Την έναρξη της δευτερογενούς αγοράς “κόκκινων” δανείων σηματοδοτεί ο Οκτώβριος, εγκαινιάζοντας το μαζικό “ξεφόρτωμα” μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων των τραπεζών σε τρίτους “παίκτες”.
Δάνεια που βρίσκονται σε μικρότερη ή βαθιά καθυστέρηση και που σε πρώτη φάση θα ανέλθουν σε 60 δισ. ευρώ θα περάσουν στα χέρια ξένων εταιρειών διαχείρισης και επενδυτικών funds. Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε η ΤτΕ, οι τράπεζες έχουν μεταφέρει σε τρίτους δάνεια 17,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 10 δισ. καταναλωτικά, τα 5 δισ. επιχειρηματικά, τα 2 δισ. δάνεια ελευθέρων επαγγελματιών και τα υπόλοιπα στεγαστικά.
Πλέον, όλα τα δάνεια, αρχικά τα μη εξυπηρετούμενα και στη συνέχεια τα ενήμερα, θα αποκτήσουν πλήρη χαρακτηριστικά ενός προϊόντος το οποίο θα διακινείται στις αγορές αναλόγως των χαρακτηριστικών και της ζήτησής του. Έτσι, τα “κόκκινα” δάνεια θα καταστούν ένα εξαγώγιμο αγαθό των ελληνικών τραπεζών, μη διαφέροντας σε τίποτα από… τις ντομάτες. Όπως η κάθε ντομάτα –άγουρη, ώριμη ή περισσότερο ώριμη– αγοράζεται και μεταπωλείται για τη διαφορετική της χρήση από διαφορετικό κοινό και σε διαφορετικά στάδια, έτσι ακριβώς θα συμβαίνει και με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Θα πωλούνται, θα αγοράζονται και θα μεταπωλούνται κατόπιν επεξεργασίας (διαχείρισης) σε ένα ευρύ, διεθνές αγοραστικό κοινό (funds και όχι μόνο), το οποίο θα πληρώνει αναλόγως του αν ψάχνει από… βιολογική ντομάτα για σαλάτα μέχρι ντοματοπελτέ ή σάλτσα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τίποτα δεν θα μείνει στα αζήτητα, αφού σταδιακά ακόμα και τα χειρότερα των κακών δανείων θα βρουν το αγοραστικό τους κοινό.
Το άδειασμα της “αποθήκης” NPLs των ελληνικών τραπεζών, με τη μαζική μετακίνηση αυτών σε τρίτους και τη δημιουργία δευτερογενούς αγοράς, θα σημάνει και την έναρξη του μετασχηματισμού των πιστωτικών ιδρυμάτων. Ο μετασχηματισμός θα αφορά τόσο το μέγεθος όσο και τον προσανατολισμό και τις εργασίες τους, όπως επίσης και την αλλαγή στη μέχρι σήμερα σχέση τους με τους δανειολήπτες.
Εκκίνηση από Πειραιώς – Intrum
Τα ουσιαστικά θεμέλια της δευτερογενούς αγοράς NPLs θα μπουν από τον Οκτώβριο, με πρώτη κίνηση τη λειτουργία της κοινής εταιρείας Τράπεζας Πειραιώς – Intrum και, ακολούθως, την ψήφιση –μετά την έγκρισή του από τις αρμόδιες ευρωπαϊκές Αρχές– του νόμου για τη λειτουργία του ελληνικού Asset Protection Scheme, τις πρώτες τιτλοποιήσεις (περίπου 10 δισ. ευρώ) από τη Eurobank και την πώληση της FPS, θυγατρικής εταιρείας διαχείρισης απαιτήσεων της τράπεζας.
Η νέα εταιρεία Τράπεζας Πειραιώς και Intrum για τη διαχείριση των “κόκκινων” δανείων της τράπεζας ξεκίνησε ήδη τη λειτουργία της. Η εταιρεία ιδρύθηκε ως νομικό πρόσωπο στις 16 Σεπτεμβρίου, οπότε μεταφέρθηκαν σε αυτήν οι δραστηριότητες της μονάδας RBU της Τράπεζας Πειραιώς. Αδειοδοτήθηκε από την ΤτΕ ως νέα εταιρεία διαχείρισης απαιτήσεων με την επωνυμία Alternative Financial Solutions (AFS) και μετονομάστηκε σε Intrum Hellas.
Και το παζάρι συνεχίζεται…
Διαπραγματεύσεις που έχουν πάρει τη διάσταση “σκληρού παζαριού”, όπως δηλώνουν οι εμπλεκόμενοι, μέχρι εσχάτης ώρας, για το σχέδιο “Ηρακλής” βρίσκονται σε εξέλιξη μεταξύ τραπεζών και κυβέρνησης. Όσο πλησιάζει η ώρα της επίσημης έγκρισης από την DGComp, πιθανότατα την Τετάρτη, τόσο οι “πιέσεις” για τη βελτίωση της θέσης της κάθε πλευράς σκληραίνουν… με κάθε τρόπο, προκαλώντας μάλιστα, όπως υποστηρίζεται από ορισμένους που βρίσκονται μέσα στις διαδικασίες, “ακόμα και τον κίνδυνο προσωρινής εμπλοκής…”.
