Του Κώστα Ράπτη
Ευρώπη με σαφή ατζέντα (και στήριξη από την αντίστοιχη πλειοψηφία) ή με παραλυτικούς συσχετισμούς που θα γεννούν συμπιλήματα; Ευρώπη με φιλοδοξίες ή με οπισθοχωρήσεις στην πράσινη πολιτική, στις εμπορικές διαπραγματεύσεις, στην οικονομική εμβάθυνση; Ευρώπη στην οποία θα αντέξει το πολιτικό “Kέντρο” ή θα πάρουν το πάνω χέρι κάθε λογής άκρα;
Αυτά είναι τα ερωτήματα που τίθενται, καθώς αύριο ολοκληρώνεται, με τη συμμετοχή των περισσότερων κρατών-μελών, η ψηφοφορία για την ανάδειξη του νέου Ευρωκοινοβουλίου, και άρα εν συνεχεία των κορυφαίων κοινοτικών οργάνων για την επόμενη πενταετία.
Τα συμφραζόμενα είναι, σε σχέση με το 2019, ολότελα διαφορετικά. Η παρελθούσα πενταετία αποτέλεσε ένα διαρκές ξεδίπλωμα κρίσεων, από την πανδημία και τη διατάραξη των εφοδιαστικών αλυσίδων μέχρι τις γεωπολιτικές εκρήξεις στις πύλες της Ευρώπης, ήτοι στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, που παρόξυναν την πληθωριστική κρίση και έστρεψαν τη συζήτηση προς τα θέματα της ασφάλειας και των εξοπλισμών. Υπεράνω όλων, δε, η έκδηλη κλιματική κρίση υπαγόρευσε, όχι πάντα με την απαιτούμενη αποφασιστικότητα, πολιτικές οι οποίες προκάλεσαν αναστάτωση, ιδίως στον αγροτικό τομέα.
Σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία φαντάζει όλο και πιο γραφειοκρατική, οι λύσεις προκύπτουν όλο και πιο δύσκολα – εκτός και αν υπηρετούν τον νεοψυχροπολεμικό οίστρο. Αναγκαία βήματα ολοκλήρωσης, όπως η ενιαία αγορά κεφαλαίων, καρκινοβατούν, ενώ η “κανονικότητα” του Συμφώνου Σταθερότητας επανέρχεται περιοριστική, μετά την πανδημική “παρένθεση”. Η ενεργειακή τροφοδοσία ακριβαίνει, το διεθνές μερίδιο αγοράς των ευρωπαϊκών εξαγωγών απειλείται. Η Γερμανία, υπ’ αριθμόν ένα οικονομία της Ευρωζώνης, οδεύει προς αποβιομηχάνιση, με σημαντικές επιχειρήσεις να μετακομίζουν στην άλλη ακτή του Ατλαντικού. Και το κυριότερο: H Ευρώπη δεν δείχνει να παρακολουθεί τις τεχνολογικές εξελίξεις που ήδη σχηματίζουν το αυριανό πρόσωπο του πλανήτη.
Για ευρύτατα κοινωνικά στρώματα οι σταθερές της καθημερινότητας έχουν ανατραπεί. Η εκτίναξη του κόστους ζωής, η στεγαστική κρίση στα μεγάλα αστικά κέντρα, η πύκνωση των φυσικών καταστροφών και η έλλειψη ενθαρρυντικών προοπτικών συναντούν παλαιές διαχωριστικές γραμμές, όπως αυτές που γέννησε το προσφυγικό, και νέες απειλές, όπως η σκιά του πολέμου που απλώνεται πάνω από τη Γηραιά Ήπειρο.
Οι αποκλίσεις πόλης και υπαίθρου, πτυχιούχων και μη, ανδρών και γυναικών, ως προς τη βιωμένη πραγματικότητα, και πλέον και την εκλογική συμπεριφορά, διευρύνονται. Οι πληβείοι αποξενώνονται περαιτέρω από το πολιτικό σύστημα, οι “πολιτισμικοί πόλεμοι” σε θέματα ηθών και αξιών οξύνονται. Οι νέοι, που διακατέχονται από το άγχος ότι θα ζήσουν χειρότερα από τη γενιά των γονέων τους, αναζητούν, όχι πλέον κυρίως στα αριστερά του φάσματος, “αντισυμβατικούς” εκπροσώπους με την αντίστοιχη καταγγελτική ρητορική.
“Ταμείο” στην κάλπη
Το πολιτικό αποτύπωμα όλων αυτών έχει προεξοφληθεί. Οι ευρωκλογές αναμένεται να σημάνουν μια μεγάλη στροφή προς τα δεξιά – και με αυτό δεν εννοείται τόσο η κεντροδεξιά του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, όσο η λαϊκιστική και συνήθως ευρωσκεπτικιστική (ακρο)δεξιά, που ενσαρκώνουν φιγούρες όπως η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζιόρτζια Μελόνι, ο εταίρος και συνάμα ανταγωνιστής της Ματέο Σαλβίνι, η Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, ο πρωτεύσας στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές της Ολλανδίας Χερτ Βίλντερς, η “Εναλλακτική για τη Γερμανία” (Afd), το κόμμα Vox στην Ισπανία, οι “Δημοκράτες” της Σουηδίας και το Κόμμα των Φινλανδών, ποικίλοι ανατολικοευρωπαϊκοί σχηματισμοί κ.ο.κ.
