Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέβαλε στις 12 Αυγούστου μνημόνιο κατανόησης (MoU) στο κοινοβούλιο σχετικά με το καθεστώς των τουρκικών δυνάμεων που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη Λιβύη. Η συμφωνία, η οποία υπογραμμίζει την εμβάθυνση της στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, παρέχει στις τουρκικές δυνάμεις ευρεία νομική προστασία και υλικοτεχνική υποστήριξη ενώ επιχειρούν στο λιβυκό έδαφος.
Το μνημόνιο, που υπογράφηκε την 1η Μαρτίου στην Αττάλεια, βασίζεται σε προηγούμενες συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένου του Μνημονίου Συνεργασίας Στρατιωτικής Εκπαίδευσης που υπογράφηκε το 2012 και του Μνημονίου Ασφάλειας και Στρατιωτικής Συνεργασίας που υπογράφηκε το 2019. Η Τουρκία θα υποστηρίξει την αναδιάρθρωση και την εκπαίδευση των ενόπλων δυνάμεων και των δυνάμεων ασφαλείας της Λιβύης. Η πρωτοβουλία αυτή ανταποκρίνεται άμεσα στο αίτημα της Λιβύης για βοήθεια, με στόχο την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων της χώρας.
Μία από τις πιο αξιοσημείωτες πτυχές του Μνημονίου είναι η ευρεία νομική ασυλία που παρέχει στις τουρκικές δυνάμεις που δραστηριοποιούνται στη Λιβύη. Σύμφωνα με το άρθρο 11, τυχόν εγκλήματα που διαπράττονται από το τουρκικό στρατιωτικό προσωπικό κατά τη διάρκεια των επίσημων καθηκόντων τους ή εντός του πεδίου των αρμοδιοτήτων τους θα διέπονται αποκλειστικά από το τουρκικό δίκαιο. Αυτό σημαίνει ότι το τουρκικό προσωπικό προστατεύεται αποτελεσματικά από το νομικό σύστημα της Λιβύης σε θέματα που σχετίζονται με τα επίσημα καθήκοντά του, ενισχύοντας τη δικαιοδοσία της Τουρκίας στις δυνάμεις της στο εξωτερικό. Ωστόσο, εγκλήματα που διαπράττονται εκτός των επίσημων καθηκόντων θα υπάγονται στη δικαιοδοσία της Λιβύης, με ειδικές διατάξεις που διασφαλίζουν ότι τυχόν ποινές ευθυγραμμίζονται με τα νομικά πλαίσια και των δύο χωρών.
Η συμφωνία παρέχει επίσης στις τουρκικές δυνάμεις σημαντικές επιχειρησιακές ελευθερίες στη Λιβύη. Το άρθρο 12 επιτρέπει στο τουρκικό προσωπικό να φέρει προσωπικά και υπηρεσιακά όπλα και να φορά τις επίσημες στολές του ενώ βρίσκεται σε υπηρεσία, αντικατοπτρίζοντας υψηλό επίπεδο αυτονομίας στις επιχειρήσεις του. Επιπλέον, το άρθρο 7 παρέχει στις τουρκικές δυνάμεις απεριόριστη πρόσβαση στον εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα της Λιβύης, εξαιρώντας τις από κατάσχεση ή τοπικές επιβαρύνσεις, υπογραμμίζοντας περαιτέρω το επιχειρησιακό εύρος που δίνεται στις τουρκικές δυνάμεις.
Το Μνημόνιο Κατανόησης διευκολύνει επίσης την υλικοτεχνική και επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα επιτρέποντας στις τουρκικές δυνάμεις να εγκαθιστούν και να διαχειρίζονται τα συστήματα επικοινωνίας τους, όπως περιγράφεται στο άρθρο 9. Αυτό το άρθρο επιτρέπει την εγκατάσταση τόσο ενσύρματων όσο και ασύρματων συστημάτων επικοινωνίας, διασφαλίζοντας απρόσκοπτο συντονισμό μεταξύ τουρκικών μονάδων και με κέντρα διοίκησης στο Τουρκία. Επιπλέον, οι τουρκικές δυνάμεις εξουσιοδοτούνται να δημιουργήσουν ταχυδρομεία, υποκαταστήματα τραπεζών και εγκαταστάσεις αναψυχής εντός των περιοχών που τους έχουν ανατεθεί, όπως περιγράφεται στο άρθρο 16.
