Οσοι παρακολούθησαν τις εκλογές του ΠΑΣΟΚ από μια απόσταση ασφαλείας, λένε σήμερα πως οι μεγαλύτερες διαφορές των δύο φιναλίστ της αυριανής κάλπης δεν είναι πολιτικές – και σίγουρα δεν είναι τόσο μεγάλες, όπως φάνηκε και στο ντιμπέιτ του πρώτου γύρου: έχουν να κάνουν κυρίως με το μοντέλο διαχείρισης του κομματικού μηχανισμού και με το μοντέλο διοίκησης που θέλουν να εφαρμόσουν ο Νίκος Ανδρουλάκης και ο Χάρης Δούκας. Ο πολιτικός στόχος είναι, και στις δύο περιπτώσεις, ένας: από εδώ και πέρα, η δημοκρατική παράταξη να κάνει μόνο βήματα μπροστά και να καταφέρει να θεωρείται ο βασικός αντίπαλος της ΝΔ.
Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, πάντως, το ΠΑΣΟΚ του ενός και το ΠΑΣΟΚ του άλλου θα είναι διαφορετικό, τόσο σε σχέση με τα πρόσωπα που θα πρωταγωνιστούν όσο και στο προφίλ που θα εκπέμπει το κόμμα προς τα έξω. Μόνο ένα από τα δύο ΠΑΣΟΚ θα φύγει από τη φάση του σχεδιασμού και θα γίνει πράξη, θα αποτελέσει τον κορμό δράσεων του επόμενου διαστήματος – και πάλι, στον βαθμό που οι προεκλογικές υποσχέσεις υλοποιηθούν. Αυτό το ΠΑΣΟΚ, όπως θα διαμορφωθεί, θα είναι το κόμμα που θα επιδιώξει την ολοκληρωτική του επιστροφή στο πολιτικό σκηνικό, από τη θέση του πρωταγωνιστή, το επόμενο διάστημα.
Αλλαγές και διορθώσεις
Ο Νίκος Ανδρουλάκης αμφισβητήθηκε από πέντε στελέχη πρώτης γραμμής, με βασικό επιχείρημα το «κλειστό κόμμα παρέας» – με κατηγορίες που αφορούσαν τη θεσμική λειτουργία εντός και εκτός Βουλής. Ο σημερινός πρόεδρος, που αρνείται πως κάτι τέτοιο συνέβαινε, περιγράφει το ΠΑΣΟΚ σε μια λογική συνέχειας του υφιστάμενου προγραμματικού σχεδίου, αλλά με αλλαγές που δείχνουν πως έλαβε το μήνυμα. Πρώτον, για πιο τακτικές συνεδριάσεις των οργάνων (όχι της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, που σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα τις τελευταίες μέρες έχει συνεδριάσει 150 φορές), αλλά του Πολιτικού Συμβουλίου. Ο Ανδρουλάκης το περιέγραψε ως ένα μεγάλο, πολυπληθές όργανο που δύσκολα μπορεί να συντονιστεί για να συνεδριάσει – εκφράζοντας την πρόθεσή του να το μεταμορφώσει σε ένα «μικρό, ολιγομελές σχήμα», το οποίο θα βρίσκεται ανά πιο τακτά χρονικά διαστήματα. Ο Ανδρουλάκης έχει μιλήσει επίσης για αξιοποίηση των αντιπάλων του στον προεκλογικό αγώνα, με τις φήμες να φτάνουν, για μια περίπτωση, ακόμα και στην τοποθέτηση στη θέση αντιπροέδρου – κάτι τέτοιο ωστόσο δεν θα μπορούσε να επιβεβαιωθεί προεκλογικά. Αυτή η διαχείριση είναι κομμάτι της δέσμευσης «να μην υπάρχουν αποκλεισμοί» και το κόμμα να λειτουργήσει ενωτικά την επόμενη ημέρα, με συγκεκριμένο στόχο απέναντι στη ΝΔ. Αλλαγές και διορθώσεις αναμένεται να γίνουν και στην επικοινωνιακή τακτική, σε ένα μοντέλο που δοκιμάστηκε σ’ αυτήν την προεκλογική καμπάνια, στην οποία και ο ίδιος ο Ανδρουλάκης ανοίχτηκε περισσότερο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Σε πολιτικό επίπεδο, ο Ανδρουλάκης έχει εξαγγείλει ένα ανοιχτό συνέδριο, με καλεσμένες τις υγιείς δυνάμεις του προοδευτικού χώρου – χωρίς αυτούς που «έκαναν ζημιά» στο ΠΑΣΟΚ και στον ΣΥΡΙΖΑ. Ο δρόμος που θα οδηγήσει στο συνέδριο αυτό θα περάσει πρώτα από μικρότερα συνέδρια στην περιφέρεια, ώστε το ΠΑΣΟΚ να αναπτύξει ατζέντα και σε τοπικό επίπεδο για την ανάπτυξή της – εκεί, άλλωστε, βρίσκεται σήμερα το κεντρικό ακροατήριο του κόμματος. Ανοίγοντας, παράλληλα, νέο επικοινωνιακό δίκτυο «πόρτα-πόρτα» στα μεγάλα αστικά κέντρα, στα οποία, στην οπτική του Ανδρουλάκη, «οι πολίτες δεν έχουν χρόνο για δημόσια συζήτηση» και πρέπει «το κόμμα να έρθει σ’ αυτούς», με στοχευμένες πολιτικές δράσεις. Στο μεγάλο συνέδριο που έχει σχεδιάσει, ο Ανδρουλάκης φιλοδοξεί να καλέσει κοινωνικές προοδευτικές δυνάμεις, αλλά και πρόσωπα από την αυτοδιοίκηση και τα επιμελητήρια, για να υπάρξει μια «συνθετική πρόταση» που θα μπορούσε να δημιουργήσει το μέτωπο απέναντι στη ΝΔ, λειτουργώντας ενωτικά ανάμεσά τους – σίγουρα, πάντως, λέει όχι σε «συγκολλήσεις κορυφής», ειδικά στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ. Ολα αυτά θα λειτουργήσουν στη λογική της αμφίπλευρης διεύρυνσης, από το Πολιτικό Κέντρο έως την Αριστερά, αλλά και της ολοκλήρωσης του προγράμματος του κόμματος με τη συμμετοχή όλων των ανώτερων στελεχών. Η αντιπολιτευτική τακτική του Ανδρουλάκη μιλάει για συγκεκριμένες προτάσεων απέναντι στην πολιτική της ΝΔ, αλλά και για συμβολικές αποφάσεις – δεν ήταν τυχαίο ότι την Παρασκευή ο πρόεδρος του κόμματος ξεκαθάρισε πως το ΠΑΣΟΚ δεν πρόκειται να ψηφίσει για Πρόεδρο της Δημοκρατίας πρόσωπο που προέρχεται από τη ΝΔ.
