Δύσκολος και κοστοβόρος προμηνύεται ο δρόμος της απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες έχουν εγκλωβιστεί στη μέγγενη της ακριβής ενέργειας, ενόσω στο σημερινό Eurogroup θα αναζητήσουν λύσεις για την προσωρινή ανακούφιση νοικοκυριών, επιχειρήσεων και βιομηχανιών.
Πριν λίγες ημέρες, οι Βρυξέλλες παρουσίασαν ένα φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα μείωσης των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία, η οποία έχει καταστεί το «μαύρο πρόβατο» εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία. Ωστόσο, παράγοντες της αγοράς προειδοποιούν ότι αυτός ο οδικός χάρτης κρύβει παγίδες, οι οποίες θα οδηγήσουν σε καθυστερήσεις και έξτρα κόστος πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, καθώς οι εχθροπραξίες διατηρούν σε υψηλά επίπεδα τις τιμές στα βασικά μέταλλα (χαλκός, αλουμίνιο, χάλυβας).
Η βιασύνη να «ξεφορτωθεί» τα ρωσικά ενεργειακά προϊόντα έχει στρέψει τις Βρυξέλλες αφενός στη βραχυπρόθεσμη λύση της αύξησης των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), αφετέρου στη μακροπρόθεσμη λύση της αύξησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η Γερμανία έχει ήδη δεσμευτεί να χτίσει δύο νέους τερματικούς σταθμούς LNG, ενώ η Γαλλία σκοπεύει να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις με την Ισπανία για τη δημιουργία αγωγού μεταφοράς αερίου. Από την πλευρά του, το Ηνωμένο Βασίλειο θέλει να αυξήσει την παραγωγή αιολικής, ηλιακής και πυρηνικής ενέργειας.
Ωστόσο, όλα αυτά απαιτούν… πολλά έργα υποδομών, τα οποία με τη σειρά τους προϋποθέτουν μεγάλες ποσότητες μετάλλων. Όμως, οι τιμές του χάλυβα, του αλουμινίου και του χαλκού καταρρίπτουν το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, ανεβάζοντας αισθητά το κόστος αυτής της ενεργειακής μετάβασης. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δείκτης τιμών εμπορευμάτων του Bloomberg έχει εκτοξευθεί κατά 46% το τελευταίο 12μηνο. Αποτέλεσμα είναι το ακριβό κόστος να υπονομεύει ευθέως το σχέδιο της Ε.Ε. για τριπλασιασμό της αιολικής και ηλιακής ενέργειας έως το τέλος της δεκαετίας -μια τεράστια επένδυση που θα απαιτήσει 52 εκατ. τόνους χάλυβα.
Έως και 20% ακριβότερο το κόστος
«Ο πόλεμος έχει αντίκτυπο σε όλες τις εταιρείες, οι οποίες καλούνται να αναλάβουν αυτές τις τεράστιου εύρους επενδύσεις» τονίζει ο Φρεντ φαν Μπιρς, επικεφαλής της SIF Holding, η οποία κατασκευάζει πλατφόρμες χάλυβα για τουρμπίνες αιολικών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το κόστος κατασκευής των αναγκαίων υποδομών είναι πλέον περίπου 20% υψηλότερο σε σχέση με την προ-πολέμου εποχή.
Πριν την εισβολή, το ρωσικό αέριο ήταν σχετικά φθηνό, εύκολο στη μεταφορά και άφθονο στην ποσότητα. Μόνο πέρυσι, η Ε.Ε. εισήγαγε 155 δισ. κυβικά μέτρα ρωσικού αερίου. Φέτος, όμως, η Γηραιά Ήπειρος θέλει να μειώσει το συγκεκριμένο ποσό κατά 2/3. Περίπου 30 δισ. κυβικά μέτρα θα αντικατασταθούν από άλλους προμηθευτές, ενώ η υπόλοιπη ποσότητα θα καλυφθεί από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την πυρηνική ενέργεια και τη μείωση της κατανάλωσης.
