UBS: Οι οικονομικές προοπτικές της Ευρώπης μετά τις ευρωεκλογές

Όπως σημειώνει, το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών θα διαμορφώσει τη μελλοντική ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των ευρωπαϊκών κομμάτων, με επιπτώσεις σε διάφορους τομείς, σε μια περίοδο ενεργού διαλόγου για το πώς η ΕΕ θα ανταποκριθεί τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει.

Τα βασικά θέματα που εξετάζονται είναι τα εξής:

• Πότε γίνονται οι ευρωεκλογές και ποια είναι η διαδικασία;
• Ποιες είναι οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου;
• Τι λένε οι δημοσκοπήσεις για τη σύνθεση του Κοινοβουλίου;
• Τι θα συμβεί μετά τις εκλογές;
• Ποιες είναι οι πιθανές επιπτώσεις μιας κίνησης προς τα δεξιά για την οικονομική πολιτική;
• Οι εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ως βαρόμετρο για τις επερχόμενες εθνικές εκλογές
• Οι επιπτώσεις για τις βασικές αγορές ομολόγων
• Τα spreads των Ευρωπαϊκών Κρατικών Ομολόγων (EGB) θα παραμείνουν «σφιχτά» πριν αλλάξουν τα δημοσιονομικά σχέδια

Πότε είναι οι ευρωεκλογές και ποια είναι η διαδικασία;

Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα διεξαχθούν μεταξύ 6 και 9 Ιουνίου στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ. Τα 720 μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ευρωβουλευτές) εκλέγονται για πενταετή θητεία απευθείας και αναλογικά, σε 27 ξεχωριστές εθνικές εκλογές. Οι πολίτες ψηφίζουν για τα εθνικά πολιτικά κόμματα στη χώρα τους, τα οποία με τη σειρά τους γίνονται μέρος (επτά) διακρατικών πολιτικών ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή μη εγγεγραμμένα μέλη.

Ποιες είναι οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου;

Η λήψη αποφάσεων στην ΕΕ στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: (1) το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ( εκπροσωπεί τους πολίτες της ΕΕ), (2) το Συμβούλιο της Ευρώπης (εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις της ΕΕ) και (3) την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ο κύριος εκτελεστικός βραχίονας της ΕΕ). Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προτείνεται από το Συμβούλιο και εκλέγεται από το Ευρωκοινοβούλιο. Τα υπόλοιπα μέλη του ΕΚ προτείνονται από το Συμβούλιο και στη συνέχεια υπόκεινται σε ψηφοφορία έγκρισης από το ΕΚ. Το Ευρωκοινοβούλιο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις νομοθετικές διαδικασίες. Ενώ η νομοθεσία της ΕΕ μπορεί να δρομολογηθεί μόνο από το ΕΚ (με λίγες μόνο εξαιρέσεις που αφορούν την οργάνωση του ΕΚ), το ΕΚ και το Συμβούλιο συμμετέχουν στη νομοθετική διαδικασία και απαιτούν συμφωνία (συννομοθέτηση) για να εγκρίνουν νομοθετικές προτάσεις, στο πλαίσιο της λεγόμενης συνήθους νομοθετικής διαδικασίας (στο πλαίσιο της ειδικής νομοθετικής διαδικασίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει μόνο συμβουλευτικό ρόλο). Είναι σημαντικό ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ρόλο στη διαδικασία του προϋπολογισμού σε επίπεδο ΕΕ, όπου και είναι ισότιμο με το Συμβούλιο.

Τι λένε οι δημοσκοπήσεις για τη σύνθεση του Κοινοβουλίου;

Στο σημερινό Κοινοβούλιο, το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), το κεντροαριστερό S&D (Σοσιαλιστές και Δημοκράτες) και το προοδευτικό Renew Europe (RE) αντιπροσωπεύουν έναν «σούπερ μεγάλο συνασπισμό» (ο «μεγάλος συνασπισμός» του ΕΛΚ και του S&D έχασε την πλειοψηφία του το 2019). Οι δημοσκοπήσεις (οι οποίες βασίζονται σε προβλέψεις για το αποτέλεσμα των 27 εθνικών εκλογών) δείχνουν ότι το ΕΛΚ θα παραμείνει το μεγαλύτερο κόμμα (γεγονός που του δίνει το δικαίωμα να διορίσει τον επόμενο πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) και ο «σούπερ μεγάλος συνασπισμός» θα διατηρήσει την πλειοψηφία του, αλλά με μικρότερο προβάδισμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα δεξιά κόμματα, ιδίως το ECR (Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές) και το ID (Ταυτότητα και Δημοκρατία), προβλέπεται να κερδίσουν μερίδια ψήφων σε βάρος κυρίως των Πρασίνων και του Renew Europe.

