Η προσέγγιση του Πρόεδρου Donald Trump στη δημοκρατία, μπερδεμένη στην καλύτερη περίπτωση, μπαίνει σε ένα γνωστό “αυλάκι”. Οι επιθέσεις σε μέσα μαζικής ενημέρωσης, η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων σε ευάλωτες μειονότητες και οι περιοδικές επιθέσεις στην έννοια της αλήθειας, καθώς και σε συγκεκριμένα περιστατικά, έχουν γίνει σήμα κατατεθέν της κυβέρνησής του.
Την ίδια στιγμή, η δημοκρατία είχε και την τιμήτική της. Ο Trump υπάκουα οπισθοχώρησε από τη μουσουλμανική του απαγόρευση υπό την επιταγή των δικαστηρίων, ενώ υπήρξαν και διαρροές από το δικό του Λευκό Οίκο -ένα θείο δώρο για την ελεύθερη ροή των πληροφοριών.
Παραμένει ασαφές ωστόσο εάν το Ρεπουμπλικανικό Κογκρέσο και άλλα βασικά όργανα των ΗΠΑ έχουν την ελαστικότητα και τη θέληση να αποκρούσουν τις επιθέσεις του Trump, συμπεριλαμβανομένης της συνεχιζόμενης κωλυσιεργίας στο δεν-ξέρουμε-τι-ακριβώς όσον αφορά τη Ρωσία. (η ξαφνική αύρα σιγουριάς του Trump μετά την ομιλία του στο Κογκρέσο υπονομεύθηκε μια ημέρα αργότερα από μια καλά-χρονομετρημένη διαρροή σχετικά με το πώς ο Γενικός Εισαγγελέας Jeff Sessions φάνηκε να παραπλανά τη Γερουσία ενόρκως σχετικά με τις επαφές του στη Ρωσία.)
Ο αντίκτυπος του Trump στις κοινωνίες με ασθενέστερους δημοκρατικούς Θεσμούς είναι επίσης άγνωστος. Αλλά η ίδια η ύπαρξη μίας επίδοξης αυταρχικής τάσης γύρω από την αμερικανική κυβέρνηση, που απειλεί να άρει μια και δια παντός τους θεσμικούς περιορισμούς, στέλνει ένα ενοχλητικό μήνυμα σε όλο τον κόσμο.
Οι New York Times δημοσίευσαν ένα άρθρο την Τετάρτη σχετικά με τις “αντι-Σόρος” δυνάμεις στην Ευρώπη που παίρνουν θάρρος από την εκλογή του Trump. Αντικαταστήστε το όνομα του επενδυτή και οπαδό της ανοιχτής κοινωνίας George Soros και θα βγάλει και πάλι νόημα.
Στην πατρίδα του Σόρος, Ουγγαρία, ο Τραμπικός πρωθυπυργός, Βίκτορ Ορμπάν, υπονομεύει εδώ και χρόνια τους δημοκρατικούς κανόνες και θεσμούς, πιέζοντας τους αντιπάλους και στερώντας τη ανεξαρτησία από τα μίντια. Χρησιμοποιεί αυτή τη συγκυρία της ανόδου του αυταρχισμού για να εντείνει τις επιθέσεις του σε ομάδες όπως η Διεθνής Αμνηστία και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κάνοντας λόγο για “ξένους πράκτορες που χρηματοδοτούνται από ξένα χρήματα”.
Την περασμένη εβδομάδα στην Ουγγαρία, ένας εκπρόσωπος της Αμνηστίας δήλωσε στον EUObserver, “Η κυβέρνηση κατηγόρησε την Αμνηστία για την παραγωγή πλαστών εκθέσεων και την υποκίνηση των μεταναστών να παραβιάζουν τους νόμους”.
“Πλαστές” εκθέσεις και μετανάστες που παραβιάζουν τους νόμους. Υπάρχει κάτι γνώριμο σε αυτά τα δύο, σωστά; Σε ομιλία του νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ο Orban, δήλωσε η οικονομική επιτυχία της Ουγγαρίας εξαρτάται από την “εθνική ομοιογένεια” του έθνους.
