Οταν φτάνουμε στο σημείο να εμπλακεί η Επιτροπή Ανταγωνισμού στον έλεγχο των τιμών για τα
ακτοπλοϊκά εισιτήρια
, τότε είναι αυταπόδεικτο ότι η κατάσταση, αν δεν έχει ξεφύγει, είναι στα όρια. Το
υπουργείο Ναυτιλίας
και Νησιωτικής Πολιτικής το απασχολεί όχι μόνο η ακρίβεια αλλά και κυρίως ενδεχόμενη κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης από κάποια ακτοπλοϊκή εταιρεία που μονοπωλεί γραμμές.
Ο υπουργός
Χρήστος Στυλιανίδης
είδε και απόειδε και στράφηκε τον περασμένο μήνα στην
Επιτροπή Ανταγωνισμού
με επιστολή του. Ο λόγος είναι ότι σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρήθηκε απότομη αύξηση τιμών (Σποράδες, Λαύριο – Λήμνος, Ραφήνα – Ανδρος). Κύκλοι του υπουργείου Ναυτιλίας, με τους οποίους μίλησε το «ΘΕΜΑ», επεσήμαναν ότι τα φαινόμενα με τα ακριβά εισιτήρια και τις συνεχείς -σε κάποιες περιπτώσεις- ανατιμήσεις αφορούν τα ταχύπλοα και όχι τα συμβατικά πλοία.
Η Επιτροπή ενημερώνεται για περιπτώσεις ακραίων μεταβολών στις τιμές των εισιτηρίων, κυρίως ταχυπλόων, σε περιπτώσεις που στη συγκεκριμένη γραμμή είναι παρούσα μόνο μία εταιρεία. Το Λιμενικό κάνει ελέγχους για να διαπιστώσει κατά πόσο τηρείται η νομοθεσία που προβλέπει να ενημερώνεται το υπουργείο από την ακτοπλοϊκή εταιρεία για το ναυλολόγιο τρεις ημέρες πριν από την εφαρμογή του.
Σε ορισμένες γραμμές προκύπτει μια διαφορά τιμών από μέρα σε μέρα, ακόμα και εντός της ίδιας ημέρας, κυρίως μεταξύ των ταχυπλόων. Κύκλοι του υπουργείου Ναυτιλίας επισημαίνουν ότι παρατηρείται ένα φαινόμενο ανάλογο με αυτό στον αεροπορικό κλάδο, όπου οι τιμές διαφέρουν πολύ ακόμα και εντός της ίδιας ημέρας. Δημιουργείται ένας προβληματισμός από τις αυξήσεις που καταγράφονται τις ημέρες που στις συγκεκριμένες γραμμές δραστηριοποιείται μια εταιρεία. Η επιστολή Στυλιανίδη στην Επιτροπή Ανταγωνισμού λειτουργεί, σε αυτή τη χρονική συγκυρία, κυρίως ως μήνυμα προς τις ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις να αποφύγουν ακραίες αυξήσεις.
Ας λάβουμε υπόψη ότι η αγορά των ακτοπλοϊκών εταιρειών είναι απελευθερωμένη στο μεγαλύτερο τμήμα της με υπουργική απόφαση από το 2006.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Λιμενικού Σώματος, το χρονικό διάστημα από 7/6/2024 έως και 16/6/2024 πραγματοποιήθηκαν 377 έλεγχοι σε Ε/Γ και Ε/Γ-Ο/Γ πλοία της ακτοπλοΐας και βεβαιώθηκαν 7 παραβάσεις για παράλειψη ενημέρωσης της αρμόδιας αρχής σχετικά με
μεταβολές των τιμών των εισιτηρίων
(άρθρο 44 πργ. 13 του Ν. 4948/2022.
Παράλληλα, άρχισε η διαδικασία επιβολής διοικητικών κυρώσεων και των προβλεπόμενων προστίμων, τα οποία όμως ανέρχονται στο ποσό των 50 έως 100 ευρώ!