Ενώ το σχέδιο “Ηρακλής” αφορά όλες τις τράπεζες και η πρόθεση του Δημοσίου είναι “οριζόντια”, η αλήθεια είναι ότι κάθε τράπεζα βρίσκεται σε διαφορετική θέση όσον αφορά τα NPEs και NPLs, με αποτέλεσμα τα διαπραγματευτικά “μέτωπα” να είναι… τέσσερα (!) και όχι ένα…
Από την πλευρά της, η κυβέρνηση παραμένει ανένδοτη στους όρους που θέτει στις τράπεζες για τη συμμετοχή τους στον “Ηρακλή”, ανάγοντας την ένταξή τους στο ελληνικό Asset Protection Scheme σε μείζον στοίχημα, που θα κρίνει την αποκατάσταση της “λαβωμένης” εικόνας των ελληνικών τραπεζών και της χώρας στις διεθνείς αγορές.
Τα διαπραγματευτικά περιθώρια, πάντως, για τις τράπεζες είναι στενά. Και τα συμπίεσε περαιτέρω ο επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα την 1η Οκτωβρίου.
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο απερχόμενος πρόεδρος της ΕΚΤ σηματοδότησε, εμμέσως πλην σαφώς, το σχέδιο “Ηρακλής” ως μονόδρομο για τις ελληνικές τράπεζες, κλείνοντας τις συζητήσεις προς το παρόν, και μέχρι να προχωρήσει αυτό, για οποιαδήποτε άλλη λύση. Και μάλιστα για “λύσεις” που θα ήταν εκτός του πλαισίου των κανόνων ανταγωνισμού της Ε.Ε. και θα άφηναν ανοιχτό το ενδεχόμενο ενεργοποίησης του bail-in, κατ’ εφαρμογήν της οδηγίας BRRD. Για ορισμένους η παρέμβαση αυτή ερμηνεύεται ως στήριξη του H-APS και διακριτική αποστασιοποίηση από το εναλλακτικό σχέδιο της ΤτΕ. Αλλά αυτό παραμένει στα όρια των “εντυπώσεων”. Αυτό, βέβαια, δεν αναιρεί τις επιμέρους επιφυλάξεις ή διαφορετικές στοχεύσεις που υπάρχουν μεταξύ των τεσσάρων συστημικών τραπεζών. Σε κάθε περίπτωση, όμως, όπως φάνηκε στις συζητήσεις με τον απερχόμενο πρόεδρο της ΕΚΤ, διαμορφώνει το “περιβάλλον” μέσα στο οποίο θα πρέπει να δρομολογηθούν οι εξελίξεις άμεσα.
Το παρασκήνιο
Το παρασκήνιο των επαφών γύρω από το “deal” των 30 δισ. ευρώ “κόκκινων” δανείων των ελληνικών τραπεζών είναι περισσότερο έντονο καθώς μπαίνουμε στην τελική ευθεία. Κεντρικό σημείο των διαπραγματεύσεων είναι η ποιότητα των χαρτοφυλακίων μη εξυπηρετούμενων δανείων που θα μεταβιβάσει καθεμία από τις τράπεζες στο ελληνικό APS και όχι τόσο οι προμήθειες που θα κληθούν να καταβάλουν για τις κρατικές εγγυήσεις. Όπως είναι γνωστό, το H-APS προβλέπει ότι το Δημόσιο θα παρέχει την εγγύησή του για το ασφαλέστερο, κατά τους οίκους αξιολόγησης, τμήμα του τιτλοποιημένου χαρτοφυλακίου (Senior) δανείων, έναντι προμήθειας υπέρ του, αποτιμημένη σε όρους αγοράς. Με την επικείμενη έγκριση από την DGComp, οι εγγυήσεις αυτές δεν επιβαρύνουν τον κρατικό Προϋπολογισμό, δεν έχουν επίδραση στο χρέος ή το έλλειμμα και δεν αγγίζουν το buffer που έχει σχηματιστεί για την ασφαλή εξυπηρέτηση του δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου τα προσεχή χρόνια. Θα αποφέρει, δε, ετησίως έσοδα της τάξεως των 200 εκατ. ευρώ στο ελληνικό Δημόσιο από την είσπραξη των προμηθειών για την παροχή της εγγύησης.
