύγκρουση για να διατηρήσει την περιφερειακή της επιρροή. “Υπάρχει πολύ μεγάλος κίνδυνος ένας πόλεμος στον Λίβανο να μετατραπεί σε περιφερειακή σύγκρουση. Δεν νομίζω ότι το Ιράν, το Ισραήλ ή η Χεζμπολάχ το θέλουν. Αλλά έχουν εγκλωβιστεί σε θέσεις όπου αν γίνει ένα βήμα από τη μία πλευρά, τότε η άλλη πλευρά πρέπει να κάνει ένα αντίθετο βήμα”, δήλωσε ο Λιβανέζος αναλυτής Michael Young , ανώτερος συντάκτης στο Carnegie Middle East Center στη Βηρυτό. “Δεν υπάρχουν πραγματικά ξεκάθαρα όρια για αυτή τη σταθερή κλιμάκωση προς τη χειρότερη επιλογή”.
Προς το παρόν, τέτοιες ανησυχίες είναι απίθανο να αποτρέψουν την ηγεσία του Ισραήλ. Σχεδόν καμία φωνή, στην μόλις διευρυμένη κυβέρνηση ή στην ισραηλινή αντιπολίτευση, αντιτίθεται σε μια συνεχή χερσαία επιχείρηση για να νικήσει τη Χαμάς. “Το μόνο παιχνίδι στην πόλη είναι να απαλλαγούμε από τη Χαμάς και υπάρχουν τόνοι πολιτικής πίεσης για να γίνει αυτό”, δήλωσε ο Ζόνσεϊν της Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων. “Η συναίνεση είναι ότι η Χαμάς δεν μπορεί να παραμείνει ανέπαφη”. Τα ερωτήματα σχετικά με το ποιος θα πρέπει να κυβερνήσει τους δύο εκατομμύρια ανθρώπους της Γάζας μετά από αυτό, και εάν το Ισραήλ είναι διατεθειμένο να καταλάβει ξανά την περιοχή, προς το παρόν παραμερίζονται. “Δεν νομίζω ότι κανείς σκέφτεται την επόμενη μέρα αυτή τη στιγμή”, είπε ο Pollak. “Όλοι ξέρουν ένα πράγμα: η Χαμάς μόλις εξαπέλυσε τις πιο φρικτές τρομοκρατικές επιθέσεις στην ισραηλινή ιστορία και πρέπει να αντεπιτεθούμε και, λυπάμαι που το λέω, πρέπει να σκοτώσουμε όσο περισσότερους από τη Χαμάς μπορούμε”.