Η χθεσινή κοινοβουλευτική ήττα του Μπόρις Τζόνσον σηματοδοτεί άμεσες εξελίξεις στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στο τραπέζι έχουν τεθεί όλα τα πιθανά σενάρια που αφορούν είτε πρόωρες εκλογές είτε ακόμη και την ακύρωση του Brexit.
Άτακτο Brexit στις 31 Οκτωβρίου
Όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, το ΗΒ θα αποχωρήσει από την ΕΕ στις 11 το βράδυ (ώρα Γκρίνουϊτς) της 31ης Οκτωβρίου.
Ο πρωθυπουργός της χώρας Μπόρις Τζόνσον ισχυρίζεται ότι επιθυμεί μια συμφωνία με την ΕΕ για συντεταγμένη αποχώρηση, ωστόσο έχει δεσμευθεί ότι το Brexit θα λάβει χώρα ούτως ή άλλως, ακόμη και χωρίς συμφωνία, στις 31 Οκτωβρίου.
Η αποχώρηση χωρίς συμφωνία σημαίνει ότι το ΗΒ αποχωρεί αυτόματα και μονομιάς τόσο από την τελωνειακή ένωση της ΕΕ, όσο και από την ενιαία αγορά, δομές που σήμερα εξασφαλίζουν πλήρως ελεύθερο εμπόριο μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν σε αυτές.
Μεγάλο μέρος του βρετανικού πολιτικού και επιχειρηματικού κόσμου σημειώνει ότι κάτι τέτοιο θα είχε σοβαρότατες αρνητικές συνέπειες για τη βρετανική οικονομία, ενώ άλλοι θεωρούν ότι η επίκληση ενός τέτοιου κινδύνου συνιστά υπερβολή.
Νομοθεσία που θα απαγορεύει την άτακτη αποχώρηση
Η πλειοψηφία των Βρετανών βουλευτών έχει ψηφίσει άνω της μίας φοράς την αντίθεσή τους στο ασύντακτο Brexit, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης και ορισμένους «αντάρτες» του κυβερνώντος Συντηρητικού Ενωτικού Κόμματος να προσπαθούν τώρα εκ νέου να νομοθετήσουν ώστε να αποφευχθεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Η απόφαση ωστόσο της κυβέρνησης να αναστείλει τη λειτουργία του κοινοβουλίου από τη Δευτέρα 9 Σεπτεμβρίου μέχρι και τις 14 Οκτωβρίου τούς αφήνει ελάχιστο χρόνο.
Ήδη η συμμαχία αντιπολίτευσης και κυβερνητικών «ανταρτών» ανέλαβε χθες τον έλεγχο της κοινοβουλευτικής ημερήσιας διάταξης.
Τώρα θα προσπαθήσουν να περάσουν τον νόμο που θα «κλείνει» την πόρτα σε ένα Brexit χωρίς συμφωνία, προκειμένου να αναγκάσουν την κυβέρνηση να ζητήσει παράταση από την ΕΕ μέχρι τις 31 Ιανουαρίου του 2020.
Το σχέδιο νόμου θα συζητηθεί σήμερα Τετάρτη στη Βουλή των Κοινοτήτων και θα μπορούσε θεωρητικά να εισαχθεί την Πέμπτη στο άνω σώμα του κοινοβουλίου, Βουλή των Λόρδων.
Εάν υπερψηφιστεί, θα μπορούσε να λάβει την έγκριση της βασίλισσας Ελισάβετ και να καταστεί νόμος τη Δευτέρα 9 Σεπτεμβρίου.
Προκήρυξη πρόωρων εκλογών
Ο πρωθυπουργός και ηγέτης του κεντροδεξιού Συντηρητικού Ενωτικού Κόμματος Μπόρις Τζόνσον, μετά τη χθεσινή του ήττα, θα ζητήσει τη διεξαγωγή πρόωρων βουλευτικών εκλογών και, σύμφωνα με το BBC, η ημερομηνία που φαίνεται να επιλέγει είναι η 15η Οκτωβρίου.
Προκειμένου να μπορέσει να προσφύγει στις κάλπες, χρειάζεται την έγκριση των δύο τρίτων των βουλευτών στη Βουλή των Κοινοτήτων, καθώς από το 2011 στη Βρετανία ισχύει νόμος που ορίζει σταθερή πενταετή διάρκεια για κάθε κοινοβουλευτική θητεία και δυσκολεύει την διεξαγωγή πρόωρων εκλογικών αναμετρήσεων, προκειμένου να διασφαλίζεται η πολιτική σταθερότητα.
Θεωρητικά, η κυβέρνηση μπορεί να ξεπεράσει αυτό τον σκόπελο με έναν σύντομο νόμο που θα ορίζει ημερομηνία εκλογών και για τον οποίο χρειάζεται απλή και όχι ενισχυμένη πλειοψηφία.
Εάν η ημέρα των εκλογών οριστεί προ της 31ης Οκτωβρίου, τότε το τι θα συμβεί με το Brexit θα προσδιοριστεί εν πολλοίς από το αποτέλεσμά τους.
Πρόταση μομφής
Εάν οι βουλευτές δεν καταφέρουν να εγκρίνουν το νομοσχέδιο που θα κλείνει τον δρόμο για ασύντακτο Brexit, υπάρχει η δυνατότητα υποβολής πρότασης μομφής κατά της κυβέρνησης, όπως έχει τονίσει πολλάκις ο ηγέτης του κεντροαριστερού Εργατικού Κόμματος και αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη Βρετανία Τζέρεμι Κόρμπιν.
