Οι δύσκολες στιγμές της Ελλάδας δεν έχουν τελειώσει.
Η επιστροφή στην αγορά ομολόγων την περασμένη εβδομάδα, η δέσμευση για νέα δάνεια από πιστωτές της ζώνης ευρώ ύψους 8,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, η πιθανότητα περισσότερων χρημάτων από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και αναβάθμισης των προοπτικών της από τη S&P Global Ratings έχουν συσσωρευτεί για να ενισχύσουν το αίσθημα των επενδυτών πως η Ελλάδα έχει γυρίσει σελίδα.
Το πρόβλημα είναι ότι εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων από τη χώρα – δεκάδες από τα 140 μέτρα που συμφωνήθηκαν βρίσκονται σε διάφορα στάδια εφαρμογής και απαιτούνται περισσότερες από 100 συμπληρωματικές ενέργειες για την πρόσβαση στα υπόλοιπα κονδύλια ύψους 26,9 δισεκατομμυρίων ευρώ προτού το τρέχον πρόγραμμα διάσωσης λήξει τον Αύγουστο 2018.
Ενώ οι ενδείξεις της λιτότητες είναι διάσπαρτες στην Ελλάδα, από την πτώση των εισοδημάτων μέχρι την αυξανόμενη φτώχεια, η χώρα έχει λιγότερα να δείξει όσον αφορά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Τα αιτήματα των πιστωτών για περισσότερα μέτρα απειλούν να γίνουν πολιτικά εκρηκτικά καθώς οι έλληνες πολίτες και επιχειρήσεις υπολογίζουν το κόστος της χρηματοπιστωτικής κρίσης που έχει οδηγήσει τις ζωές τους σε αναταραχή τα τελευταία επτά χρόνια.
Πάρτε την Ματίνα Μίχου, για παράδειγμα. Η 59χρονη, η οποία εργαζόταν ως τραπεζική υπάλληλος στην Αθήνα για 40 χρόνια, λέει ότι μπορεί να είναι να περάσει καιρός μέχρι να πάρει τη σύνταξή της.
«Δεν ξέρω πόσα χρήματα θα έχει η τελική μου σύνταξη», είπε. «Έχω μόνο μια διοικητική απόφαση που μου δίνει μια προκαταβολική προσωρινή σύνταξη 700 ευρώ, την οποία δεν έχω λάβει μέχρι στιγμής. Ούτε ξέρω πότε θα την πάρω.»
Με τα χρόνια, οι πιστωτές επέβαλαν μεταρρυθμίσεις που επηρέασαν την καθημερινή ζωή των ελλήνων, απαιτώντας αποδείξεις για φορολογικές ελαφρύνσεις και ηλεκτρονικές συνταγές για τους ασθενείς, ώστε να αποφευχθεί η κατάχρηση συνταξιοδοτικών αποζημιώσεων κατά 50%. Ενώ η ελληνική πορεία στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων δεν έχει κερδίσει κανενός είδους εύσημα, τώρα βρίσκεται μπροστά σε ακόμη πιο απαιτητικά διαρθρωτικά μέτρα που στοχεύουν να αλλάξουν σε βάθος παγιωμένες συνήθειες.
Το πραγματικό πρόβλημα είναι με μεταρρυθμίσεις όπως η διόρθωση του φορολογικού συστήματος και του δικαστικού συστήματος που απαιτούν «μακρά εφαρμογή», δήλωσε ο Γεράσιμος Μοσχονάς, αναπληρωτής καθηγητής συγκριτικής πολιτικής στο Παντείου Πανεπιστημίου της Αθήνας. Τα μέτρα λιτότητας άσκησαν δραματική επίδραση στη ζωή, καθιστώντας δύσκολες τις περαιτέρω μακρόβιες μεταρρυθμίσεις, ανέφερε.
«Το εισόδημα ενός μέσου νοικοκυριού έχει μειωθεί κατά τουλάχιστον 40% κατά τη διάρκεια της κρίσης, ο κίνδυνος φτώχειας έχει αυξηθεί 35,6%, οι περικοπές των συντάξεων είναι τεράστιες και υπάρχει υπερβολική φορολογία» ανέφερε.
Δεδομένου ότι η Ελλάδα έγινε το επίκεντρο της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους το 2010, η χώρα συμφώνησε σε μέτρα λιτότητας για την αναδιάρθρωση της οικονομίας της, η οποία έχει συρρικνωθεί κατά περισσότερο από το ένα τέταρτο κατά αυτήν την περίοδο. Σε αντάλλαγμα, οι πιστωτές της ζώνης του ευρώ και το ΔΝΤ έχουν διαθέσει περισσότερα από 260 δισεκατομμύρια ευρώ σε κεφάλαια διάσωσης για να κρατήσουν την Ελλάδα στη ζωή.
«Η πρόοδος των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων απέχει πολύ από αυτό που απαιτείται για να επιτύχει η Ελλάδα στη ζώνη του ευρώ, αλλά το πρόγραμμα προβλέπει κάποια εντατικοποίηση των προσπαθειών» ανέφερε το ΔΝΤ στην έκθεσή του στις 20 Ιουλίου.
Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα προσπαθεί να συμπιέσει τις συντάξεις ακόμη περισσότερο, να επιτρέψει το άνοιγμα των καταστημάτων την Κυριακή – κάτι που θα μπορούσε να απειλήσει την επιβίωση των μικρών επιχειρήσεων που στηρίζουν τη χώρα – να εξετάσουν περαιτέρω φόρους και να αλλάξουν τους εργατικούς νόμους κάνοντας ακόμη πιο δύσκολο για τους υπαλλήλους να προχωρήσουν σε απεργία.
