ΤΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΠΛΑΤΙΑ
Δεν είναι δύσκολο να αποκωδικοποιήσει κανείς τη συνάντηση του τούρκου προέδρου με τον έλληνα Πρωθυπουργό. Μια συνάντηση μισής ώρας είναι συμβολική και όχι ουσιαστική. Οι δύο πλευρές διεμήνυσαν ότι θέλουν να κρατήσουν τους διαύλους επικοινωνίας ανοικτούς και τον γεωπολιτικό πυρετό σε χαμηλά επίπεδα.
Πέραν τούτου μηδέν.
Δεν θα μπορούσε βέβαια να είναι διαφορετικά με δεδομένο το χάσμα που χωρίζει τις δύο πλευρές. Η προσπάθεια για την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών σκοντάφτει διαρκώς στην επεκτατική πολιτική της Αγκυρας που εκδηλώνεται με την πολλαπλή αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας και κυριαρχικών μας δικαιωμάτων: Γαλάζια Πατρίδα, τουρκολιβυκό σύμφωνο, casus belli, «γκρίζες ζώνες», συνδιαχείριση στο Αιγαίο, συναπόφαση στη Θράκη. Συνεπώς τα καυτά ζητήματα αναβάλλονται διαρκώς για το μέλλον.
Είναι επίσης χρήσιμο να αποκωδικοποιήσουμε αυτά που δήλωσε ο τούρκος πρόεδρος στη ΓΣ του ΟΗΕ πριν συναντηθεί με τον έλληνα Πρωθυπουργό. Αναφορικά με το Κυπριακό υποστήριξε ότι η μόνη λύση είναι αυτή των δύο κρατών, και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει το ψευδοκράτος. Συνεπώς ας μην έχουμε αυταπάτες ότι μπορεί να υπάρξει πρόοδος στο Κυπριακό. Η Τουρκία δεν πρόκειται να απεμπολήσει τα πλεονεκτήματα που αποκόμισε από την εισβολή του 1974, με πρώτο και κυριότερο αυτό της παρουσίας τουρκικών στρατευμάτων στο νησί. Αλλωστε ο Ερντογάν δήλωσε πρόσφατα ότι ήταν κρίμα που η Τουρκία δεν κατέλαβε όλο το νησί το 1974. Το τουρκικό ενδιαφέρον για την Κύπρο είναι γεωπολιτικού χαρακτήρα: η Τουρκία θα ενδιαφερόταν για την Κύπρο ακόμη κι αν δεν υπήρχε ούτε ένας Τουρκοκύπριος εκεί.
Αναφορικά με το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο ο τούρκος πρόεδρος δήλωσε ότι η χώρα του έχει τη «μεγαλύτερη ακτογραμμή», άρα ο ρόλος – κλειδί της Τουρκίας δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Ομως τα αποτελέσματα που παράγει η τουρκική «ακτογραμμή» περιορίζονται από την παρουσία των ελληνικών νησιών και της Κύπρου και αυτό ακριβώς προσπαθεί να αλλάξει η Αγκυρα χρησιμοποιώντας βία (Κύπρος, Ιμια) ή απειλή χρήσης βίας (Κάσος). Για την Τουρκία η Ελλάδα και η Κύπρος θεωρούνται χώρες μειωμένης κυριαρχίας στον βαθμό που η κυριαρχία τους συγκρούεται με τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Τουρκίας.
Οι ευσεβείς πόθοι της Αθήνας για λύση του Κυπριακού και οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών από διεθνές δικαστήριο δεν έχουν ρεαλιστική βάση. Η Τουρκία αξιοποιεί τον χρόνο της ύφεσης για τη στρατιωτική της ενδυνάμωση και περιμένει τα αποτελέσματα των αμερικανικών εκλογών για να διαπιστώσει, πώς θα πορευθούν οι ΗΠΑ στην περιοχή, για να δράσει ανάλογα. Είναι θέμα γεωπολιτικής συγκυρίας το πότε θα επιλέξει κρίση στο Αιγαίο με κλιμάκωση επί του πεδίου.
Η Αθήνα αντίθετα δεν αξιοποιεί τον χρόνο για την ενίσχυση της αποτρεπτικής της ισχύος και δυστυχώς ο χαμένος χρόνος δεν αναπληρώνεται. Οι εξοπλιστικές «φωτοβολίδες» για αεροσκάφη F-35 και γαλλικές φρεγάτες αποσκοπούν περισσότερο σε εσωτερική κατανάλωση παρά για να φοβίσουν και να αποτρέψουν την Τουρκία.
Για να επιβιώσει σε μια περιοχή όπου τα σύνορα είναι ρευστά και μεταβαλλόμενα (βλέπε Συρία, Ιράκ, Λιβύη, Καύκασος) και όπου αναδύονται φιλόδοξες αυτοκρατορίες, η χώρα χρειάζεται μακροχρόνιο πρόγραμμα μεταρρύθμισης σε πολλούς τομείς (οικονομία, άμυνα, υποδομές, δημόσια διοίκηση, τεχνολογία , εκπαίδευση) ώστε να αυξήσει τη «σκληρή» της ισχύ. Εύθραυστα ή αδύναμα κράτη κινδυνεύουν να καταρρεύσουν από τη γεωπολιτική πίεση που αναπόφευκτα θα τους ασκηθεί τα επόμενα χρόνια.