Το κύμα “ανελεύθερης δημοκρατίας” της Ουγγαρίας προηγήθηκε της εκλογής του Trump. H πιο πρόσφατη “βασιλεία” του Όρμπαν στην ουγγρική πολιτική -έχει ξαναφτάσει εκεί- ξεκίνησε το 2010. “Αυτό που έχουμε δει είναι μια αποδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών γύρω από αυτό το μέρος του κόσμου ίσως για μια δεκαετία τώρα”, δήλωσε ο Jan Surotchak, διευθυντής Ευρώπης του Διεθνούς Ρεπουμπλικανικού Ινστιτούτου, μια ΜΚΟ με έδρα την Ουάσιγκτον, που προωθεί τη δημοκρατία σε όλο τον κόσμο.
Ο Kenneth Wollack, πρόεδρος του Εθνικού Δημοκρατικού Ινστιτούτου, δραστηριοποιείται για την προώθηση της δημοκρατίας σε όλο τον κόσμο για περισσότερο από τρεις δεκαετίες. Δεν έχει πειστεί ότι αυτός ο Αμερικανός Πρόεδρος αντιπροσωπεύει τη αποχώρηση της δημοκρατίας. “Νομίζω ότι είναι πάρα πολύ νωρίς για να βγάζει ο κόσμος συμπεράσματα”, είπε ο Wollack σε τηλεφωνική του συνέντευξη.
Ο Wollack επισημαίνει ότι οι ανησυχίες γύρω από την προσήλωση του Προέδρου George W. Bush στα παγκόσμια δημοκρατικά κινήματα -ως υποψήφιος ο Μπους απαρνιόταν την “οικοδόμηση του έθνους”- έμειναν γρήγορα χωρίς ερέθισμα μετά τους πολέμους που ξεκίνησε ο Μπους με το λάβαρο της δημοκρατίας.
Η εξέλιξη του Trump θα μπορούσε ομοίως να εκπλήξει. Η προαγωγή της δημοκρατίας, είπε ο Wollack, έχει πλέον ενσωματωθεί στις διεθνείς σχέσεις, ειδικά για τις ΗΠΑ. “Κάθε πρεσβεία των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο έχει τη δημοκρατία, ως μέρος της ατζέντας της”, είπε.
Η επώαση και διατήρηση των δημοκρατικών θεσμών είναι ωστόσο ένα δύσκολο έργο. Η δημοκρατία δεν καθιερώνεται πάντα. Και δεν ευδοκιμεί πάντα αν καθιερωθεί. Η Ουγγαρά είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης. Σίγουρα το καθεστώς της Ρωσίας του Βλαντιμίρ Πούτιν προκρίνεται.
Πουθενά η δημοκρατία δεν είναι τόσο βαθιά ριζωμένη, όπως στις ΗΠΑ, οι οποίες αποτέλεσαν ανεξάντλητη πηγή δημοκρατικών τάσεων σε όλο τον κόσμο. Ίσως η πεποίθση του Wollack και άλλων να είναι βάσιμη. Αλλά ο Trump αντιπροσωπεύει ένα τρανταχτό διάλειμμα από ένα δημοκρατικό πρότυπο που δεν έχει απλώς ανθίσει στις ΗΠΑ, αλλά έχει αντηχήσει, προς όφελος των Αμερικανών και άλλων, σε όλο τον κόσμο.
Η δέσμευση των ΗΠΑ σε ξένες παεμβάσεις μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τις απαιτήσεις και τους πόρους της εποχής. Αλλά οι αμφιβολίες σχετικά με τη δέσμευση των ΗΠΑ στην ίδια τους τη δημοκρατία είναι κάτι παράξενο και καινούριο. Οι δημοκράτες σε όλο τον κόσμο δεν μπορούν να μην προσέξουν ότι ο πυλώνας της δημοκρατίας σείεται. Το σίγουρο είναι ότι το έχουν προσέξει οι επίδοξοι δικτάτορες.