Το βράδυ της περασμένης Πέμπτης οι διευθύνοντες σύμβουλοι των τεσσάρων συστημικών τραπεζών και της Attica Bank, συνοδευόμενοι από τον νομικό σύμβουλο της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, Γ. Μούργελα, είχαν ακόμα μία συνάντηση με τον υφυπουργό Οικονομικών Γ. Ζαββό, με την παρουσία του υπουργού Οικονομικών, Χ. Σταϊκούρα. Η παρουσία Σταϊκούρα ερμηνεύτηκε ως έμπρακτη “διάψευση” φημών περί διαφορών στο εσωτερικό της κυβέρνησης στο θέμα του “Ηρακλή”.
Κατά τις πληροφορίες, το σκληρό “παζάρι” γύρω από το σχήμα που έχει σχεδιαστεί για να σηκώσει αρχικά στις πλάτες του “κόκκινα δάνεια 30 δισ. ευρώ παίζεται στο είδος των δανείων που θα μεταβιβάσουν οι τράπεζες. Το δίδυμο Σταϊκούρα-Ζαββού επέμεινε, κατά τις πληροφορίες, στη δομή ενός “ατσάλινου” χαρτοφυλακίου, το οποίο θα φέρει τη σφραγίδα της αξιοπιστίας στις διεθνείς αγορές.
Οι ξένες αγορές και τα ελληνικά NPLs
Οι διεθνείς επενδυτές έχουν τεράστια ρευστότητα, ενώ τεράστιο είναι και το ενδιαφέρον τους για επενδύσεις στην Ελλάδα. Το προϊόν των ελληνικών NPLs, όπως διεφάνη και από το ετήσιο συνέδριο-θεσμό για τα “κόκκινα” δάνεια που διοργάνωσε την εβδομάδα αυτή στο Λονδίνο η Smith Novak, ενδιαφέρει τα μέγιστα τους ξένους επενδυτές, αποτελώντας μαγνήτη για την προσέλκυση κεφαλαίων στη χώρα.
Την προοπτική της εισροής σοβαρών, μακροπρόθεσμων επενδυτικών κεφαλαίων στα ελληνικά NPLs, που θα εξυγίαιναν τις ελληνικές τράπεζες και θα άνοιγαν τον δρόμο για περαιτέρω επενδύσεις σε ένα υγιές πλέον τραπεζικό σύστημα, δεν είναι διατεθειμένη να διακυβεύσει η κυβέρνηση, κάνοντας “εκπτώσεις” στην ποιότητα του “προϊόντος” του ελληνικού APS. Για τον λόγο αυτό, επιμένει να ζητά από τις τράπεζες πρώτης ποιότητας δάνεια για τη μεταβίβασή τους στον “Ηρακλή”, καθώς για αυτά το ελληνικό Δημόσιο θα εγγυηθεί με 9 δισ. ευρώ.
Το δέλεαρ των κρατικών εγγυήσεων θα ήταν πολύ ελκυστικό για το “ξεφόρτωμα” της χαμηλότερης ποιότητας μη εξυπηρετούμενων δανείων από τις τράπεζες. Ωστόσο, η κυβέρνηση θέλει να αποκλείσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο και ζητά από τις τράπεζες όχι μόνο τα χαρτοφυλάκια που θα μεταβιβάσουν στον “Ηρακλή” να έχουν πιστοποιηθεί με επενδυτική βαθμίδα “ΒΒ”, αλλά το rating αυτό να το έχουν πάρει από δύο οίκους αξιολόγησης.
Από την πλευρά τους, οι τράπεζες θέτουν επίσης το ζήτημα της καταβολής του αντιτίμου για τη λήψη των κρατικών εγγυήσεων. Όπως ίσχυσε και στο μοντέλο του ιταλικού APS, η εταιρεία ειδικού σκοπού (SPV), στην οποία θα μεταφερθούν τα δάνεια προς τιτλοποίηση, θα καταβάλει το ασφάλιστρο κινδύνου. Οι τράπεζες ζητούν –η καθεμία– να κάνουν οι ίδιες την καταβολή της προμήθειας στο ελληνικό Δημόσιο (δυνητικά να υπάρχει συμψηφισμός και με αναβαλλόμενο φόρο), καθώς σε διαφορετική περίπτωση θα πρέπει να εγγράψουν λογιστικά εφάπαξ το κόστος του τιμήματος των κρατικών εγγυήσεων για το σύνολο της διάρκειας διακράτησης του senior ομολόγου. Υπενθυμίζεται ότι οι κρατικές εγγυήσεις θα καλύπτουν το senior ομόλογο (με την υψηλότερη πιστοληπτική διαβάθμιση) των τιτλοποιήσεων, το οποίο θα διακρατήσουν οι τράπεζες. Οι τιτλοποιήσεις θα περιλαμβάνουν, επίσης, ένα μεσαίο “στρώμα” δανείων (mezzanine ομόλογο) χαμηλότερης ποιοτικής σύνθεσης και υψηλότερης απόδοσης λόγω μεγαλύτερου κινδύνου, καθώς και τον junior τίτλο που θα ενσωματώνει τα δάνεια της χειρότερης διαβάθμισης και μέγιστου κινδύνου.