Πριν από δυο χρόνια, ο πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ κήρυσσε τον “πόλεμο” στις συμμορίες, έπειτα από άνευ προηγουμένου κύμα 87 δολοφονιών μέσα σ’ ένα σαββατοκύριακο.
Σήμερα, επαίρεται πως κυβερνά την πιο “ασφαλή” χώρου της ηπείρου.
Όμως οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στηλιτεύουν το τίμημα που καταβλήθηκε.
Οι συμμορίες
Με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που επέβαλε την 27η Μαρτίου 2022 και την ανάπτυξη του στρατού στο εσωτερικό που ακολούθησε, η κυβέρνηση κατάφερε να προχωρήσει στην εξάρθρωση των κυκλωμάτων των εγκληματιών που τρομοκρατούσαν τους πολίτες, επιδιδόμενα σε εκβιάσεις, διακίνηση ναρκωτικών, φόνους…
Έρευνα του εξειδικευμένου ιστότοπου InSight Crime υπολόγιζε πως πριν από δύο χρόνια στη μικρή χώρα της κεντρικής Αμερικής τα μέλη των συμμοριών ήταν σχεδόν 120.000.
Κατά τους πιο πρόσφατους κυβερνητικούς αριθμούς, που δόθηκαν στη δημοσιότητα την Τρίτη, πάνω από 78.000 φερόμενα μέλη των συμμοριών, γνωστών με την ονομασία μάρας, συνελήφθησαν έκτοτε και πλέον δεν στρατολογούνται νέα.
Ο εγκληματολόγος Ρικάρδο Σόσα εκτιμά πως δεν επέδειξαν την δυνατότητα να “προσαρμοστούν” στην επίθεση της κυβέρνησης του προέδρου Μπουκέλε —επανεξελέγη τον Φεβρουάριο, παρότι θεωρητικά το Σύνταγμα δεν το επέτρεπε—, που υπόσχεται να τη συνεχίσει ώσπου να “ξεριζωθούν” τα “τελευταία υπολείμματα” των συμμοριών.
Οι δρόμοι
Η σταυροφορία του προέδρου Μπουκέλε τερμάτισε την κυριαρχία των συμμοριών, που κατά εκτιμήσεις έλεγχαν ως ακόμη και το 80% της επικράτειας, διαβεβαιώνει η κυβέρνηση.
Η χώρα των 6,8 εκατομμυρίων κατοίκων εξάλλου είδε τον δείκτη των ανθρωποκτονιών, που ανερχόταν σε 106 ανά 100.000 κατοίκους το 2015, να πέφτει στις 2,4 το 2023, που είναι κατώτερος από τον παγκόσμιο μέσο όρο (8, σύμφωνα με τον ΟΗΕ).
Οι συμμορίες του Σαλβαδόρ, που γεννήθηκαν στους δρόμους του Λος Άντζελες των ΗΠΑ, κατηγορούνται από την κυβέρνηση για περίπου 120.000 ανθρωποκτονίες σε σχεδόν τρεις δεκαετίες, απολογισμό βαρύτερο κι από αυτόν της δωδεκαετούς εμφύλιας σύρραξης (1980-1992), που κατά τους επίσημους αριθμούς άφησε πίσω 75.000 νεκρούς.
Όμως πλέον ο τρόμος των πολιτών να κυκλοφορήσουν τη νύχτα πέρασε, τα παιδιά παίζουν ξανά στα πάρκα, έχει τη δυνατότητα κανείς να πηγαίνει από τη μια συνοικία στην άλλη χωρίς τον φόβο πως θα χάσει τη ζωή του.
“Δεν βλέπουμε πια μέλη συμμοριών να απαιτούν να τους πληρώσουν οι επιβάτες” λεωφορείων ή άλλων μέσων μετακίνησης, είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Μαουρίσιο Λόπες, σαραντάρης εκπαιδευτικός.
Ολόκληρες κοινότητες είχαν να επιστρέφει “η ομαλότητα στη ζωή τους”, συνοψίζει ο πανεπιστημιακός Κάρλος Κάρκας.