Το μακροπρόθεσμο πλάνο μετάβασης της Ε.Ε. (με ορίζοντα το 2030) προβλέπει την εγκατάσταση 290 GW αιολικής ενέργειας και 250 GW ηλιακής ενέργειας. Με βάση τις τρέχουσες τιμές, αυτά τα projects απαιτούν χάλυβα αξίας 65 δισ. ευρώ (72 δισ. δολαρίων), αλλά και χαλκό αξίας 7,6 δισ. δολαρίων (7,7 εκατ. τόνους). Χώρια το κόστος για τη δημιουργία νέων τερματικών σταθμών LNG και νέων χώρων αποθήκευσης LNG.
Όμως, κανείς δεν γνωρίζει πόσο πιο ακριβές θα γίνουν οι τιμές το επόμενο διάστημα, ιδίως εφόσον διατηρηθεί η αβεβαιότητα του εν εξελίξει πολέμου.
Οι λύσεις του Eurogroup
Την ίδια ώρα, μέχρι να γίνουν όλα αυτά πραγματικότητα (εφόσον τελικά γίνουν), η Ευρώπη καλείται να σηκώσει ένα δυσθεώρητο βάρος. Oι τιμές σε φυσικό αέριο και ηλεκτρικό ρεύμα παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, προκαλώντας ενεργειακό και πληθωριστικό σοκ σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και βιομηχανίες.
Γι’ αυτό τον λόγο, σήμερα και αύριο, οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης (Eurogrou) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Εcofin) θα εξετάσουν πιθανές λύσεις, οι οποίες θα στοχεύουν στην τιθάσευση των ενεργειακών τιμών. Μεταξύ άλλων, στο τραπέζι βρίσκονται οι επιλογές της κοινής προμήθειας φυσικού αερίου αλλά και της επιβολής πλαφόν στην χονδρεμπορική τιμή.
Ταυτόχρονα, στο μικροσκόπιο του Eurogroup θα τεθούν και οι δυνατότητες άμεσης στήριξης των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων, μέσω της περαιτέρω παράτασης της αναστολής των δημοσιονομικών κανόνων (και το 2023)
Πέραν της ενέργειας, στο μενού των Ευρωπαίων υπουργών θα βρεθεί και το ευρύτερο κύμα ανατιμήσεων σε βασικά αγαθά και στέγαση, με την επιδότηση των ενοικίων σε ευάλωτα νοικοκυριά να φιγουράρει ψηλά στην τζέντα. Ας μην ξεχνάμε ότι ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη σκαρφάλωσε τον Μάρτιο στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών (7,5% σε ετήσιο επίπεδο).
Προ των πυλών νέες κυρώσεις
Στο μεταξύ, τα νέα από τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο δεν είναι και τα πλέον θετικά, παρά την αισιοδοξία των προηγούμενων ημερών. Οι εικόνες από το προάστιο του Κιέβου, όπου νεκροί άνθρωποι κείτονταν στη μέση του δρόμου μετά την αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων, ε΄χουν προκαλέσει κύμα αντιδράσεων στη Δύση, με την Ευρώπη να αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο επιβολής νέων κυρώσεων εις βάρος της Μόσχας.
«Οι ρωσικές αρχές είναι υπεύθυνες γι’ αυτές τις ακρότητες, οι οποίες διαπράχθηκαν ενόσω είχαν τον έλεγχο της περιοχής» αναφέρεται σε επίσημη ανακοίνωση της Ε.Ε., η οποία δεσμεύεται να βοηθήσει την Ουκρανία στην προσπάθεια συλλογής αποδείξεων για το αδίκημα της διάπραξης εγκλημάτων πολέμου.
Ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όπως η γαλλική, έχουν ήδη ανοίξει κουβέντα για την επιβολή νέων κυρώσεων, με τις Βρυξέλλες να επεξεργάζονται σχέδιο αυστηροποίησης των μέτρων. Μεταξύ άλλων, προωθείται η πλήρης αποπομπή των ρωσικών τραπεζών από το σύστημα συναλλαγών SWIFT, η επέκταση της λίστας των κυρώσεων σε μεμονωμένα άτομα, αλλά και το εμπάργο στο ρωσικό πετρέλαιο.