Παρ’ όλο που τα δεξιά κόμματα μπορεί να παραμείνουν πολύ μακριά από την πλειοψηφία, η μεταβαλλόμενη σύνθεση του ΕΚ έχει σημασία, διότι στο ΕΚ δεν υπάρχουν επίσημοι συνασπισμοί ή συμφωνίες σχετικά με τον τρόπο ψηφοφορίας σε θέματα πολιτικής και οι ευρωβουλευτές δεν ψηφίζουν πάντα σύμφωνα με την πολιτική τους ομάδα. Κατά συνέπεια, οι πλειοψηφίες τείνουν να διαφέρουν ανάλογα με τον τομέα πολιτικής: π.χ. η κεντρώα υπερ-πλειοψηφία κερδίζει, συνήθως, σε θέματα όπως ο προϋπολογισμός, η οικονομία και το νομισματικό σύστημα, ο πολιτισμός και η εκπαίδευση, οι εξωτερικές υποθέσεις, η εσωτερική αγορά και η προστασία των καταναλωτών, οι νομικές υποθέσεις και οι μεταφορές/τουρισμός, ενώ η κεντροαριστερή πλειοψηφία κερδίζει σε θέματα πολιτικών ελευθεριών, δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων, ανάπτυξης, απασχόλησης και κοινωνικών υποθέσεων, περιβάλλοντος και δικαιωμάτων των γυναικών και ισότητας των φύλων. Η κεντροδεξιά πλειοψηφία κερδίζει σε θέματα γεωργίας και αγροτικής ανάπτυξης, αλιείας, βιομηχανίας και έρευνας και διεθνούς εμπορίου.

Τι θα συμβεί μετά τις εκλογές;

Στην πρώτη σύνοδο της ολομέλειας μετά τις εκλογές (προγραμματισμένη για τα μέσα Ιουλίου), το ΕΚ εκλέγει Πρόεδρο (θέση που σήμερα κατέχει η Ρομπέρτα Μετσόλα). Στις επόμενες συνόδους, το ΕΚ θα εκλέξει τον νέο πρόεδρο της Κομισιόν (ενδεχομένως στα μέσα Σεπτεμβρίου) και θα «εξετάσει και θα εγκρίνει» τους επιτρόπους, οι οποίοι προτείνονται από το Συμβούλιο. Η Συνθήκη της Λισαβόνας ορίζει ότι το αποτέλεσμα των εκλογών του ΕΚ πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν το Συμβούλιο προτείνει στο ΕΚ έναν υποψήφιο για την προεδρία της Επιτροπής. Σύμφωνα με τη λεγόμενη διαδικασία Spitzenkandidaten (η οποία, ωστόσο, δεν εφαρμόστηκε στις τελευταίες εκλογές του ΕΚ, το 2019), ο υποψήφιος του νικηφόρου κόμματος θα προταθεί στη συνέχεια από το Συμβούλιο ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ο οποίος στην περίπτωση του ΕΛΚ -το πιθανότερο νικηφόρο κόμμα, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις- θα είναι η σημερινή πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν).

Καθώς η κεντρώα πλειοψηφία των ΕΛΚ, S&D και RE μπορεί να έχει μικρότερη πλειοψηφία στο Ευρωκοινοβούλιο από ό,τι πριν, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι η πιθανή επανεκλογή της φον ντερ Λάιεν στην Κομισιόν μπορεί να είναι δύσκολη (υπάρχει συζήτηση για εναλλακτικούς υποψηφίους). Επίσης, η θητεία του σημερινού Προέδρου του Συμβουλίου της ΕΕ Σαρλ Μισέλ θα λήξει στις 30 Νοεμβρίου και θα πρέπει να διοριστεί ο διάδοχός του (με ειδική πλειοψηφία του Συμβουλίου). Ενώ το ΕΚ δεν έχει άμεσο ρόλο σε αυτή τη διαδικασία, το αποτέλεσμα των εκλογών θα μπορούσε να επηρεάσει έμμεσα τη δυναμική της ισχύος μεταξύ των κρατών μελών. Πιθανοί υποψήφιοι για τη θέση, που αναφέρονται στα μέσα ενημέρωσης, περιλαμβάνουν τον πρώην πρωθυπουργό της Πορτογαλίας Κόστα και τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας Ντράγκι.