Η οικονομία
Οι περισσότερες εταιρείες από όλους τους τομείς δραστηριότητας της σαλβαδοριανής οικονομίας δεν είναι πλέον υποχρεωμένες να πληρώνουν “προστασία” στις συμμορίες, διαβεβαιώνουν συλλογικοί φορείς.
“Ο κίνδυνος έχει περάσει”, λέει η Αμίντα Αλβαρένγκα, ιδιοκτήτρια καταστήματος χονδρικής στην Ελ Τράνζιτο, 125 χιλιόμετρα ανατολικά της πρωτεύουσας Σαν Σαλβαδόρ.
Η κυβέρνηση λέει πως έχει προχωρήσει στην κατάσχεση 8.000 οχημάτων, σχεδόν 21.000 κινητών τηλεφώνων, εκατοντάδων λεωφορείων, ταξί, σπιτιών και εμπορικών καταστημάτων που είχαν πέσει στα χέρια των συμμοριών, χάρη σε νόμο που επιτρέπει την κατάσχεση πόρων που αποκτήθηκαν με εγκληματική δραστηριότητα.
Η ατμόσφαιρα ασφάλειας τόνωσε επίσης τον τουρισμό ο οποίος το 2023 είχε συνολικό τζίρο 2,7 δισεκ. δολαρίων ( 48% σε σύγκριση με την αμέσως προηγούμενη χρονιά).
Ωστόσο το να βελτιώσει την κατάσταση της οικονομίας είναι το μεγάλο ανολοκλήρωτο καθήκον για την κυβέρνηση Μπουκέλε.
Το 30% των πολιτών του Σαλβαδόρ ζει στη φτώχεια και το 10% στην ακραία φτώχεια.
Το τίμημα
Οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επικρίνουν τις μεθόδους του Ναγίμπ Μπουκέλε — τις αναρίθμητες αυθαίρετες συλλήψεις, τις αθρόες περιπτώσεις βασανιστηρίων, τους εκατοντάδες θανάτους στη φυλακή.
Σε ανακοίνωσή της αυτή την εβδομάδα, η Διεθνής Αμνηστία προειδοποίησε πως υπάρχει “η πιθανότητα κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του προέδρου Μπουκέλε να υπάρξει περαιτέρω εμβάθυνση της κρίσης (των ανθρωπίνων δικαιωμάτων) των τελευταίων δυο χρόνων”.
Σύμφωνα με το κείμενο, τοπικές και διεθνείς ΜΚΟ καταμετρούν “327 υποθέσεις εξαναγκαστικών εξαφανίσεων”, “υπερπληθυσμό στις φυλακές που φθάνει το 148%” και “τουλάχιστον 235 θανάτους ανθρώπων υπό κράτηση”.
Αρκετές χιλιάδες κρατούμενοι έχουν οδηγηθεί σε νέα, γιγαντιαία φυλακή, όπου οι όροι κράτησης είναι εξαιρετικά αυστηροί. Η φυλακή αυτή, που θεωρείται η μεγαλύτερη της Λατινικής Αμερικής, έχει ονομαστική χωρητικότητα 40.000 θέσεων.
Νόμος που υιοθετήθηκε τον Ιούλιο επιτρέπει να δικάζονται ως ακόμη και 900 φερόμενοι ως κακοποιοί στην ίδια δίκη, χωρίς δικαίωμα να έχουν συνηγόρους.
“Δημιουργείται η ψευδαίσθηση πως ο πρόεδρος Μπουκέλε βρήκε τη μαγική συνταγή για την επίλυση εξαιρετικά περίπλοκων προβλημάτων”, υπογράμμισε η Διεθνής Αμνηστία, επισημαίνοντας πως ο αρχηγός του κράτους του Σαλβαδόρ έθεσε τους πολίτες προ διλήμματος: τους ανάγκασε να “επιλέξουν ανάμεσα στην ασφάλεια και την ελευθερία”.