Οπως τονίζουν κύκλοι της ακτοπλοΐας, «τα εισιτήρια είναι ακριβά, όχι όμως ακριβότερα από πέρυσι», ενώ παραδέχονται ότι «αντικειμενικά το κόστος είναι δυσβάσταχτο για το πορτοφόλι του μέσου Ελληνα. Κι αν καταφέρει να τα δώσει, δεν θα τα δώσει για ένα τριήμερο αλλά μονάχα όταν πάει να καθίσει αρκετές ημέρες. Κοινώς, τα πέρα-δώθε τα Σαββατοκύριακα και τα τριημεράκια στα νησιά έχουν κοπεί. Για την Κω, τη Ρόδο και τη Μύκονο δουλεύει πολύ το αεροπλάνο. Ακόμη και όσοι έχουν αυτοκίνητο το στέλνουν ασυνόδευτο με το πλοίο και αυτοί πάνε με το αεροπλάνο».
Εκεί που η κατάσταση ξεφεύγει είναι στα ενδοκυκλαδικά δρομολόγια κι αυτό διότι κοστίζει πολύ περισσότερο να πας από ένα κυκλαδίτικο νησί σε άλλο που οι αποστάσεις είναι κοντινές από το να πας απευθείας από τον Πειραιά.
Φωτιά τα ενδοκυκλαδικά
Στα ενδοκυκλαδικά δρομολόγια παρατηρούμε το παράδοξο όσο μειώνεται η απόσταση να αυξάνεται η τιμή του εισιτηρίου, με κορυφαίο παράδειγμα τη διαδρομή Μήλος – Σαντορίνη – Μύκονος ή Μήλος – Κουφονήσι, η οποία εξυπηρετείται μόνο με ταχύπλοο και ο ναύλος για 68 ναυτικά μίλια είναι κοντά στα 100 ευρώ. Δηλαδή, μια 4μελής οικογένεια θα χρειαστεί να δώσει 400 ευρώ για να πάει και άλλα τόσα να επιστρέψει, σύνολο 800 ευρώ. Το παραδέχεται και το υπουργείο Ναυτιλίας, το οποίο αναφέρει ότι «το μεγαλύτερο πρόβλημα των υψηλών τιμών των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων εμφανίζεται στις μετακινήσεις με ταχύπλοα σκάφη και κυρίως στις ενδονησιωτικές συνδέσεις.
Για παράδειγμα, στη γραμμή Πειραιάς – Μύκονος, ενώ με το συμβατικό πλοίο η μέση τιμή του εισιτηρίου είναι μειωμένη κατά 5,25%, η μέση τιμή του εισιτηρίου με ταχύπλοο σκάφος έχει αυξηθεί κατά 11,76%. Επίσης, στη γραμμή Νάξος – Πάρος, ενώ με το συμβατικό πλοίο η μέση τιμή του εισιτηρίου είναι μειωμένη κατά 3,63%, η μέση τιμή του εισιτηρίου με ταχύπλοο σκάφος έχει αυξηθεί κατά 32,80%». Η προς τα πάνω τιμολογιακή πολιτική των εταιρειών στοχεύει στους ξένους τουρίστες που πάνε από νησί σε νησί για να δουν όσο περισσότερα μέρη μπορούν στη διάρκεια των διακοπών τους, όμως η μπάλα παίρνει και τους Ελληνες.
Οπως αναφέρουν στο «ΘΕΜΑ» ταξιδιωτικοί πράκτορες, είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός ξένων τουριστών οι οποίοι πάνε από την πατρίδα τους κατευθείαν στα κυκλαδίτικα νησιά που έχουν αεροδρόμιο, όπως η Πάρος, η Μύκονος και η Σαντορίνη, και από εκεί επιλέγουν να πάνε στα γύρω νησιά είτε για εκδρομή είτε για να μείνουν 2-3 ημέρες.