Ποιες είναι οι πιθανές επιπτώσεις μιας κίνησης προς τα δεξιά για την οικονομική πολιτική;

Ενώ τα δεξιά κόμματα απέχουν πολύ από το να είναι ενιαία σε θέματα πολιτικής και ένα πιο κατακερματισμένο Κοινοβούλιο θα μπορούσε να περιπλέξει τη λήψη αποφάσεων, ένας ενισχυμένος ρόλος των δεξιών κομμάτων στο Κοινοβούλιο θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις σε διάφορους τομείς της πολιτικής, όπως νομισματικές και οικονομικές υποθέσεις, η εσωτερική αγορά και η προστασία των καταναλωτών, η μετανάστευση, το κράτος δικαίου, η περιβαλλοντική πολιτική και οι εξωτερικές υποθέσεις. Σημειώνοντας ότι οι αποφάσεις επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από το Συμβούλιο,η UBS βλέπει πιθανό αντίκτυπο, από μια αλλαγή της σύνθεσης του ΕΚ, στις αγορές και τις μακροοικονομικές προοπτικές στους ακόλουθους τομείς:

(1) Όσον αφορά τις οικονομικές και νομισματικές υποθέσεις, τα δεξιά κόμματα τείνουν να υποστηρίζουν λιγότερο την ολοκλήρωση και να τάσσονται περισσότερο υπέρ της αύξησης της οικονομικής, δημοσιονομικής και ρυθμιστικής ελευθερίας των κρατών μελών. Αυτό θα μπορούσε να περιορίσει περαιτέρω βήματα ολοκλήρωσης προς μια τραπεζική ένωση ή ένωση κεφαλαιαγορών.

(2) Με έναν δυνητικά μικρότερο ρόλο του κόμματος των Πρασίνων, ενδέχεται να υπάρξει λιγότερη υποστήριξη για τις περιβαλλοντικές πολιτικές και την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ. Αυτό θα μπορούσε να συνεπάγεται βέτο σε πιο φιλόδοξους νόμους για το κλίμα και να επηρεάσει την υποστήριξη μέτρων όπως οι μικρότερες εκπομπές CO2 για τα νέα αυτοκίνητα.

(3) Όσον αφορά τα δημοσιονομικά θέματα, οι συζητήσεις για το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) 2028-34 θα μπορούσαν να επηρεαστούν, με επιπτώσεις στα κονδύλια που θα διατεθούν για πράσινες πρωτοβουλίες. Επίσης, θα μπορούσε να υπάρξει λιγότερη υποστήριξη για έναν πιθανό διάδοχο του ταμείου ανάκαμψης της ΕΕ (NGEU), παρ’ όλο που οι θέσεις σχετικά με τον κοινό δανεισμό διαφέρουν ευρέως μεταξύ των δεξιών κομμάτων.

(4) Ο ετήσιος έλεγχος των προϋπολογισμών των κρατών μελών, το άνοιγμα των διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος και η εφαρμογή του νέου πλαισίου δημοσιονομικών κανόνων εμπίπτουν στις αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου και δεν εξαρτώνται από την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ωστόσο, μέσω του ρόλου του στην εκλογή του Προέδρου της Κομισιόν και την έγκριση της Επιτροπής, το ΕΚ μπορεί να ασκήσει επιρροή στην κατεύθυνση της δημοσιονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ. Αυτό έχει σημασία, καθώς το νέο πλαίσιο δημοσιονομικών κανόνων παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία μέσω των ειδικών σχεδίων δημοσιονομικής προσαρμογής ανά χώρα, τα οποία είναι αποτέλεσμα διμερών συζητήσεων με το Ευρωκοινοβούλιο. Τούτων δοθέντων, οι απόψεις σχετικά με τη δημοσιονομική πειθαρχία εντός της Ευρωζώνης δεν είναι ενιαίες μεταξύ των ευρωπαϊκών δεξιών κομμάτων.

Οι ευρωεκλογές ως βαρόμετρο για τις επερχόμενες εθνικές εκλογές

Μια άλλη επίπτωση των ευρωεκλογών είναι ότι το αποτέλεσμά τους θα χρησιμεύσει ως βαρόμετρο για τις επερχόμενες εθνικές εκλογές και θα διαμορφώσει τις εθνικές συζητήσεις. Στη Γερμανία, αυτές αφορούν τις σημαντικές εκλογές στα κρατίδια το δεύτερο εξάμηνο του 2024, πριν από τις βουλευτικές εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2025. Στη Γαλλία και την Ιταλία, το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών αναμένεται να δώσει ενδείξεις για τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του 2027. Το αποτέλεσμα αυτών των εθνικών εκλογών θα επηρεάσει, στη συνέχεια, και τη σύνθεση του Συμβουλίου (το οποίο εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις της ΕΕ) και, ως εκ τούτου, θα διαμορφώσει τη λήψη αποφάσεων στην ΕΕ.

