Τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, πολλά καταναλωτικά προϊόντα στα ράφια των καταστημάτων της Αμερικής έγιναν φτηνότερα. Ένα κύμα εισαγωγών από την Κίνα και άλλες αναδυόμενες οικονομίες οδήγησε στη μείωση των τιμών για βιντεοπαιχνίδια, ρούχα, τραπέζια, οικιακές συσκευές και πολλά άλλα είδη, αναφέρουν σε δημοσίευμά τους οι New York Times.
Αυτές οι φτηνές εισαγωγές οδήγησαν στο κλείσιμο πολλών αμερικανικών εργοστασίων και ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι έχασαν τις δουλειές τους. Οι εκπτωτικές αλυσίδες και οι εταιρείες του διαδικτυακού εμπορίου, όπως η Walmart και η Amazon, γνώρισαν μεγάλη ανάπτυξη πουλώντας προϊόντα χαμηλού κόστους που κατασκευάζονται στο εξωτερικό. Αλλά οι ψηφοφόροι επαναστάτησαν.
Θυμωμένοι με τα κλειστά εργοστάσια και την παρατεταμένη μισθολογική στασιμότητα, οι Αμερικανοί το 2016 εξέλεξαν έναν πρόεδρο που ορκίστηκε να αντεπιτεθεί στο εμπόριο της Κίνας. Τέσσερα χρόνια αργότερα, εξέλεξαν άλλον έναν.
Αμερικανικός προστατευτισμός
Σε δύο ξεχωριστές αλλά συγκλίνουσες προσπάθειες, ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ και ο νυν πρόεδρος Μπάιντεν προσπάθησαν να αναβιώσουν και να προστατεύσουν τα αμερικανικά εργοστάσια καθιστώντας ακριβότερα τα κινέζικα εισαγόμενα είδη. Επέβαλαν δασμούς σε παραδοσιακούς βιομηχανικούς κλάδους όπως τα ρούχα και οι ηλεκτρικές συσκευές, και πλέον επιβάλλουν δασμούς σε νεότερους βιομηχανικούς κλάδους, που αγωνίζονται να αναπτυχθούν εν μέσω παγκόσμιου ανταγωνισμού με την Κίνα, όπως τα ηλιακά πάνελ.
Η απόφαση του κ. Μπάιντεν την περασμένη Τρίτη να κωδικοποιήσει και να κλιμακώσει τους δασμούς που επέβαλε ο Ντόναλντ Τραμπ κατέστησε σαφές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δίνουν οριστικό τέλος σε μια ολόκληρη εποχή πολλών δεκαετιών που ασπάστηκε το εμπόριο με την Κίνα και εκτίμησε ότι είναι σημαντικότερα τα οφέλη από τα προϊόντα χαμηλότερου κόστους έναντι της απώλειας γεωγραφικά συγκεντρωμένων θέσεων εργασίας στη μεταποίηση.
Ένας ενιαίος δασμολογικός συντελεστής επισφραγίζει αυτό το τέλος εποχής: είναι η επιβολή δασμών 100% στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα, των οποίων οι τιμές ξεκινούν από λιγότερο από 10.000 δολάρια το καθένα και κερδίζουν έδαφος σε εκθεσιακούς χώρους σε όλο τον κόσμο.
Κοινή στροφή για Δημοκρατικούς και Ρεπουμπλικάνους
Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι είχαν ενώσει κάποτε τις δυνάμεις τους για να αγκαλιάσουν οικονομικά με το Πεκίνο, οδηγούμενοι από μια θεωρία ότι η Αμερική θα επωφεληθεί από την ανάθεση της παραγωγής της σε τρίτες χώρες που θα μπορούσαν να κατασκευάσουν ορισμένα αγαθά φθηνότερα, επειδή θα πλήρωναν στους εργαζομένους τους χαμηλότερους μισθούς.
Οι οικονομολόγοι γνώριζαν από τότε ότι ορισμένοι Αμερικανοί εργαζόμενοι θα έχαναν τις δουλειές τους, αλλά είχαν υποστηρίξει ότι η οικονομία θα κέρδιζε συνολικά προσφέροντας στους καταναλωτές αγαθά χαμηλού κόστους και απελευθερώνοντας τις εταιρείες να επενδύσουν σε βιομηχανίες υψηλότερης αξίας όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν πλεονέκτημα καινοτομίας.
Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι ανταγωνίζονται τώρα για να διακόψουν αυτούς τους δεσμούς. Τα δύο σώματα του Κογκρέσου έχουν υιοθετήσει όλο και πιο σκληρές γραμμές ενάντια στις εργασιακές πρακτικές της Κίνας, την κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας από ξένες επιχειρήσεις και τις γενναιόδωρες επιδοτήσεις του Πεκίνου προς τα κινέζικα εργοστάσια που παράγουν πολύ περισσότερα από όσα μπορούν να αγοράσουν οι Κινέζοι καταναλωτές.
