Του Κώστα Ράπτη
Σύμφωνα με το γνωστό ευφυολόγημα του νομπελίστα Νιλς Μπορ, οι προβλέψεις είναι δύσκολη υπόθεση, ιδίως αν αφορούν το μέλλον. Και τίποτε δεν το επαληθεύει αυτό περισσότερο από κάθε προσπάθεια να προβλεφθούν οι μεγάλες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η διεθνής σκηνή κατά το νέο έτος. Αρκεί και μόνο να αναλογισθεί κανείς αναδρομικά πόσο έξω από το “ραντάρ” όλων των παρατηρητών βρισκόταν στις αρχές του λήξαντος έτους η κορυφαία εξέλιξη του 2023, ήτοι η ανάφλεξη της Μέσης Ανατολής με πυροδότη τη Λωρίδα της Γάζας. Ή το πόσο εξωτική θα φάνταζε η επανασυμφιλίωση Ιράν και Σαουδικής Αραβίας με κινεζική μεσολάβηση και κατόπιν η ένταξη αμφοτέρων στο κύμα διεύρυνσης της oμάδας BRICS.
Όμως για το 2024 ένας βασικός καμβάς πάνω στον οποίο θα “κεντηθούν” οι σημαντικότερες διεθνοπολιτικές εξελίξεις είναι ήδη μετά βεβαιότητος γνωστός. Και αυτός αφορά την αντιπαράθεση της Δύσης με τις ευρασιατικές δυνάμεις (Ρωσία, Κίνα, Ιράν), οι οποίες όχι μόνο συνέσφιξαν περαιτέρω τους δεσμούς τους κατά τη χρονιά που πέρασε, αλλά και κατέστησαν σαφέστερη τη φιλοδοξία τους να φέρουν την ανατροπή στους διεθνείς συσχετισμούς.
Η Δύση, από την πλευρά της, πρόκειται εντός του έτους να γνωρίσει και στις δύο άκρες του Ατλαντικού κορυφαίες εκλογικές δοκιμασίες, οι οποίες σε καλύτερους καιρούς θα εξαίρονταν ακριβώς ως δείγμα της υπεροχής των φιλελεύθερων δημοκρατιών απέναντι στον ευρασιατικό αυταρχισμό. Ωστόσο, μόνο απαισιοδοξία εμπνέουν, με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα.
Ευρωπαϊκή κατήφεια
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ευρωεκλογές του Ιουνίου προεξοφλείται ότι θα αποτυπώσουν την επέκταση της κοινωνικής δυσφορίας, την οποία αναμένεται να καρπωθεί κατεξοχήν η ποικίλων αποχρώσεων λαϊκιστική ή άκρα Δεξιά, με αποτέλεσμα την περαιτέρω πολιτική αποδυνάμωση των υφιστάμενων εθνικών κυβερνήσεων, την ενίσχυση του κατακερματισμού του Ευρωκοινοβουλίου, άρα και σε μεγαλύτερη δυστοκία στον ορισμό των νέων κοινοτικών οργάνων, ενδεχομένως δε και μια χαλάρωση του διατλαντικού δεσμού.
Πρόκειται για ένα τοπίο ενίσχυσης των φυγόκεντρων δυνάμεων, τις οποίες μόνο η εντεινόμενη αίσθηση γεωπολιτικής απειλής μοιάζει να συγκρατεί ‒ αν και οι επιπτώσεις από τη θέσπιση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας βρίσκονται στην καρδιά της εντεινόμενης κοινωνικής δυσφορίας. Μολονότι δεν βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος σε ό,τι αφορά την ατλαντιστική τους αφοσίωση (πρβ. τις αποκλίσεις των περί την Τζόρτζια Μελόνι και τη Μαρίν Λεπέν ευρωομάδων), οι ακραίοι καλοθελητές προσθέτουν στο γνωστό τους ρεπερτόριο σχετικά με τη μετανάστευση και την υπεράσπιση των εθνικών ταυτοτήτων την όλο και πιο έντονη καταγγελία των πολιτικών της πράσινης μετάβασης και την υπεράσπιση του οικείου τρόπου ζωής. Και το “κύμα” αυτό συμπαρασύρει όλο και πιο αισθητά την Κεντροδεξιά, με αποτέλεσμα να αποτελεί “ατύχημα εν αναμονή” η “αποδαιμονοποίηση” περισσότερων ακροδεξιών κομμάτων, τα οποία θα καλούνται να συμμετάσχουν στην ανάληψη κυβερνητικών ευθυνών, αν μη τι άλλο διότι δεν θα βγαίνουν με άλλον τρόπο οι αριθμητικοί συσχετισμοί. Η πρόσφατη πρωτιά του κόμματος του Χερτ Βίντερς στην Ολλανδία είναι διδακτική.
Στη Γερμανία, ειδικότερα, όπου οι κρατιδιακές εκλογές του Σεπτεμβρίου στη Θουριγγία και τη Σαξωνία αναμένεται να επιφυλάξουν επιδόσεις-σοκ από μέρους της “Εναλλακτικής για τη Γερμανία”, η συνοχή του κυβερνητικού συνασπισμού του Όλαφ Σολτς αναμένεται να δοκιμασθεί και η εξάντληση της τετραετίας μόνο δεδομένη δεν μπορεί να θεωρείται.