Κατά τις μετρήσεις, η ακροδεξιά είναι πρώτη στις δημοσκοπήσεις σε 3 από τα 6 ιδρυτικά κράτη-μέλη της Ε.Ε. (Γαλλία, Ιταλία, Ολλανδία) και δεύτερη σε άλλο ένα (Γερμανία).
Μάλιστα, σε πρόσφατη προεκλογική εκδήλωση του Vox στη Μαδρίτη, όπου έλαβαν μέρος, αυτοπροσώπως ή μέσω βίντεο, η Λεπέν, η Μελόνι, αλλά και ο “υπερφιλελεύθερος” πρόεδρος της Αργεντινής, Χαβιέρ Μιλέι, εγκαινιάσθηκε δημοσίως το “φλερτ” ανάμεσα στις δύο διαφορετικές ευρωομάδες της ακροδεξιάς: την “Ταυτότητα και Δημοκρατία” (ID), όπου δεσπόζει η πρώτη, και τους Ευρωπαίους Συντηρητικούς (ECR) και Μεταρρυθμιστές, που ιδρύθηκαν προ Brexit από τους Τόρηδες και τους Πολωνούς συμμάχους τους και τώρα αποτελούν “φέουδο” της Ιταλίδας πρωθυπουργού.
Συγκλίσεις και αποκλίσεις
Κύριο διαχωριστικό στοιχείο των δύο ομάδων αποτελεί ο γεωπολιτικός προσανατολισμός, με δεδομένο τον αταλάντευτο ατλαντισμό της ECR και τις υποψίες φιλορωσισμού της ID. Όμως συγκολλητική ύλη αποτελεί η κοινή φιλοδοξία, μεταφρασμένη σε πύρινη ρητορική κατά των “ελίτ των Βρυξελλών”, να μεταφερθούν περισσότερες εξουσίες από το κοινοτικό στο εθνικό επίπεδο, να υιοθετηθούν σκληρότερες πολιτικές για τη μετανάστευση και τη δημόσια τάξη, να αποκρουσθεί η wokeness και να προβληθούν οι “οικογενειακές αξίες”, να φρενάρουν οι πράσινες πολιτικές και να υιοθετηθούν απορρυθμιστικές οικονομικές πολιτικές προς τα μέσα και προστατευτικές προς τα έξω.
Διόλου τυχαία, η Λεπέν έσπευσε να απομακρύνει ένα εμπόδιο προς την ενότητα του χώρου (και την “προεδρικότητα” του δικού της προφίλ) αποβάλλοντας από την ID την AfD ως “ακραία”.
Σε ρόλο ελεύθερου σκοπευτή, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, το κόμμα του οποίου αποβλήθηκε από το ΕΛΚ, απηύθυνε επίσης χαιρετισμό στη Μαδρίτη, ενώ βάσισε την προεκλογική του εκστρατεία στην καταγγελία του “πολέμου” που φέρνουν πιο κοντά οι ευρωατλαντικοί εταίροι και σύμμαχοι. (Μαζί με τον αποβληθέντα από τους Σοσιαλιστές και αναρρωνύοντα από δολοφονική απόπειρα Σλοβάκο πρωθυπουργό Ρόμπερτ Φίτσο συναποτελούν μιαν μικρή, αλλά όχι αμελητέα, πρώτη ρωγμή στις γεωπολιτικές επιλογές της Ε.Ε.).
Τα ρίσκα του κατακερματισμού
Όπως σημειώνει το Eurointelligence, “η κεντροδεξιά και η κεντροαριστερά ήταν παλιά κόμματα που εναλλάσσονταν στους ρόλους της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης. Τώρα συγκυβερνούν μονίμως και η ακροδεξιά βρίσκεται στην αντιπολίτευση. Θα δούμε την Κυριακή αν αυτή είναι ακόμα μία σταθερή ισορροπία. Όσο πιο διχασμένο βγει το Ευρωκοινοβούλιο, τόσο πιο δύσκολη θα γίνει η διακυβέρνηση. Την τελευταία φορά το Κέντρο άντεξε. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εξασφάλισε πλειοψηφία για την ίδια και την ατζέντα της. (…) Αυτό που πρέπει να προσέξουμε το βράδυ της Κυριακής δεν είναι αν η δεξιά θα κερδίσει περισσότερες ψήφους, αλλά αν θα υπάρξει καθόλου πλειοψηφία”.
Όμως το “θρίλερ” δεν σταματά το βράδυ των εκλογών. Το ΕΛΚ και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προσωπικά έχουν καταστήσει σαφές ότι αρνούνται να υψώσουν τείχη προς τα δεξιά τους, προσβλέποντας σε ενδεχόμενη προσθήκη των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών στην κυβερνώσα πλειοψηφία της Ε.Ε., αν αυτό καταστεί αριθμητικά αναγκαίο. Διακινδυνεύουν, ωστόσο, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την εγκατάλειψή τους από τους Σοσιαλιστές-Δημοκράτες και τους Φιλελευθέρους και, άρα, ένα τέλος του ευρωπαϊκού “διηνεκούς μεγάλου συνασπισμού”.