Του Κώστα Ράπτη
Τίποτε λιγότερο από “βόμβα” στα θεμέλια του Χώρου Schengen. Η ανακοίνωση της υπουργού Εσωτερικών της Γερμανίας Νάνσι Φέιζερ περί επαναφοράς των συνοριακών ελέγχων σε όλα τα χερσαία σύνορα της χώρας, από την ερχόμενη Δευτέρα 16 του μηνός και για έξι μήνες, προορίζεται να φέρει αναταράξεις σε όλη την Ευρώπη.
Η διαδικασία κινήθηκε νομότυπα, καθώς οι ίδιοι οι κανόνες του Schengen επιτρέπουν την προσωρινή επαναφορά των συνοριακών ελέγχων, με την επίκληση υπέρτερων λόγων ασφαλείας (όπως λ.χ. συνέβη στη Γαλλία κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων). Όμως οι πάντες γνωρίζουν ότι ο υπέρτερος λόγος που επικαλείται η γερμανική κυβέρνηση δεν είναι παρά το “σοκ της κάλπης” στις τοπικές εκλογές της Θουριγγίας και Σαξωνίας (που αναμένεται να επαναληφθεί την επόμενη Κυριακή στο Βραδεμβούργο), με την κατάκτηση της πρώτης και δεύτερης θέσης αντιστοίχως από την ακροδεξιά “Εναλλακτική για τη Γερμανία” (AfD).
Στον απόηχο της πρόσφατης επίθεσης με δράστη Σύρο τζιχαντιστή στο Ζόλιγνκεν και υπό την πίεση της υπό τον Κρίστιαν Μερτς χριστιανοδημοκρατικής αξιωματικής αντιπολίτευσης (η οποία προφανώς άγχεται από την εκ δεξιών πλαγιοκόπησή της) ο ομοσπονδιακός κυβερνητικός συνασπισμός του Όλαφ Σολτς, που αποδοκιμάσθηκε δεινά στις κάλπες των ανατολικών κρατιδίων, ανακοίνωσε την προώθηση μέτρων για έλεγχο της μετανάστευσης, όπως η απόσυρση του ασύλου από όσους τυχόν διαπράξουν “εγκλήματα με κίνητρο αντισημιτικό, ρατσιστικό, ξενοφοβικό ή σεξουαλικού προσανατολισμού” και από όσους πραγματοποιούν ταξίδια στη χώρα καταγωγής τους. Επιπλέον, “οι αλλοδαποί οι οποίοι πρέπει να εγκαταλείψουν τη χώρα και των οποίων η αξιολόγηση ασύλου βρίσκεται σε άλλο κράτος, θα πρέπει να ενθαρρύνονται να επιστρέψουν στο κράτος που είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησής τους”.
Υπό συζήτηση βρίσκεται επίσης η αποτροπή των οικογενειακών επανενώσεων, η κλιμάκωση των απελάσεων και η ταχύρρυθμη εξέταση των αιτημάτων ασύλου από την αστυνομία στις εισόδους της χώρας. Αλλά αυτό συνεπάγεται συνοριακούς ελέγχους που νομίζαμε ότι είναι παρελθόν στον Χώρο Schengen.
Ζητείται περιορισμός των επιπτώσεων
Είναι δύσκολο να φαντασθεί κανείς τι μπορεί να σημάνει αυτό σε περιοχές κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία και τις χώρες Benelux. Στις περισσότερες από αυτές, τουλάχιστον ένας στους δέκα κατοίκους διασχίζει καθημερινά τα σύνορα για εργασία, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Eurostat από το 2020 (μέσος όρος Ε.Ε.: ένας στους 16).
“Θα συνεχίσει να είναι πολύ σημαντικό για εμάς να συντονιζόμαστε με τους γείτονές μας και να διατηρήσουμε περιορισμένο τον αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των παραμεθόρων περιοχών”, είπε η Φέιζερ σε δημοσιογράφους τη Δευτέρα, προσθέτοντας ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι ενημερώθηκαν εκ των προτέρων για τα σχέδια αυτά.
Την Τετάρτη, εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εσωτερικών ανέφερε ότι οι νέοι έλεγχοι πιθανότατα θα ακολουθήσουν το παράδειγμα των υφιστάμενων ελέγχων στα σύνορα της Πολωνίας, της Τσεχίας, της Ελβετίας και της Αυστρίας: Αντί να αναγκάζουν κάθε όχημα να σταματήσει σε σταθερά σημεία ελέγχου, οι αστυνομικοί πραγματοποιούν επιτόπιους κινητούς ελέχους, καταγράφοντας συγκεκριμένα αυτοκίνητα, μόνο όταν έχουν “ενδείξεις λαθρεμπορίας ανθρώπων και διασυνοριακού εγκλήματος”. Ως εκ τούτου, οι έλεγχοι είναι απίθανο να σηματοδοτήσουν μια επιστροφή στην εποχή προ του Schengen, όπου κάθε αυτοκίνητο σταματούσε.