«Δεν υπάρχει σοβαρή εφαρμογή», των δύσκολων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, είπε ο Μοσχονάς. «Το ελληνικό κράτος απέτυχε» να τις θέσει σε εφαρμογή ακόμη και μετά την ψήφισή τους στο κοινοβούλιο λόγω έλλειψης πολιτικής βούλησης και έλλειψης τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης.
«Αυτό που περνάει από το κοινοβούλιο και αυτό που υλοποιείται είναι δύο διαφορετικά πράγματα», δήλωσε ο Αριστείδης Χατζής, καθηγητής Νομικής και Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι τροπολογίες, τα διατάγματα και οι εγκύκλιοι μπορούν να αλλάξουν τον νόμο τελείως, «έτσι ώστε να μην εφαρμοστεί καθόλου στο τέλος», δήλωσε.
Ας δούμε τις ιδιωτικοποιήσεις, για παράδειγμα. Στο πλαίσιο της πρώτης διάσωσης του 2010, η Ελλάδα συμφώνησε να ιδιωτικοποιήσει το διεθνές αεροδρόμιο του Ελληνικού. Η πώληση, η οποία επρόκειτο να ολοκληρωθεί το 2014, εξακολουθεί να εμποδίζεται από θέματα που σχετίζονται με τα αρχαιολογικά ευρήματα και τις εμπλοκές των τοπικών διοικήσεων.
«Η Ελλάδα έχει δυσκολευτεί με την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων», ανέφερε η έκθεση του ΔΝΤ. Ενώ οι αλλαγές στην αγορά εργασίας έχουν εφαρμοστεί, η ελευθέρωση των αγορών προϊόντων και των νομοθετικά κατοχυρωμένων επαγγελμάτων έχει υποστεί «αδύναμη εφαρμογή», ανέφερε.
Οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή των όσων έχουν συμφωνηθεί παρατείνουν την αβεβαιότητα και είναι υπεύθυνες για την απώλεια ευκαιριών για τη χώρα, επισήμανε ο έλληνας υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος, σε συνέντευξή του στις 30 Ιουλίου, προσθέτοντας πως η Ελλάδα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην υλοποίηση.
Το ίδιο ισχύει και για τις μεταρρυθμίσεις του φορολογικού και του δικαστικού συστήματος. «Η φοροδιαφυγή είναι διαδεδομένη» στην Ελλάδα, σημειώνει ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης στην τελευταία έκθεσή του. Το ΔΝΤ δήλωσε ότι οι καθυστερήσεις στα δικαστήρια έχουν αυξηθεί. Ο αριθμός των υπό εκκρεμοδικία υποθέσεων έχει ξεπεράσει τις 165.000, ενώ η ανάκαμψη στις υποθέσεις αφερεγγυότητας στα 36 σεντς έναντι του δολαρίου είναι η χαμηλότερη στη ζώνη του ευρώ. Οι συχνές δικαστικές απεργίες και η μη εφαρμογή του κώδικα πολιτικής δικονομίας που εισήχθη το 2015 κατηγορούνται για τις ανεπάρκειες.
«Το γεγονός ότι το βάρος της προσαρμογής βαραίνει σε μεγάλο βαθμό τους μισθωτούς έχει αυξήσει την αντίσταση στις μεταρρυθμίσεις», ανέφερε το ΔΝΤ.
Μετά από πολλές διαμαρτυρίες από το 2013, η Ελλάδα επέτρεψε στα καταστήματα να παραμείνουν ανοιχτά για οκτώ Κυριακές το χρόνο. Πρόσφατα, επέτρεψε στα καταστήματα σε τέσσερις μεγάλες περιοχές να εργάζονται τις Κυριακές για έξι μήνες το χρόνο. Η Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας άσκησε έφεση κατά της νομοθεσίας. Όσοι αντιτίθενται στο μέτρο λένε ότι διασπά τον ίδιο τον ιστό της ελληνικής κοινωνίας, μεταφέροντας τα έσοδα από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις σε μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων και εμπορικά κέντρα.
Για τους πιστωτές της Ελλάδας, η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων είναι το κλειδί ώστε η χώρα να κερδίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών.
«Η Ελλάδα μπορεί να είναι η επόμενη ιστορία επιτυχίας του ΕΜΣ, αν τηρήσει τις συμφωνημένες μεταρρυθμίσεις», δήλωσε ο Διευθύνων Σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας κ. Κλάους Ρέγκλινγκ σε συνέδριο στην Αθήνα στις 29 Ιουνίου.
Για τους άλλους παρατηρητές, το αίτημα από την Ελλάδα να κάνει περισσότερα θεωρείται «μάλλον φαιδρό, ανέφερε ο αναλυτής της Eurasia Μουζτάμπα Ραχμάν σε επιστολή του προς πελάτη στις 4 Ιουλίου.
«Δεν βλέπουμε τους έλληνες να εφαρμόζουν αυτές τις μεταρρυθμίσεις», είπε ο Ραχμάν. «Άλλωστε, γιατί να το κάνουν; Αν και η συμμετοχή του ΔΝΤ θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμη μόχλευση έναντι του Eurogroup για να προσφέρει στην Ελλάδα την ελάφρυνση του χρέους που της έχει ήδη υποσχεθεί, πιθανώς δεν αξίζει το πολιτικό κόστος των μεταρρυθμίσεων που ζητά το ΔΝΤ.»