Ο υπουργός
Το
υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής
έχει τις δικές του θέσεις όσον αφορά το ζήτημα των εισιτηρίων. Από τον περασμένο χειμώνα άρχισαν συσκέψεις και συνεργασία με τους ακτοπλόους για το θέμα της συγκράτησης των τιμών των εισιτηρίων και παροχή πρόσθετων προσφορών.
Αν συγκρίνουμε το πρώτο εξάμηνο του 2024 με το αντίστοιχο του 2023 θα δούμε ότι οι επιβάτες σε όλους τους προορισμούς που διακινήθηκαν διά θαλάσσης ήταν μισό εκατομμύριο περισσότεροι ( 566.257 επιβάτες), σημειώνοντας αύξηση 9,5%, ενώ παράλληλα στα οχήματα η αντίστοιχη αύξηση ήταν στο 8,5% ( 126.018 οχήματα).
Σύμφωνα με το υπουργείο Ναυτιλίας, «αυτό σημαίνει ότι οι περίπου 3,4 εκατομμύρια επιβάτες της ακτοπλοΐας πέρυσι το α’ εξάμηνο του 2023 πλήρωσαν καθαρό ναύλο, δηλαδή χωρίς εκπτώσεις και προσφορές, κατά μέσον όρο 29,13 ευρώ το εισιτήριό τους, ενώ φέτος για το ίδιο διάστημα οι περίπου 3,8 εκατομμύροα επιβάτες πλήρωσαν κατά μέσον όρο 28,66 ευρώ το εισιτήριό τους, που σημαίνει ότι η μείωση των τιμών των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων (καθαροί ναύλοι χωρίς εκπτώσεις) για το α’ εξάμηνο του έτους φέτος είναι στο -1,61%, σε σχέση με πέρυσι».
Ερευνα
H Vivanoda είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα που ειδικεύεται στην αναζήτηση ακτοπλοϊκών, λεωφορειακών, σιδηροδρομικών και αεροπορικών εισιτηρίων και ανέλαβε μια φιλόδοξη μελέτη για τις
τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων
στην Ευρώπη. Στόχος: να αναλύσει τις διακυμάνσεις των ναύλων ανάλογα με διάφορα κριτήρια, όπως ο προορισμός, η απόσταση και η εποχικότητα.
Η μελέτη, η οποία ξεσκόνισε δεκάδες χιλιάδες ναύλους σε εκατοντάδες ακτοπλοϊκά δρομολόγια στην Ευρώπη, καθώς και διελεύσεις προς την Τουρκία και τις χώρες του Μαγκρέμπ (Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία), αποσκοπεί στην παροχή μιας ολοκληρωμένης επισκόπησης του σημερινού τοπίου των ναύλων. Αυτή η αυστηρή ανάλυση επικεντρώθηκε αποκλειστικά στις τιμές, αφήνοντας κατά μέρος παράγοντες όπως η ποιότητα των υπηρεσιών επί του πλοίου, οι διαφορές στους μισθούς του προσωπικού και οι οικονομικές ανισότητες μεταξύ των χωρών.
Με την αναπαραγωγή των συνθηκών της μελέτης που πραγματοποιήθηκε το 2023, η έκδοση 2024 καθιστά δυνατή τη σύγκριση των τάσεων των τιμών από το ένα έτος στο άλλο, παρέχοντας στους ταξιδιώτες και τους επαγγελματίες του κλάδου πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις τάσεις των ναύλων.
Ακολουθούν τα βασικά σημεία που αναδεικνύονται από τη μελέτη αυτή σε ευρωπαϊκό επίπεδο:
■ Οι ακτοπλοϊκές διελεύσεις προς Τυνησία, Λιθουανία, Λετονία, Πολωνία και Σουηδία έχουν τον χαμηλότερο δείκτη τιμών.
■ Αντίθετα, οι ακτοπλοϊκές διελεύσεις προς την Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Μαρόκο έχουν τους υψηλότερους δείκτες τιμών.
