Πώς τα έφερε η ζωή ή μάλλον ο θάνατος. Δύο από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της σύγχρονης Ευρώπης μάς αποχαιρέτησαν με μερικές ώρες διαφορά.
Ο Ζακ Ντελόρ και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.
Μεγάλοι και οι δύο, αν και τόσο διαφορετικοί. Ενας γάλλος χριστιανός σοσιαλιστής και ένας γερμανός προτεστάντης χριστιανοδημοκράτης. Δύο άλλοι κόσμοι.
Παρά τις διαφορές τους όμως προσωποποίησαν σε μεγάλο βαθμό τις αξίες πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η Ευρωπαϊκή Ενωση.
Το κοινό χριστιανικό υπόστρωμα. Τη δημοκρατική επιμονή. Τη γερμανική μεθοδολογική αυστηρότητα. Τον γαλλικό γενναιόδωρο οραματισμό.
Και φυσικά τη γαλλογερμανική μηχανή, αυτό το παράξενο ζευγάρι που γεννήθηκε σχεδόν αναπάντεχα από τον Ντε Γκολ και τον Αντενάουερ.
Χωρίς αυτές τις παραδόσεις κι αυτές τις αξίες, ίσως δεν θα υπήρχε ποτέ Ευρώπη, ούτε οικονομική ένωση, ούτε κοινό νόμισμα.
Πρόσφατα ανακάλεσα στη μνήμη μου τον απίστευτο ρεαλισμό των γερμανών χριστιανοδημοκρατών υπό τον Χέλμουτ Κολ (Ian Kershaw, «Προσωπικότητα και εξουσία», εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2023).
Θυσίασαν το μάρκο στον βωμό του κοινού νομίσματος για να πάρουν την ένωση της Γερμανίας.
Αλλά και το πολιτικό αισθητήριο των γάλλων σοσιαλιστών υπό τον Φρανσουά Μιτεράν.
Κατανόησαν πως αν δεν παραχωρούσαν το δεύτερο, δεν θα είχαν το πρώτο.
Μιλάμε για έναν μεγαλοπρεπή συμβιβασμό που διαμόρφωσε τελικά τη σημερινή Ευρώπη.
Τον δρόμο περιέγραψε πρώτος ο Ντελόρ. Ηταν ο πρόεδρος της Κομισιόν που δρομολόγησε την ενιαία αγορά, την οικονομική και νομισματική ένωση, στις αρχές της δεκαετίας του ΄90.
Οταν τον ρώτησα σε μια συνέντευξη εκείνης της εποχής πώς μπορεί μια κυβέρνηση να εφαρμόσει αντιδημοφιλείς αλλά αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, μου είχε απαντήσει: «Με τρεις τρόπους. Πρώτον, να εξηγεί. Δεύτερον, να εξηγεί. Τρίτον, να εξηγεί».
Την ένωση αυτή που δρομολόγησε ο Ντελόρ, διαφύλαξε ο Σόιμπλε ως πανίσχυρος πλέον υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας κατά την κρίση της περασμένης δεκαετίας.
Αν και με εντελώς διαφορετική παιδαγωγική από τον Ντελόρ, προτάσσοντας μια ηθική των δεσμεύσεων, εξισώνοντας ίσως κάποιες ανόμοιες καταστάσεις, ο Σόιμπλε υπήρξε τελικά πολύ πιο «Ευρωπαίος» από τη Μέρκελ.
Κι ας μην άρεσε στους σκερβελέδες του «αντιμνημονιακού αγώνα».
Οχι φυσικά πως δεν υπήρξαν καθυστερήσεις ή δεν έγιναν λάθη και υπερβολές. Είναι κι αυτά όμως μέρος του παιχνιδιού.
Η Ευρώπη παραμένει ένας πολυσύνθετος και δύσπεπτος οργανισμός που προχωράει και μέσα από λάθη, καθυστερήσεις ή υπερβολές.
Αλλά με όλα αυτά αξίζει να υπάρχει.
Κι αν υπάρχει σήμερα το οφείλει και σε αυτές τις μεγάλες προσωπικότητες που μας αποχαιρέτησαν σχεδόν παρέα τις μέρες των Χριστουγέννων.