Ένας ακόμη μήνας, άλλος ένας εντυπωσιακά χαμηλός αριθμός ανεργίας, αλλά και μία ακόμη επίπεδη ένδειξη πληθωρισμού. Δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ είναι μπερδεμένη.
Η σύγχρονη μακροοικονομική θεωρία εξαρτάται από την περίφημη καμπύλη Phillips και το μοντέλο της χύτρας ταχύτητας της πληθωριστικής διαδικασίας. Αφήστε την οικονομία να ανεβάσει υψηλές θερμοκρασίες και ο πληθωρισμός είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσει. Αφήστε την πίεση να πέσει πολύ χαμηλά και η αύξηση των μισθών και των τιμών θα υποχωρήσει.
Ωστόσο, στις ΗΠΑ, η ανεργία βρίσκεται σε χαμηλά ετών, αλλά ο πληθωρισμός δεν είναι πουθενά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι καθόλου καλύτερα. Στην Ιαπωνία είναι ακόμη χειρότερα.
Σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες, η καμπύλη Phillips είναι επίμονα επίπεδη. Οι κυριότεροι κεντρικοί τραπεζίτες στον κόσμο ξύνουν το κεφάλι τους.
Έχουν προταθεί περίπλοκοι επίκεντροι για την διατήρηση της ορθόδοξης θεωρίας. Ίσως το σχετικό κενό παραγωγής να μην είναι πλέον εγχώριο, αλλά παγκόσμιο: σε παγκόσμιο επίπεδο, εξακολουθεί να υπάρχει ανεπαρκής ζήτηση. Μπορεί να φταίει η τεχνολογία: η «gig economy» έχει εξαλείψει την επόμενη αύξηση του μισθού σας. Ή η ίδια η νομισματική πολιτική θα μπορούσε να είναι ο ένοχος: το «φυσικό επιτόκιο» έχει μειωθεί τόσο πολύ, ώστε ακόμη και η πολιτική μηδενικών επιτοκίων και η ποσοτική χαλάρωση άφησαν τις οικονομικές συνθήκες υπερβολικά σφιχτές.
Υπάρχει, φυσικά, μια άλλη πιθανότητα. Το σημερινό μοντέλο πληθωρισμού των κεντρικών τραπεζών μπορεί απλώς να είναι λανθασμένο. Εξάλλου, η πρόσφατη περίοδος που συνδυάζει τις σφιχτές αγορές εργασίας με χαμηλό πληθωρισμό δεν είναι η πρώτη φορά στη ζωντανή μνήμη που η καμπύλη Phillips έχει εξαφανιστεί.
Στη δεκαετία του 1970, οι προηγμένες οικονομίες αντιμετώπισαν το αντίθετο πρόβλημα. Βρίσκονταν σε στασιμότητα ή συρρίκνωση, και η ανεργία ήταν υψηλή και αυξανόμενη. Ωστόσο, ο ρυθμός αύξησης των μισθών ανέβαινε και ο πληθωρισμός ήταν εκτός ελέγχου. Υπό αυτές τις συνθήκες, η καμπύλη Phillips δεν φαινόταν πολύ σημαντική. Η προσοχή επικεντρώθηκε στην κατανομή των επιπτώσεων του πληθωρισμού.
Αντί για την αντίδραση στη στενότητα στις αγορές προϊόντων και εργασίας, ο πληθωρισμός θεωρήθηκε ως ένα βαρόμετρο της ικανότητας του πολιτικού συστήματος (ή της έλλειψής της) να επιλύσει τις δυσκολίες στη διανομή του εισοδήματος και του πλούτου. Οι εργαζόμενοι και τα αφεντικά, οι πιστωτές και οι οφειλέτες, πολεμούσαν ο ένας τον άλλο για ένα μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας. Όταν οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν, ο δρόμος της ελάχιστης αντίστασης ήταν η υπερβολική επέκταση της πίστωσης.
Ο πληθωρισμός ήταν το αποτέλεσμα – η προκαθορισμένη μέθοδος της κοινωνίας για να συμβιβάσει, τουλάχιστον για λίγο, ασυμβίβαστες απαιτήσεις. Ήταν μια αντανάκλαση σε πραγματικό χρόνο της φθίνουσας φερεγγυότητας του συστήματος.