Με συμμετοχικό μοντέλο
Με τον Χάρη Δούκα στο τιμόνι, η βασική επιλογή του ΠΑΣΟΚ δεν αλλάζει: στόχος είναι το κόμμα να καταφέρει να κερδίσει τη ΝΔ, οπότε κάθε κίνηση θα έχει κύριο στόχο την ανάδειξη ως βασική προοδευτική δύναμη απέναντι στην κυβέρνηση – με παρακαταθήκη, θεωρείται από το περιβάλλον του, την πιο συμβολική νίκη του ΠΑΣΟΚ εδώ και μια δεκαετία, στον Δήμο της Αθήνας. Η μεγαλύτερη ενδεχομένως διαφορά μεταξύ του σημερινού ΠΑΣΟΚ και του ΠΑΣΟΚ που θα διαμορφωθεί αν κερδίσει τις εκλογές ο Δούκας είναι πως δεν θα είναι το δικό του πρόσωπο αυτό που θα αναλάβει να δώσει τη μάχη της Βουλής: ο δήμαρχος Αθηναίων θα αναλάβει να ορίσει κάποιον άλλο για επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, ο οποίος θα έχει τον πιο σημαντικό ρόλο μέσα στη Βουλή – να αντιμετωπίσει τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Δεν είναι η πρώτη φορά που το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, όμως ο Δούκας το ενσωματώνει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ανοίγματος, σε ένα συμμετοχικό μοντέλο που ο καθένας έχει «ρόλο, λόγο και ευθύνη» – πράγμα που σημαίνει πως όλοι οι βουλευτές θα έχουν και αυξημένες αρμοδιότητες.
Στο ίδιο πλαίσιο μοιρασμένων ρόλων, όπου ο καθένας φέρνει από κάτι στο τραπέζι, ο Δούκας έχει μιλήσει για τη δημιουργία ενός Πολιτικού Κέντρου, στη λογική του Εκτελεστικού Γραφείου του Ανδρέα Παπανδρέου, στο οποίο θα συμμετέχουν όλοι οι συνυποψήφιοί του σ’ αυτήν την εκλογική μάχη, όλοι οι «εν δυνάμει πρωταγωνιστές» όπως αναφέρει. Με στόχο και το άνοιγμα στα αστικά κέντρα, ειδικά στην Αττική, η οποία συνεχίζει να είναι μαύρη τρύπα για το ΠΑΣΟΚ διαχρονικά από την εποχή των Μνημονίων και μετά. Οι συλλογικές αποφάσεις, σ’ αυτήν τη λογική, δεν σταματούν στα ανώτατα στελεχιακά στρώματα: ο Δούκας μιλάει για τακτικές συνεδριάσεις όλων των οργάνων, και της Κεντρικής Επιτροπής που θα έχει καθοδηγητικό ρόλο, ξεκινώντας όμως από επίπεδο βάσης. Με περιφερειακά συμβούλια, που θα αναλάβουν να ενισχύσουν την παρεμβατικότητα του κόμματος ανά την Ελλάδα. Ειδικά για τα αστικά κέντρα, αντιλαμβανόμενος ότι τα προβλήματα είναι και κεντρικής διοίκησης, ο Δούκας μιλάει για ένα πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει τα μεσαία στρώματα και τους κατοίκους των πόλεων που δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα – θεωρώντας πως αυτό είναι το βασικό κοινό στο οποίο ανέκαθεν απευθυνόταν το ΠΑΣΟΚ. Η προωθητική αυτή ατζέντα, με θέσεις που απευθύνονται συγκεκριμένα σ’ αυτούς, έχει ήδη δοθεί στη δημοσιότητα από τον δήμαρχο Αθηναίων (πολλά από αυτά, μάλιστα, έχουν ως βασικό σημείο αναφοράς την ενεργειακή δημοκρατία), ωστόσο το κυβερνητικό πρόγραμμα του κόμματος θα συνδιαμορφωθεί από όλους τους συμμετέχοντες, από τις τάσεις και τα ρεύματα του ΠΑΣΟΚ. Μέχρι τα μέσα του 2025, ο Δούκας στοχεύει και στην πραγματοποίηση ενός συνεδρίου-καλέσματος στους «προοδευτικούς και δημοκράτες», και απ’ τα αριστερά και από το Κέντρο, χωρίς ωστόσο να συμπεριλαμβάνονται εκείνοι που βλέπουν στο ΠΑΣΟΚ μια «κολυμβήθρα του Σιλωάμ» για τις πολιτικές τους αμαρτίες, και διατηρώντας την πολιτική του αυτονομία.