Η λιβυκή κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να παρέχει εκτεταμένη υλικοτεχνική υποστήριξη στις τουρκικές δυνάμεις, βασικό χαρακτηριστικό του Μνημονίου. Το άρθρο 9 υποχρεώνει τη Λιβύη να καλύπτει το κόστος βασικών υπηρεσιών, όπως ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, αποχέτευση και Διαδίκτυο στις εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν οι τουρκικές δυνάμεις, όλα δωρεάν. Επιπλέον, το άρθρο 7 διευκρινίζει ότι τα καύσιμα και άλλες υλικοτεχνικές απαιτήσεις για τα τουρκικά οχήματα, είτε στην ξηρά, στη θάλασσα ή στον αέρα, θα παρέχονται χωρίς κόστος στην Τουρκία.
Εκτός από την υλικοτεχνική υποστήριξη, το μνημόνιο συμφωνίας προσφέρει σημαντικές οικονομικές εξαιρέσεις στις τουρκικές δυνάμεις. Το άρθρο 14 απαλλάσσει όλες τις εισαγωγές και εξαγωγές που σχετίζονται με τις δραστηριότητες του τουρκικού στρατού από οποιουσδήποτε λιβυκούς φόρους, τέλη ή δασμούς. Αυτή η διάταξη διασφαλίζει ότι η Τουρκία μπορεί να εφοδιάζει τις δυνάμεις της χωρίς τα οικονομικά βάρη που συνδέονται συνήθως με τις διεθνείς αναπτύξεις. Επιπλέον, το άρθρο 8 ορίζει ότι το κόστος των συμβάσεων και αγορών που πραγματοποιούν οι τουρκικές δυνάμεις στη Λιβύη, είτε τοπικά είτε από το εξωτερικό, θα καλύπτονται από τη λιβυκή κυβέρνηση, μετά από διαβουλεύσεις με τις λιβυκές αρχές.
Το Μνημόνιο Κατανόησης θα παραμείνει σε ισχύ για τρία χρόνια, με δυνατότητα αυτόματης ανανέωσης ενός έτους, εκτός εάν το ένα μέρος ειδοποιήσει το άλλο για την πρόθεσή του να τερματίσει τη συμφωνία.
Οι στενοί δεσμοί της Τουρκίας με την κυβέρνηση της Λιβύης συνοδεύονται από μια αυξανόμενη στρατιωτική παρουσία στη χώρα με τα χρόνια. Στα τέλη του 2023 εγκρίθηκε από το τουρκικό κοινοβούλιο μια προεδρική πρόταση που προτείνει παράταση κατά 24 μήνες της αποστολής του τουρκικού στρατού στη Λιβύη.
Υπογραμμίζοντας τη σημασία της παρουσίας του τουρκικού ναυτικού στην περιοχή, ο Ερντογάν δήλωσε ότι στόχος της κυβέρνησης είναι να διασφαλίσει την εθνική ασφάλεια έναντι πιθανών απειλών, συμπεριλαμβανομένης της μαζικής μετανάστευσης και της τρομοκρατίας, μέσω της εγκεκριμένης πρότασης.
Με την οικονομική υποστήριξη από το Κατάρ, η Τουρκία έχει εμπλακεί ενεργά στον οπλισμό, την εκπαίδευση και την υποστήριξη φατριών που ευθυγραμμίζονται με την κυβέρνηση Ερντογάν στη Λιβύη από το 2011.
Η Τουρκία έχει φτάσει στο σημείο να στέλνει Σύρους μαχητές στη Λιβύη ως μισθοφόρους, παρέχοντάς τους μηνιαίους μισθούς και υπόσχεση για τουρκική υπηκοότητα τόσο για τους μαχητές όσο και για τις οικογένειές τους. Η διαδικασία ελέγχου και επιλογής αυτών των μαχητών πραγματοποιήθηκε από την τουρκική υπηρεσία πληροφοριών MIT, η οποία συνεργάζεται με τζιχαντιστικές ομάδες στη Συρία από το 2011 με στόχο την ανατροπή του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ.
Παίζοντας κρίσιμο ρόλο στη στρατιωτική επιτυχία της υποστηριζόμενης από τον ΟΗΕ Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) ενάντια στην ανταρτική αντιπολίτευση με επικεφαλής τον Χαλίφα Χαφτάρ, η Τουρκία προμήθευσε όπλα, πυρομαχικά και drone και οργάνωσε Σύρους μισθοφόρους και τζιχαντιστές ενάντια στον Χαφτάρ. Επιπλέον, στις 2 Ιανουαρίου 2020, το κοινοβούλιο της Τουρκίας εξουσιοδότησε την κυβέρνηση να αναπτύξει στρατιωτικές δυνάμεις στη Λιβύη μετά από μια συμφωνία συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας.
Π.Κ.