Κάτι παρόμοιο συνέβη κατά τη διάρκεια των αθλητικών διοργανώσεων του καλοκαιριού, όταν η Γερμανία και η Γαλλία διεξήγαγαν κοινούς ελέγχους, επικεντρωμένους σε άτομα και όχι στη διασυνοριακή επιχειρηματική κίνηση.
Η Γερμανική Ένωση Ανατολικών Επιχειρήσεων, που εκπροσωπεί εταιρείες που συναλλάσσονται με την Ανατολική Ευρώπη, είπε στην Euractiv ότι τα μέλη της θα μπορούσαν γρήγορα να προσαρμοστούν με “ρεαλιστικό τρόπο” στη νέα κατάσταση που έχουν υποστεί στα ανατολικά σύνορα.
Ωστόσο, τα “χιλιόμετρα μποτιλιαρίσματος” στα σύνορα κατά τη διάρκεια του ευρωπαϊκού τουρνουά ποδοσφαίρου δείχνουν ότι τα πράγματα δεν θα είναι απλά. Το τι ακριβώς θα συμβεί με τα επαγγελματικά οχήματα είναι κρίσιμης σημασίας, δεδομένης και της γεωγραφικής θέσης της Γερμανίας στο κέντρο όλων των πιθανών ευρωπαϊκών διαδρομών φορτηγών.
Η Φέιζερ καυχάται ότι οι συνοριακοί έλεγχοι από τον Οκτώβριο έχουν σταματήσει 30.000 παράνομους διερχόμενους, καθώς είτε τους απαγορεύτηκε η είσοδος είτε δεν ζήτησαν άσυλο. Με περισσότερους ελέγχους, ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να αυξηθεί, δημιουργώντας πίεση στις γειτονικές χώρες να δεχτούν περισσότερους μετανάστες ή να κλείσουν και τα σύνορά τους.
Το “ντόμινο” κλεισίματος του “βαλκανικού διαδρόμου” το 2015, κατά την κορύφωση της προσφυγικής κρίσης, είναι κάτι το οποίο ειδικά η δική μας χώρα δεν μπορεί να ξεχνά.
Αντιδράσεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό
Η Κομισιόν ζητά διευκρινήσεις. Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ κάνει λόγο για “απαράδεκτα” σχέδια, λέγοντας ότι πρακτικά αναστέλλεται ο χώρος Σένγκεν. Η Αυστρία διαμηνύει ότι δεν θα δεχτεί επιστροφές αιτούμενων ασύλου από τα γερμανικά σύνορα, ενώ ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν σχολιάζει σκωπτικά: “Γερμανία, καλώς ήρθες στο κλαμπ!”. Η δε “Εναλλακτική Για τη Γερμανία” ζητά πολύ περισσότερα από όσα τολμά να προτείνει η κυβέρνηση Σολτς.
“Δεν χρειαζόμαστε κλείσιμο των συνόρων για έξι εβδομάδες ή έξι μήνες ή έξι χρόνια, αλλά δια παντός και μάλιστα το χρειαζόμαστε εδώ και δέκα χρόνια”, δηλώνει η επικεφαλής της AfD Άλις Βάιντελ, ενώ στη συνεδρίαση της Μπούντεσταγκ επί του συγκεκριμένου νομοσχεδίου την Πέμπτη το κόμμα της κατέθεσε πρόταση που προβλέπει απόρριψη οποιουδήποτε εισέρχεται στη χώρα χωρίς άδεια, άσκηση πίεσης προς μη συνεργάσιμες χώρες προέλευσης και διέλευσης ακόμη και με την απειλή της ακύρωσης αναπτυξιακής βοήθειας, παροχές μόνο σε είδος και όχι σε χρήμα για τους αιτούμενους ασύλου, αποκλεισμό τους από κοινωνικά επιδόματα, περιορισμό του μέτρου της οικογενειακής επανένωσης, άρση της γενικής απαγόρευσης απελάσεων προς το Αφγανιστάν και τη Συρία, απαγόρευση των πολλαπλών υπηκοοτήτων και μη αναγνώριση της παράνομης διακίνησης στη Μεσόγειο ως “διάσωσης στη θάλασσα”.
Προς το παρόν πάντως, το επίμαχο νομοσχέδιο περιπλέκει τις δύσκολες ισορροπίες στο εσωτερικό του κυβερνητικού συνασπισμού, καθώς ο υπουργός Οικονομικών και ηγέτης των Φιλελευθέρων, Κρίστιαν Λίντνερ, ζητά να επαναληφθούν οι συνομιλίες των συγκυβερνώντων κομμάτων με τους Χριστιανοδημοκράτες, οι οποίες κατέληξαν σε ναυάγιο. Από την πλευρά του ο ηγέτης των Χριστιανοδημοκρατών Κρίστιαν Μερτς ζητά από τον Λίντνερ να έρθουν σε “ευρύτερη συνεννόηση”, ενώ προτείνει δοκιμαστική εφαρμογή από 1ης Οκτωβρίου και για ένα τρίμηνο του μέτρου των απορρίψεων στα σύνορα.