Δεν είναι σαφές ποια πολιτική θα κυριαρχήσει στη νέα εποχή: η στρατηγική βιομηχανική πολιτική του κ. Μπάιντεν, η επιλογή Τραμπ υπέρ μια νέας πιο αυτοτελούς εγχώριας οικονομίας ή κάτι εντελώς άλλο.
Δεν είναι επίσης σαφές εάν οι Αμερικανοί, που δοκιμάζονται από την πιο γρήγορη έκρηξη πληθωρισμού των τελευταίων 40 ετών, θα αντέξουν τα προβλήματα που θα μπορούσαν να συνοδεύσουν τη μετάβαση.
Πιο ακριβά τα καταναλωτικά προϊόντα
“Η παλιά συναίνεση έχει καταρρεύσει και δεν έχει προκύψει νέα”, δήλωσε σους New York Times ο Ντέιβιντ Ότορ, οικονομολόγος στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης που είχε ασχοληθεί με το γνωστό ως παγκόσμιο “κινέζικο σοκ” της δεκαετίας του 2000, όταν η αποδοχή της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου οδήγησε στην καταστροφή εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας στη μεταποίηση σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο.
Ωστόσο, οι καταναλωτές και ψηφοφόροι, προειδοποίησε ο κ. Ότορ, “δεν μπορούν να τα έχουν όλα, πρέπει να κάνουν συμβιβασμούς. Όλος ο κόσμος αποτελείται από συμβιβασμούς. Για να διατηρήσουν και να ανακτήσουν οι ΗΠΑ την ηγετική τους θέση στη βιομηχανία και την τεχνολογία, θα πρέπει οι Αμερικανοί καταναλωτές να πληρώσουν περισσότερα. Και δεν είναι σίγουρο ότι το πείραμα θα αποδώσει”.
Παρά τον αμοιβαίο εναγκαλισμό μορφών διάφορων προστατευτισμού, ο κ. Μπάιντεν και ο κ. Τραμπ προσφέρουν στους ψηφοφόρους αντικρουόμενες απόψεις για το πώς η αμερικανική οικονομία πρέπει να συνεργαστεί με την Κίνα από εδώ και στο εξής.
Η ριζική εκδοχή Τραμπ
Ο κ. Τραμπ θέλει να γκρεμίσει τις εμπορικές γέφυρες μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου και να περιορίσει δραματικά το εμπόριο συνολικά ανάμεσα στις δύο χώρες. Έχει δεσμευτεί να αυξήσει τους δασμούς σε όλες τις κινεζικές εισαγωγές, ανακαλώντας το εμπορικό καθεστώς του “πιο ευνοημένου έθνους” που ψήφισε το Κογκρέσο για την Κίνα επί κυβέρνησης Κλίντον, και να απαγορεύσει πλήρως τις εισαγωγές ορισμένων κινέζικων προϊόντων. Θέλει επίσης να επιβάλει νέους φόρους στις εισαγωγές από όλο τον κόσμο.
Ο κ. Τραμπ υποστηρίζει ευθαρσώς η Κίνα θα πληρώσει το κόστος αυτών των δασμών και όχι οι Αμερικανοί καταναλωτές, αν και λεπτομερείς οικονομικές μελέτες δεν υποστηρίζουν τα λεγόμενα του. Όμως ο Ρόμπερτ Λάιτχιζερ, πρώην σύμβουλός του επί εμπορικών υποθέσεων, ο οποίος παραμένει μια φωνή με επιρροή στις συζητήσεις του κ. Τραμπ, δήλωσε στους δημοσιογράφους των New York Times στα τέλη του περασμένου έτους ότι αξίζει να αποδεχτούμε υψηλότερες τιμές για το καταναλωτή προκειμένου να έχουμε αυξημένη απασχόληση στη μεταποίηση.
“Υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων που πιστεύουν ότι η κατανάλωση είναι το παν”, είπε ο κ. Λάιτχιζερ. “Η άποψή μου είναι ότι η παραγωγή είναι το παν και οι ασφαλείς και ευτυχισμένες κοινότητες είναι το παν. Θα πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε ένα τίμημα για αυτό”.
Η στρατηγική προσέγγιση Μπάιντεν
Ο κ. Μπάιντεν απορρίπτει τις προτάσεις του κ. Τραμπ ως υπερβολικά ευρείες και δαπανηρές. Θέλει να χτίσει ένα προστατευτικό φραγμό για τις στρατηγικές βιομηχανίες όπως η καθαρή ενέργεια και οι ημιαγωγοί, χρησιμοποιώντας τους δασμούς και άλλους κανονισμούς. Ο κ. Μπάιντεν παρέχει επίσης στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε αυτούς τους τομείς δισεκατομμύρια κρατικών επιδοτήσεων, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών πράσινης ενέργειας μέσω του νόμου για τη μείωση του πληθωρισμού.