Οι επιπτώσεις για τις βασικές αγορές ομολόγων

Στο παρελθόν, οι εκλογές στην ΕΕ δεν είχαν, γενικά, σαφή αντίκτυπο στις αποδόσεις των βασικών ομολόγων βραχυπρόθεσμα, αλλά βλέπουμε πιθανές μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις μέσω της δημοσιονομικής διακυβέρνησης και της συζήτησης σχετικά με τον κοινό δανεισμό της ΕΕ, τονίζει η UBS. 

Όσον αφορά τα δημοσιονομικά θέματα, το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών θα επηρεάσει άμεσα και έμμεσα την ηγεσία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο, η οποία θα συμβάλει στον καθορισμό του βαθμού στον οποίο οι υψηλοί δείκτες δημόσιου χρέους μπορούν να τεθούν σε πτωτική τροχιά, βελτιώνοντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. 

Το δημόσιο χρέος συνέχισε να μειώνεται το 4ο τρίμηνο του 2023, κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, στο 88,6% του ΑΕΠ, αλλά η στήριξη από τους αυξημένους αποπληθωριστές του ΑΕΠ εξασθενεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να προτείνει, στα μέσα Ιουνίου, την υπαγωγή της Ιταλίας, της Γαλλίας, του Βελγίου, της Μάλτας και της Σλοβακίας σε δημοσιονομική προσαρμογή. Η τελική απόφαση εναπόκειται στο Συμβούλιο, ίσως τον Ιούλιο. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλουν τα σχέδια της δημοσιονομικής προσαρμογής τους έως τις 20 Σεπτεμβρίου 2024. 

Μια άλλη επίπτωση θα μπορούσε να είναι η συζήτηση σχετικά με τον διάδοχο της ΕΑΓΕΣ, και ως εκ τούτου, το κατά πόσον θα συνεχιστεί (ή και θα ενισχυθεί) η προσφορά των ευρωπαϊκών ομολόγων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει απευθυνθεί στους παρόχους δεικτών για να συμπεριλάβει τα ομόλογα της ΕΕ στους δείκτες των κρατικών ομολόγων, ενώ η δημιουργία ενός μηχανισμού επαναγοράς ευρωπαϊκών ομολόγων αναμένεται το καλοκαίρι.

Τα spreads των Ευρωπαϊκών Κρατικών Ομολόγων (EGB) θα παραμείνουν «σφιχτά» πριν αλλάξουν τα δημοσιονομικά σχέδια

Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι η υιοθέτηση ενός νέου δημοσιονομικού εγχειριδίου, σε συνδυασμό με το ταμείο ανάκαμψης της ΕΕ, έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για στενότερα spreads μεταξύ των χωρών, σημειώνει η UBS. 

Οι πολιτικές εξελίξεις αποτελούν συχνά τον βασικό μοχλό ανάπτυξης των περιθωρίων των χωρών. Τα ιταλικά spreads, για παράδειγμα, αυξήθηκαν απότομα μετά τις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου 2018, οι οποίες έδειξαν έναν συνασπισμό με πιο συγκρουσιακή προσέγγιση προς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Τα ιταλικά δεκαετή spreads αυξήθηκαν στις 287 μ.β. αφού η Λέγκα έλαβε ποσοστό 34% στις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019, αλλά στη συνέχεια, περιορίστηκαν στις 130 μ.β. μετά τη συγκρότηση της δεύτερης κυβέρνησης Conte, χωρίς τη Λέγκα, τον Σεπτέμβριο του 2019. Τα ιταλικά ομόλογα σημείωσαν ράλι μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2022 που έδειξαν μια συνεργατική προσέγγιση μεταξύ της εθνικής κυβέρνησης και της ΕΕ. Στο επίκεντρο των ευρωεκλογών θα βρεθεί η επίδοση του κόμματος FdI της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι. 

Τα spreads των χωρών είναι κοντά στους στόχους της UBS για το τέλος του 2024, αλλά θα μπορούσαν να επωφεληθούν επιπλέον από τις εναπομένουσες καθαρές εκδόσεις, ύψους μόλις 32 δισ. ευρώ στην Ιταλία και 20 δισ. ευρώ στην Ισπανία, έναντι 48 δισ. ευρώ στη Γερμανία και 61 δισ. ευρώ στη Γαλλία. Αργότερα μέσα στο καλοκαίρι, η προσοχή αναμένεται να στραφεί στα πρώτα σχέδια προϋπολογισμού βάσει των νέων δημοσιονομικών κανόνων, τα οποία πρέπει να υποβληθούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έως τις 20 Σεπτεμβρίου 2024.