Όχι μόνο πολιτικό, αλλά και διαδικαστικό θρίλερ
Αλλά ακόμα θεαματικότερες προβλέπονται οι εξελίξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι εκλογές του Νοεμβρίου για την εκλογή προέδρου και την ανανέωση του Κογκρέσου εξελίσσονται σε θρίλερ όχι μόνο πολιτικό, αλλά και διαδικαστικό. Η πρωτοβουλία πολιτειών όπως το Κολοράντο και το Μέιν να θέσουν εκτός των ψηφοδελτίων των προκριματικών εκλογών για το προεδρικό χρίσμα των Ρεπουμπλικανών τον Ντόναλντ Τραμπ, με την επίκληση των επεισοδίων της 6ης Ιανουαρίου του 2021 ως εμπλοκή του πρώην προέδρου σε “ανταρσία”, ανοίγει, αν δεν απαντηθεί έγκαιρα και ξεκάθαρα από το Ανώτατο Δικαστήριο, τον ασκό του Αιόλου. Η εργαλειοποίηση της απαγγελίας κατηγοριών (και όχι ακόμη καταδίκης) του Τραμπ, ώστε να κλείσει ο δρόμος της ενδεχόμενης επιστροφής του στον Λευκό Οίκο, φανερώνει πραγματική πολιτική αμηχανία μπροστά στο “φαινόμενο”, προθυμία να αναληφθούν επικίνδυνοι πειραματισμοί ως προς τα θεμελιώδη του πολιτεύματος και προσχώρηση σε έναν αυτοτροφοδοτούμενο κύκλο πόλωσης, που μπορεί να επιφυλάξει πολλές εκπλήξεις. Και μόνο η διάθεση που εκδηλώνεται σε πολιτείες του Νότου, όπως το Τέξας, να αποκλεισθεί με παρόμοιο τρόπο από τα ψηφοδέλτια ο νυν πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, είναι χαρακτηριστική. Οι εκκρεμότητες που έχει με τη Δικαιοσύνη ο προεδρικός υιός Χάντερ Μπάιντεν, για επιχειρηματικές του δραστηριότητες των οποίων ο πατέρας του υπήρξε ενήμερος, ανοίγουν την όρεξη στους Ρεπουμπλικανούς του Κογκρέσου, ώστε να υπάρξει impeachment εις βάρος του ενοίκου του Λευκού Οίκου.
Όλα αυτά στο φόντο εξαιρετικά χαμηλών ποσοστών δημοτικότητας του Μπάιντεν (και ακόμα περισσότερο της αντιπροέδρου, Κάμαλα Χάρις), καθώς, πέρα από τα όσα του καταλογίζονται ως προς την εγχώρια πολιτική, η συνέχιση της σφαγής στη Γάζα απωθεί ολοένα και μεγαλύτερο τμήμα της εκλογικής βάσης των Δημοκρατικών, την ώρα που η υπόθεση της στήριξης της Ουκρανίας μετατρέπεται από τους Ρεπουμπλικανούς σε τμήμα της κομματικής αντιπαράθεσης.
Φυγή προς τα εμπρός ή εκτόνωση;
Με άλλα λόγια, οι εσωτερικές προκλήσεις παροξύνουν και περιπλέκουν τις εξωτερικές, και αντιστρόφως, σε ένα τοπίο στο οποίο κάθε άλλο παρά περισσεύουν οι εύκολες λύσεις. Και μολονότι οι νεοσυντηρητικοί κύκλοι, σαν έτοιμοι από καιρό, καλλιεργούν την ιδέα της διεύρυνσης της μεσανατολικής σύγκρουσης, με μια στρατιωτική αναμέτρηση με το Ιράν, πραγματικό “εγκέφαλο” του άξονα Χούθι, Χαμάς, Χεζμπολάχ κτλ. και αναντικατάστατο κόμβο της “ευρασιατικής ολοκλήρωσης”, οι πλειοψηφούσες συνετότερες φωνές στην Ουάσινγκτον προσανατολίζονται στην αποκλιμάκωση και το πάγωμα μετώπων, αρχής γενομένης από το Ουκρανικό. Δεν είναι τυχαίος ο πολλαπλασιασμός το τελευταίο διάστημα δημοσιευμάτων που εμφανίζουν την Ουκρανία να… έχει ήδη νικήσει, έστω και αν έχει καταγράψει εδαφικές απώλειες, προκρίνοντας προφανώς μια συνθηκολόγηση μετά τα αποκαρδιωτικά αποτελέσματα της θερινής ουκρανικής αντεπίθεσης.
Είναι όμως η Ρωσία αυτή που διαμηνύει (λ.χ. διά του Ντμίτρι Μεντβέντεφ) ότι σκοπεύει να φτάσει μέχρι το Κίεβο και εξαπολύει, όπως συνέβη χθες, το μεγαλύτερο εδώ και μήνες κύμα βομβαρδισμών της ουκρανικής επικράτειας, ακυρώνοντας στην πράξη τη φιλολογία περί συμβιβασμού.