Τέτοιες έννοιες μπορεί να ακούγονται περίεργες αυτές τις μέρες, όμως μπορεί να έχουν κάτι να μας διδάξουν. Οι θεωρητικοί της δεκαετίας του ’70 θα είχαν εύκολη δουλειά στο να εξηγήσουν τον σύγχρονο θάνατο του πληθωρισμού που αποτελεί τόσο μεγάλο αίνιγμα για τους σημερινούς διαμορφωτές πολιτικής. Σταματήστε να ονειρεύεστε μυθικά πλάσματα, όπως το παγκόσμιο κενό παραγωγής και το φυσικό επιτόκιο, θα έλεγαν. Ξυπνήστε στην πολιτική πραγματικότητα.
Η παγκοσμιοποίηση και η πορεία της τεχνολογίας έχουν ενισχύσει το χέρι των εργοδοτών και αποδυνάμωσαν το χέρι των εργαζομένων. Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη το γεγονός ότι αν και η ανεργία έχει πέσει ανένδοτα, η αύξηση των μισθών παραμένει σε ύφεση.
Επιπλέον υπάρχει και ο πόλεμος μεταξύ των γενεών. Καθώς οι baby boomers προσεγγίζουν τη συνταξιοδότηση, προσπαθούν να διαφυλάξουν τον πλούτο τους. Κεντρικές τράπεζες που στοχεύουν στον πληθωρισμό, η αποδυνάμωση του κράτους πρόνοιας και η δημοσιονομική λιτότητα ήταν τα φυσικά αποτελέσματα. Το σύγχρονο μακροοικονομικό σύνταγμα έχει απομακρύνει την πληθωριστική εκλογική περιφέρεια των νέων.
Αυτό που βλέπουν αυτές οι ασυνήθιστες θεωρίες του πληθωρισμού – και δεν κάνουν τα τρέχοντα μοντέλα των κεντρικών τραπεζιτών – μπορεί να τεθεί απλά. Είναι το βρώμικο μυστικό της οικονομίας: η κεντρική σημασία της εξουσίας. Είναι ένα μάθημα που οι επενδυτές θα κάνουν καλά να ακολουθήσουν. Ακριβώς όπως οι μετατοπίσεις δύναμης μπορούν να εξηγήσουν την απουσία του πληθωρισμού την τελευταία δεκαετία, δείχνουν επίσης ότι δε χρειάζεται να είναι κανείς τόσο αυστηρός όσον αφορά τις προοπτικές του για την επόμενη. Η δεκαετία του ’70 έδειξε πως η αύξηση της ανάπτυξης δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τον πληθωρισμό. Αν οι ανισότητες γίνουν ακραίες και η συμβατική πολιτική φαίνεται να έχει αποτύχει, το μόνο που χρειάζεται είναι η ανανέωση του πολιτικού αγώνα.
Οι οικονομικά ορθόδοξες απαντήσεις στις τρέχουσες κρίσεις ανισότητας στον αναπτυγμένο κόσμο σίγουρα υπάρχουν: να επιβληθούν φόροι περιουσίας, να απελευθερωθούν προστατευόμενα επαγγέλματα και να γίνει οικονομία, για παράδειγμα, στο κόστος της αυξημένης μακροζωίας. Τα ψύχραιμα κεφάλια θα επισημάνουν ότι τέτοιες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις αποτελούν με διαφορά τις καλύτερες λύσεις.
Ωστόσο, αυτές οι επιθέσεις στα συσσωρευμένα προνόμια του κεφαλαίου, της εκπαίδευσης και της ηλικίας θα αντιμετωπίζονταν με έντονη αντίσταση. Αν η ισορροπία της πολιτικής εξουσίας μετατοπιστεί από τις ελίτ στους εργάτες και από τους παλιούς προς τους νέους, η πληθωριστική οικονομία θα ήταν ένα πολύ λιγότερο απαιτητικό υποκατάστατο. Προχωρήστε μπροστά, κύριοι Τραμπ, Κόρμπιν και Μακρόν.