Εάν η πρόταση μομφής εγκριθεί, υπάρχει ένα «παράθυρο» 14 ημερών προκειμένου να διαπιστωθεί εάν η σημερινή κυβέρνηση ή κάποιο εναλλακτικό σχήμα μπορεί να εξασφαλίσει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή των Κοινοτήτων.
Μια κυβέρνηση συνασπισμού δυνάμεων της αντιπολίτευσης πιθανότατα θα ζητούσε παράταση από την ΕΕ – προκειμένου είτε να προχωρήσει σε εκλογές είτε σε νέο δημοψήφισμα για το Brexit.
Εάν ωστόσο κανείς δεν κερδίσει την ψήφο εμπιστοσύνης, προκηρύσσονται αυτόματα εκλογές, μέχρι τις οποίες ο Μπόρις Τζόνσον παραμένει πρωθυπουργός. Ο τελευταίος θα μπορούσε σε αυτή την περίπτωση να τις προκηρύξει ακόμη και μετά τις 31 Οκτωβρίου, με το Brexit δηλαδή να έχει ήδη πραγματοποιηθεί.
Έγκριση συμφωνίας αποχώρησης έως τις 31 Οκτωβρίου
Η επιλογή που προτιμά η κυβέρνηση είναι να αποφευχθεί το ασύντακτο Brexit μέσω της έγκρισης Συμφωνίας Αποχώρησης του ΗΒ από την ΕΕ από το βρετανικό κοινοβούλιο πριν το τέλος Οκτωβρίου.
Ωστόσο, το υπάρχον τελικό σχέδιο συμφωνίας, που διαπραγματεύτηκε η κυβέρνηση των Συντηρητικών υπό την τέως πρωθυπουργό Τερέζα Μέι έχει απορριφθεί τρεις φορές στη Βουλή των Κοινοτήτων και ο Μπόρις Τζόνσον την έχει αποκαλέσει «νεκρή».
Η δικλείσα ασφαλείας (backstop) για τη διατήρηση των ανοικτών και αφύλακτων συνόρων μεταξύ της βρετανικής επαρχίας της Βόρειας Ιρλανδίας και της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας μετά το Brexit αποτελεί το βασικό “αγκάθι” για τους Βρετανούς βουλευτές. Η δικλείδα πρακτικά υποχρεώνει το ΗΒ να παραμείνει σε τελωνειακή ένωση με την ΕΕ για άδηλο χρονικό διάστημα, προκειμένου να μην υπάρξουν σύνορα στο νησί της Ιρλανδίας.
Η ΕΕ, μολονότι δηλώνει ότι είναι έτοιμη να εξετάσει τις προτάσεις του ΗΒ, τονίζει πάντα ότι το backstop είναι δομικό στοιχείο της Συμφωνίας Αποχώρησης και δεν μπορεί να αφαιρεθεί.
Καθυστέρηση του Brexit
Ακόμη και αν οι βουλευτές καταφέρουν να νομοθετήσουν την απόρριψη του ασύντακτου Brexit και την υποχρέωση της κυβέρνησης να ζητήσει παράταση από τις Βρυξέλλες, κάτι τέτοιο θα πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα σε Σύνοδο Κορυφής από τις υπόλοιπες 27 χώρες – μέλη της ΕΕ.
Γενικώς κάτι τέτοιο θεωρείται εφικτό, αφού τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη δείχνουν να προτιμούν τις παρατάσεις από ένα χαοτικό, ασύντακτο Brexit.
Ακύρωση του Brexit
Υπάρχει τέλος η νομική δυνατότητα της συνολικής ακύρωσης της διαδικασίας του Brexit, μέσω της αναστολής της διαδικασίας του άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας, εάν το Λονδίνο ζητήσει κάτι τέτοιο από την ΕΕ.
Φυσικά, κάτι τέτοιο δεν βρίσκεται στα σχέδια της κυβέρνησης Τζόνσον και αποτελεί πιθανότητα μόνον σε περίπτωση αλλαγής κυβέρνησης.
Εργατικοί: Δεν εμπιστευόμαστε τον Τζόνσον
Το βρετανικό Εργατικό Κόμμα, δεν εμπιστεύεται την πρόταση του πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον να διεξαχθούν εκλογές στις 15 Οκτωβρίου, πριν από την ημερομηνία κατά την οποία η χώρα πρόκειται να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δήλωσε σήμερα ο εκπρόσωπος των Εργατικών για το Brexit Κιρ Στάρμερ.
Το Εργατικό Κόμμα θέλει να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο ενός Brexit χωρίς συμφωνία, πριν υποστηρίξει τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών.
«Όταν (ο Τζόνσον) λέει για τις 15 Οκτωβρίου, μπορώ να σας πω πως όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης και μερικοί βουλευτές των Τόρις δεν τον εμπιστεύονται», δήλωσε ο Στάρμερ στο BBC.
Εξάλλου ο κορυφαίος σύμβουλος του Μπόρις Τζόνσον, ο Ντόμινικ Κάμινγκς, αρνήθηκε πως χαρακτήρισε απάτη τις απόπειρες της κυβέρνησης να επαναδιαπραγματευθεί τη συμφωνία με τις Βρυξέλλες για το Brexit.
Όταν ερωτήθηκε σήμερα, αν οι διαπραγματεύσεις με την ΕΕ είναι απάτη, ο Κάμινγκς δήλωσε: «Όχι. Δεν το είπα ποτέ αυτό»