■ Οι συνδέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και οι συνδέσεις μεταξύ Μαρόκου και Ισπανίας είναι αναλογικά οι ακριβότερες στην Ευρώπη.
■ Οι συνδέσεις μεταξύ Γερμανίας και Λιθουανίας ή Λετονίας είναι οι λιγότερο ακριβές σε σχέση με τη διανυόμενη απόσταση.
■ Οσο πιο σύντομη είναι η διέλευση, τόσο πιο ακριβή είναι.
■ Σε όλη την Ευρώπη, οι τιμές είναι κατά μέσον όρο υψηλότερες από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο. Είναι επίσης ελαφρώς υψηλότερες τα Σαββατοκύριακα.
Τι συμβαίνει
■ Η Ελλάδα είναι η 11η πιο ακριβή χώρα στην Ευρώπη για να ταξιδέψει κανείς με πλοίο (όπως το 2023).
■ Ο δείκτης τιμών για τα ακτοπλοϊκά δρομολόγια στην Ελλάδα έχει αυξηθεί κατά 3,6% σε σχέση με το 2023.
■ Τα ακτοπλοϊκά δρομολόγια από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά (ιδίως το δρομολόγιο Χίος – Τσεσμέ) είναι μακράν τα πιο ακριβά, ενώ τα δρομολόγια προς την Ιταλία είναι τα φθηνότερα.
■ Η Πάτρα και η Ηγουμενίτσα από τη Βενετία ή την Ανκόνα, καθώς και το δρομολόγιο μεταξύ Μυκόνου και Λήμνου είναι τα φθηνότερα ακτοπλοϊκά δρομολόγια στη χώρα.
■ Οι τιμές των καθημερινών ακτοπλοϊκών εισιτηρίων αυξήθηκαν κατά 11% τον τελευταίο χρόνο, ενώ οι τιμές του Σαββατοκύριακου παρέμειναν σταθερές.
5 ερωτήματα για την ακρίβεια στα εισιτήρια των πλοίων
Τα ερωτήματα πολλά για το θέμα των εισιτηρίων. Ρωτήσαμε ειδικούς αλλά και το υπουργείο Ναυτιλίας και ιδού οι απαντήσεις που πήραμε:
1. Πώς καθορίζονται οι τιμές;
Οι τιμές καθορίζονται ελεύθερα, σύμφωνα με τις γενικότερες αρχές του ανταγωνισμού και της υγιούς λειτουργίας της αγοράς. Στην περίπτωση αυτή, όπως και στην αεροπορική αγορά, οι τιμές των εισιτηρίων μπορούν να μεταβάλλονται ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση, ακόμη και κατά τη διάρκεια της ημέρας. Να σημειωθεί πάντως ότι κάθε εταιρεία έχει υποχρέωση να ενημερώνει το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής μέσα σε τρεις μέρες για τη μεταβολή αυτή.
Σε περίπτωση που μια εταιρεία δεν ενημερώσει το αρμόδιο υπουργείο αντιμετωπίζει διοικητικές κυρώσεις και επιβολή προστίμου. Οπως και στα αεροπορικά εισιτήρια, έτσι και στα ακτοπλοϊκά η έγκαιρη έκδοση εξασφαλίζει τη δέσμευση οικονομικής θέσης και ενδεχομένως χαμηλότερη τιμή.
Τα δημοσιεύματα που αναφέρουν διάφορες τιμές είναι εικόνα της στιγμής από τις διάφορες μηχανές αναζήτησης. Το υπουργείο (Παρατηρητήριο Τιμών) έχει πραγματική εικόνα των εισιτηρίων που εκδίδονται, των τιμών τους, των θέσεών τους (οικονομική, διακεκριμένη κ.ο.κ), των τυχών εκπτώσεών τους κ.ο.κ.