“Οι επενδύσεις πρέπει να συνδυαστούν με την επιβολή δασμών στο εμπόριο για να διασφαλίσουμε ότι η επιστροφή των ανθρώπων που βλέπουμε σε κοινότητες σε όλη τη χώρα δεν θα υπονομευθεί από μια πλημμύρα άδικα υποτιμημένων εξαγωγών από την Κίνα”, δήλωσε ο Λελ Μπρέιναρντ, ο οποίος διευθύνει το Εθνικό Οικονομικό Συμβούλιο του Λευκού Οίκου την περασμένη εβδομάδα. “Έχουμε μάθει από το παρελθόν. Δεν μπορεί να υπάρξει δεύτερο κινέζικο σοκ εδώ στην Αμερική”.
Πολλοί οικονομολόγοι που συνεχίζουν να ευνοούν το εμπόριο με την Κίνα άσκησαν κριτικά στα σχέδια και των δύο υποψηφίων και όχι απλώς επειδή κινδυνεύουν να αυξήσουν τις τιμές για τους Αμερικανούς αγοραστές. Λένε ότι οι πολιτικές του κ. Τραμπ και του κ. Μπάιντεν θα μπορούσαν να επιβραδύνουν την οικονομική ανάπτυξη. Η διακοπή του ανταγωνισμού με την Κίνα, λένε, μπορεί μπορούσε να αναγκάσει τις εταιρείες και τους καταναλωτές να ξοδεύουν χρήματα σε τεχνητά ακριβά εγχώρια αγαθά, αντί για νέα και καινοτόμα προϊόντα που θα δημιουργούσαν νέες βιομηχανίες και νέες θέσεις εργασίας.
“Θα βλάψουμε την παραγωγικότητά μας υπερβάλλοντας μαζικά σε αυτά τα πράγματα”, δήλωσε ο Γκλεν Χάμπαρντ, οικονομολόγος του Πανεπιστημίου Columbia που ηγήθηκε του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του Λευκού Οίκου υπό τον πρώην πρόεδρο Μπους.
Ορισμένοι Δημοκρατικοί υποστηρίζουν ότι για να έχει πιθανότητες να οικοδομήσει μια διαρκή, επιτυχημένη εμπορική πολιτική για την Κίνα ο πρόεδρος Μπάιντεν θα πρέπει να συνδυάσει τους δασμούς με αύξηση των επιδοτήσεων για ημιαγωγούς και άλλες βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας. Ο γερουσιαστής Σέροντ Μπράουν, Δημοκρατικός του Οχάιο, με μακρόχρονη καριέρα στην Κίνα και “γεράκι” σε θέματα εμπορίου στο Κογκρέσο, ζήτησε από τον κ. Μπάιντεν να απαγορεύσει εντελώς τα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα.
Αυστηρότεροι κανόνες για τις βιομηχανίες που παίρνουν επιδοτήσεις
Η Τζένιφερ Χάρις, πρώην συνεργάτης του Μπάιντεν που τώρα ηγείται της Πρωτοβουλίας Οικονομίας και Κοινωνίας στο Ίδρυμα William and Flora Hewlett, ζήτησε από την κυβέρνηση να συνδυάσει τις επιδοτήσεις της με ακόμη αυστηρότερους κανόνες για το τι θα πρέπει να κάνουν οι αποδέκτες των επιδοτήσεων. Θέλει συγκεκριμένα αυστηρότερους κανόνες για τις εγχώριες αυτοκινητοβιομηχανίες ώστε να στραφούν στα ηλεκτρικά οχήματα και αυστηρότερους περιορισμούς στις αγορές μετοχών ώστε να αναγκάσει τις εταιρείες που λαμβάνουν κρατικές επιχορηγήσεις, όπως οι κατασκευαστές ημιαγωγών, να επενδύσουν περισσότερο στην έρευνα και την ανάπτυξη.
“Αυτό ανοίγει ένα πολύ πιο δύσκολο κεφάλαιο που νομίζω ότι επιχειρείται πολύ λιγότερο στην ιστορία της βιομηχανικής πολιτικής των ΗΠΑ”, είπε η κα Χάρις: “Το να κάνουμε τη βιομηχανία να αποδείξει ότι αξίζει πραγματικά τα κεφάλαια που της δίνονται”.
Οι ψηφοφόροι θα απογοητευτούν από αυτές τις προσπάθειες, πρόσθεσε, εάν οι πολιτικές του κ. Μπάιντεν δεν βοηθήσουν στη γρήγορη μείωση των τιμών του Made-in-the-U.S.A. προϊόντων. “Οι Αμερικανοί θέλουν την προστασία της εγχώριας βιομηχανίας αλλά θέλουν και χαμηλές τιμές και θα αρχίσουν να γκρινιάζουν όταν ανέβουν οι τιμές”, είπε.