Ο δείκτης οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα, ένα μέτρο των εκτιμήσεων των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων για την τρέχουσα και τη μελλοντική οικονομική τους κατάσταση, έπειτα από το υψηλό 11,8 ετών (108,5 μονάδες δείκτη) του Αυγούστου 2019 – τον πρώτο μήνα μετά τις εθνικές εκλογές του Ιουλίου 2019 – κινήθηκε πτωτικά για δεύτερο συνεχή μήνα τον Οκτώβριο 2019. Διαμορφώθηκε στις 106,7 από τις 107,2 μονάδες δείκτη τον Σεπτέμβριο 2019.
Οπως αναφέρει η Eurobank στο εβδομαδιαίο της δελτίο για την οικονομία, η μείωση του δείκτη οικονομικού κλίματος στο μετεκλογικό δίμηνο Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2019 έχει τα χαρακτηριστικά ελαφράς διόρθωσης. Παρ’ όλα αυτά, η τιμή του Οκτωβρίου 2019 αποτελεί την 3η υψηλότερη παρατήρηση από τον Μάρτιο 2008. Σημειώνουμε ότι οι προβλέψεις των επίσημων φορέων (π.χ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Κυβέρνηση, κ.α.) για επιτάχυνση του πραγματικού ρυθμού μεγέθυνσης στην Ελλάδα το 2020 (είτε οριακή είτε υψηλή) σχετίζονται με τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος.
Στους επί μέρους δείκτες εμπιστοσύνης που συνθέτουν τον δείκτη οικονομικού κλίματος τα αποτελέσματα είχαν ως εξής τον Οκτώβριο 2019: στο λιανικό εμπόριο καταγράφηκε η υψηλότερη μηνιαία πτώση (-6,6 μονάδες δείκτη) και ακολούθησαν οι υπηρεσίες (-4,8 μονάδες δείκτη) και οι καταναλωτές (-1,6 μονάδες δείκτη). Στην αντίθετη κατεύθυνση κινήθηκαν οι δείκτες εμπιστοσύνης στη βιομηχανία ( 0,9 μονάδες δείκτη) και τις κατασκευές ( 5,8 μονάδες δείκτη).
Όπως αναφέρει η τράπεζα, παρά τη μηνιαία πτώση που καταγράφηκε τον Οκτώβριο 2019, οι δείκτες εμπιστοσύνης στο λιανικό εμπόριο, τις υπηρεσίες και τους καταναλωτές ακολουθούν ανοδική πορεία από τις αρχές του 2019. Στον κλάδο της βιομηχανίας η βελτίωση είναι σχετικά μικρότερη, ενώ στις κατασκευές, κατά μέσο όρο, σημειώνεται στασιμότητα.
Από τους 5 προαναφερθέντες δείκτες εμπιστοσύνης αυτός που ξεχωρίζει με την επίδοσή του είναι ο δείκτης εμπιστοσύνης καταναλωτή. Από τις -71,8 μονάδες δείκτη τον Μάρτιο 2017 ανήλθε στις -8,4 μονάδες δείκτη τον Οκτώβριο 2019. Η ενίσχυση του δείκτη εμπιστοσύνης καταναλωτή ερμηνεύεται σε έναν βαθμό από την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών, με την τελευταία να εξηγείται κυρίως από την άνοδο της απασχόλησης. Η περίοδος ενίσχυσης του δείκτη εμπιστοσύνης καταναλωτή συμπίπτει με την περίοδο συνεχούς αύξησης του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών.
Ωστόσο, εκτός από την επίδραση του διαθέσιμου εισοδήματος, εξίσου σημαντικός παράγοντας ήταν η αναμενόμενη εκλογική αναμέτρηση του Ιούλιου 2019. Στην περίπτωση της Ελλάδας (και όχι μόνο) ο δείκτης εμπιστοσύνης καταναλωτή κινείται στην πλειονότητα των περιπτώσεων ανοδικά κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου και στη συνέχεια καθοδικά.
Τα τελευταία 35 χρόνια έχουν διεξαχθεί συνολικά 15 εκλογικές αναμετρήσεις (2/6/1985, … , 7/8/2019 σε επίπεδο εθνικών εκλογών) και πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, η τιμή που λάμβανε ο δείκτης εμπιστοσύνης καταναλωτή τον μήνα των εκλογών ήταν υψηλότερη από την αντίστοιχη τιμή 3 και 6 μήνες πριν, δηλαδή καθοδόν προς τις εκλογές καταγραφόταν βελτίωση. Το ακριβώς αντίθετο συνέβαινε στη μετεκλογική περίοδο με τον δείκτη εμπιστοσύνης καταναλωτή να παρουσιάζει χειροτέρευση.
Οι προαναφερθείσες μεταβολές ερμηνεύονται σε έναν βαθμό από την θεωρία των πολιτικών κύκλων (βλέπε Alesina A., Cohen G. D. και Roubini N., 1997, “Political Cycles and the Macroeconomy”, The MIT Press). Ανορθολογικές επιλογές υπό την πίεση του πολιτικού κόστους και μυωπικές προσδοκίες από την πλευρά των καταναλωτών δύναται να οδηγήσουν στα παραπάνω αποτελέσματα.
Στην περίπτωση των πρόσφατων εθνικών εκλογών, ο δείκτης εμπιστοσύνης καταναλωτή ενισχύθηκε σωρευτικά κατά 10,7 μονάδες δείκτη την περίοδο Απριλίου-Ιουλίου 2019. Στους 3 πρώτους μήνες μετά τη διεξαγωγή των εκλογών είναι αυξημένος κατά 11,8 μονάδες δείκτη με τη συγκεκριμένη τιμή να είναι η υψηλότερη που έχει καταγραφεί στο δείγμα των εκλογικών αναμετρήσεων που εξετάζουμε.
Επιπρόσθετα, οι εκλογές του Ιουλίου 2019 μαζί με αυτές του Οκτωβρίου 1993, Ιανουαρίου 2015 και Σεπτεμβρίου 2015, αποτελούν περιπτώσεις αύξησης του δείκτη εμπιστοσύνης καταναλωτή 3 μήνες μετά τη διεξαγωγή των εκλογών (στις περισσότερες περιπτώσεις καταγράφεται πτώση ή στασιμότητα). Μένει να αποδειχτεί αν το παραπάνω ποιοτικό χαρακτηριστικό διατηρηθεί και στο 6-μηνο. Η εμπειρία των προηγούμενων εκλογικών αναμετρήσεων δείχνει προς την αντίθετη κατεύθυνση.