Ολες οι ακτοπλοϊκές εταιρείες έχουν για τους επιβάτες τους υποχρεωτικές από τον νόμο εκπτώσεις (ΑμεΑ, πολύτεκνοι, παιδιά, φοιτητές κ.ά.) αλλά και πρόσθετα πακέτα προσφορών (εκπτώσεις αν κλειστούν εισιτήρια aller-retour, εκπτωτικές κάρτες με ναυτικά μίλια, γκρουπ κ.ά.). Σημειώνεται ότι, π.χ., οι εκπτώσεις των φοιτητών είναι για 12 μήνες τον χρόνο (δηλάδη και το καλοκαίρι που είναι κλειστά τα ΑΕΙ), ενώ το κόστος βαρύνει αποκλειστικά την ακτοπλοΐα (σημ.: οι ακτοπλοϊκές εταιρείες δεν εισπράττουν από το υπουργείο Παιδείας το ποσό της έκπτωσης, όπως γίνεται με τα άλλα μέσα μεταφοράς).
2. Τι επηρεάζει τις τιμές;
Η τιμή ενός εισιτηρίου επηρεάζεται εκτός από τον ανταγωνισμό και από τον τύπο του πλοίου, το μέγεθός του (οικονομίες κλίμακας), την ώρα έναρξης ή την επιθυμητή ώρα προσέγγισης του πλοίου στον λιμένα επιλογής, την ταχύτητα και τις ανέσεις του πλοίου.
Το κόστος καυσίμου είναι το πιο σημαντικό στοιχείο στη διαμόρφωση της τιμής του εισιτηρίου. Λόγω του πολέμου στην Ουκρανία (Φεβρουάριος του 2022), η τιμή του καυσίμου πολλαπλασιάστηκε χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη αύξηση των εισιτηρίων των πλοίων (σημ.: οι αυξήσεις ήταν περίπου 15% ).
Εκτός του καυσίμου σημειώνεται πως και στο κόστος διαμόρφωσης του εισιτηρίου συνυπολογίζονται κυρίως:
• Το μισθολογικό κόστος (μισθοί και έξτρα μισθοδοσία), το οποίο έχει από το 2021 έως σήμερα αυξηθεί κατά περίπου 24% .
• Το επισκευαστικό κόστος (ανταλλακτικά, συντηρήσεις, δεξαμενισμοί κ.ά.) μεταξύ 2021 και 2023 έχει αυξηθεί κατά 14%.
3. Είμαστε μία από τις ακριβότερες χώρες της Ευρώπης;
Είναι αδόκιμο να συγκρίνονται οι ακτοπλοϊκές συνδέσεις της Ελλάδας με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Είναι κατανοητό πως η Ελλάδα έχει ένα πυκνό εσωτερικό δίκτυο ακτοπλοΐας που καμία άλλη χώρα ευρωπαϊκή ή μεσογειακή δεν έχει. Η Μάλτα (η οποία έχει τρία κατοικήσιμα νησιά), η Ιταλία λόγω Σικελίας και Σαρδηνίας και οι σκανδιναβικές χώρες που έχουν κάποια μικρά πορθμεία, είναι οι μόνες με εσωτερικό ακτοπλοϊκό δίκτυο.
Ως εκ τούτου, οι έρευνες που συγκρίνουν τις τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων μεταξύ ευρωπαϊκών ή μεσογειακών χωρών δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα. Χώρες όπως η Λετονία, η Τυνησία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Κροατία, η Ισλανδία, το Μαρόκο, η Πορτογαλία ακόμα και η Σλοβενία, που έχει μόλις 47 χλμ. ακτογραμμή, δεν έχουν εσωτερική ακτοπλοϊκή αγορά, αλλά κάποιοι ελάχιστοι λιμένες τους εξυπηρετούν «πλοία διεθνών πλόων» (π.χ. Τυνησία – Ιταλία, Πολωνία – Σουηδία, Ελλάδα – Ιταλία κ.ά.).
Οι γραμμές αυτές εξυπηρετούν πρωτίστως φορτηγά αυτοκίνητα διεθνών μεταφορών και κάποιους επιβάτες με τα Ι.Χ. τους. Επιπλέον, το λειτουργικό κόστος των πλοίων (κόστος καυσίμων, αριθμός ναυτικών επί των πλοίων, υποδομές και επίπεδα ασφαλείας κ.ά.) ποικίλει από χώρα σε χώρα. Σημειώνουμε ότι λόγω της σημασίας που δίνει η χώρα μας στη ναυτιλία και την ακτοπλοΐα, η σχετική εθνική νομοθεσία επιβάλλει τα πιο υψηλά επίπεδα διαχείρισης πλοίων στον κόσμο, αυξάνοντας κατά συνέπεια και το λειτουργικό κόστος τους.
4. Ποιες γραμμές επιδοτεί το κράτος;
Σε κάποιες γραμμές μικρών νησιών που δεν υπάρχει μεταφορικό ενδιαφέρον, το κράτος παρεμβαίνει και επιδοτεί τις γραμμές αυτές (σημ.: οι λεγόμενες «άγονες»). Από 90 εκατ. ευρώ, που ήταν το ετήσιο κόστος το 2019, σήμερα είναι 154 εκατ. ευρώ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, την αύξηση της συχνότητας των δρομολογίων και την εισαγωγή νέων πλοίων στην αγορά.
Σημειώνεται πως στα μικρά νησιά οι μετακινήσεις των μόνιμων κατοίκων είναι δωρεάν, ενώ γενικότερα το κρατικό ναυλολόγιο υποχρεώνει τις ακτοπλοϊκές εταιρείες να έχουν για όλους τους επιβάτες, οχήματα και εμπορεύματα εξαιρετικά χαμηλές τιμές, π.χ., 3 ευρώ, 5 ευρώ, 10 ευρώ είναι το εισιτήριο για τους τουρίστες στις άγονες γραμμές.
5. Υπάρχει σύγκριση με τις χερσαίες μεταφορές;
Είναι αδόκιμο να συγκρίνεται το εισιτήριο ενός πλοίου με το κόστος ή με το εισιτήριο των χερσαίων μεταφορών (Ι.Χ., ταξί, σιδηρόδρομος ή ΚΤΕΛ) ή των εναέριων μεταφορών, καθώς οι υπηρεσίες διαφέρουν, ενώ είναι δύσκολο να υπολογίσεις, σε κάθε περίπτωση, την αναλογία χιλιομέτρων με ναυτικά μίλια σε σχέση με την κατανάλωση και το είδος του χρησιμοποιούμενου καυσίμου.
Ταχύπλοα και συμβατικά
Στη γραμμή Πειραιάς – Μύκονος, ενώ με το συμβατικό πλοίο η μέση τιμή του εισιτηρίου είναι μειωμένη κατά 5,25%, η μέση τιμή του εισιτηρίου με ταχύπλοο σκάφος έχει αυξηθεί κατά 11,76%. Επίσης, στη γραμμή Νάξος – Πάρος, ενώ με το συμβατικό πλοίο η μέση τιμή του εισιτηρίου είναι μειωμένη κατά 3,63%, η μέση τιμή του εισιτηρίου με ταχύπλοο σκάφος έχει αυξηθεί κατά 32,80%.
Ενδοκυκλαδικά δρομολόγια
Στα ενδοκυκλαδικά δρομολόγια παρατηρούμε το παράδοξο όσο μειώνεται η απόσταση να αυξάνεται η τιμή του εισιτηρίου, με κορυφαίο παράδειγμα τη διαδρομή Μήλος – Σαντορίνη – Μύκονος ή Μήλος – Κουφονήσι, η οποία εξυπηρετείται μόνο με ταχύπλοο και ο ναύλος για 68 ναυτικά μίλια είναι κοντά στα 100 ευρώ.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: EUROKINISSI